Pierwiosnek wyniosły (Primula elatior)

Pierwiosnek wyniosły (Primula elatior) to gatunek rodzimej byliny zaliczanej do rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae). Roślina występuje dziko na terenach górzystych niemal w całej Europie, w tym również w Polsce, gdzie objęta jest częściową ochroną gatunkową (min. w Sudetach i Karpatach). Jest także powszechnie uprawiana w ogrodach jako roślina ozdobna.

Pierwiosnek wyniosły tworzy gęste, nieduże, przyziemne rozety wzniesionych, szerokolancetowatych lub owalnych, silnie pomarszczonych i owłosionych liści. Kwitnie od kwietnia do czerwca, wydając bezwonne, rurkowe kwiaty z pięcioma jasnożółtymi płatkami i pomarańczowo-żółtym środkiem, zebrane na szycie wzniesionego, sztywnego, owłosionego pędu w gęste zwisające baldachy (wys. ok. 30-40 cm). Kwiaty w kwiatostanie skupione są na pędzie zwykle z jednej strony i skierowane w jednym kierunku.

Gatunek łatwo krzyżuje się z innymi pierwiosnkami, dając liczne odmiany mieszańcowe, o większych, efektowniejszych i bardziej kolorowych kwiatach. U niektórych odmian kwiaty mogą być też pełne lub półpełne.

Wymagania i uprawa

Pierwiosnek wyniosły to urocza i mało wymagająca bylina ogrodowa. W uprawie oczekuje przede wszystkim półcienistego, a nawet zacienionego stanowiska oraz lekkiej, przepuszczalnej, próchniczej, stale lekko wilgotnej gleby. Nie lubi słońca, gorąca i suszy, ale jest całkowicie mrozoodporny, dlatego nie wymaga zimowego okrycia.

Pierwiosnek wyniosły bardzo łatwo rozmnaża się przez podział kęp lub wysiew nasion. Na dobrych stanowiskach daje obfity samosiew.

Zastosowanie

Pierwiosnek wyniosły sprawdza się w ogrodzie jako roślina okrywowa, sadzona na wilgotnych stanowiskach pod drzewami i krzewami. Dobrze czuje się też w pobliżu oczka wodnego. Pięknie wygląda w jednogatunkowych grupach, szczególnie wiosną, w porze kwitnienia. Może być też uprawiany na zacienionych stanowiskach z innymi roślinami kwitnącymi wiosną i mającymi podobne wymagania (np. zawilec gajowy i wielkokwiatowy, psiząb, cebulica syberyjska, niezapominajka leśna).

Pierwiosnki znalazły swoje miejsce również... Na talerzach! Ich kwiaty i liście są jadalne.

Wybrane odmiany

Wśród odmian i mieszańców pierwiosnka wyniosłego na uwagę zasługują min.:

• Seria Gold Lace (zdj. 4) – kwiaty duże, płatki w intensywnych, zwykle ciemnych barwach z jasną otoczką, środek duży, żółty (np. 'Victoriana Gold Lace Red', 'Gold Laced Black')
• 'Elizabeth Killelay' – mieszaniec o kwiatach pełnych, bordowych z jasną obwódką na płatkach
• 'Dark Rosaleen' – mieszaniec o ciemnoróżowych płatkach z liliowymi pasami i żółtym środkiem
• 'Green Francisca' – mieszaniec o zielonych kwiatach z żółtym środkiem

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: Birderswiss_Photography, LoggaWiggler, Esther Merbt, Martina Leitschuh/Pixabay