Cięcie sanitarne drzew i krzewów w ogrodzie. Jak, kiedy i po co robić?

Pielęgnacja drzew i krzewów w ogrodzie wymaga nie tylko estetycznego formowania, ale przede wszystkim dbania o ich zdrowie. Cięcie sanitarne odgrywa kluczową rolę w usuwaniu chorych, uszkodzonych czy porażonych pędów, co pomaga zapobiegać rozprzestrzenianiu się infekcji. Regularne wykonywanie tego rodzaju zabiegów nie tylko chroni rośliny przed zagrożeniami, ale także wspiera ich prawidłowy wzrost i rozwój.

Poniżej omówimy, czym dokładnie jest cięcie sanitarne oraz kiedy najlepiej je przeprowadzać.

Najczęstsze rodzaje cięć drzew i krzewów

Spośród cięć, które wykonuje się w ogrodzie, do najczęstszych należą zabiegi formujące, prześwietlające, korygujące, odmładzające i właśnie sanitarne.

• Cięcia formujące można nazwać typowymi, ponieważ polegają one na skracaniu pędów, by nadać koronom roślin pożądany kształt. Zwykle wykonuje się je przy formowaniu drzew w pierwszych latach po posadzeniu lub w czasie uprawy krzewów (także w żywopłotach).
  
  
• Z kolei cięcia prześwietlające mają za zadanie przerzedzić zbyt zagęszczone, a przez to zacienione wnętrza koron drzew i krzewów. Usuwa się więc nadmiar pędów (konarów), w tym krzyżujących się ze sobą, aby zwiększyć dostęp światła, poprawić cyrkulację powietrza, co poprawia kondycję, plonowanie (np. w przypadku drzew i krzewów owocowych) i ogranicza rozwój chorób i szkodników.
  
  
• Podstawowym celem cięć korygujących jest zazwyczaj poprawa estetyki, pokroju koron starszych drzew czy krzewów nieciętych i niepielęgnowanych przez dłuższy okres czasu lub ciętych w przeszłości, ale nieprawidłowo.
  
  
• U starszych okazów często zalecanym i potrzebnym jest też cięcie odmładzające, które ma za zadanie pobudzić rozwój nowych pędów, np. u krzewów i drzew owocowych. Zwykle jest to silne cięcie, polecające na usuwaniu najstarszych pędów i wykonywane w okresie spoczynku roślin (lub po zbiorach owoców w przypadku pestkowych drzew owocowych). 

Czym jest i na czym polega cięcie sanitarne?

Jak sama nazwa wskazuje, cięcie sanitarne konieczne jest, jeśli pędy krzewów czy konary drzew zostaną zaatakowane przez chorobę lub szkodnika. Tego typu zabiegi pielęgnacyjne są też niezbędne w przypadku, gdy drzewo lub jego konary zostaną uszkodzone w wyniku warunków atmosferycznych (np. silne wiatry, niskie temperatury). W celu poprawy lub zabezpieczenia zdrowotności rośliny usuwa się więc wtedy wszystkie porażone infekcjami pędy (lub ich fragmenty), a także osłabione, uschnięte czy nadłamane.

Cięcia sanitarne wykonuje się zarówno na drzewach owocowych, jak i ozdobnych, ponieważ chodzi tu o zabezpieczenie roślin przed skutkami wszelkich infekcji lub uszkodzeń, mogących negatywnie wpłynąć na ich zdrowotność.

Szybkie zlokalizowanie i usunięcie chorych, złamanych czy martwych pędów (konarów) zabezpiecza więc drzewo lub krzew przed rozprzestrzenieniem się wszelkich infekcji, a co za tym idzie sprzyja szybszemu powrotowi roślin do optymalnej kondycji. Należy pamiętać, że cięcia muszą być wykonywane w odpowiedni sposób, tak by usunąć zainfekowany lub uszkodzony fragment (lub całość) pędu, ale jednocześnie nie uszkodzić zdrowej tkanki i umożliwić roślinie zregenerowanie się po cięciu.

Kiedy trzeba wykonać cięcie sanitarne?

Tego rodzaju zabiegi można wykonywać zarówno w przypadku starszych, jak i młodszych drzew i krzewów. Sygnałem do wykonania zabiegu jest zauważenie wyraźnych, rozszerzających się oznak choroby czy działania szkodników, które uszkadzają pędy. Warto jednak działać też profilaktycznie i zawczasu usunąć fragment pędu, który potencjalnie może być w przyszłości miejscem rozwoju infekcji. Ważne, by jak najszybciej zareagować i zapobiec rozprzestrzenianiu się objawów chorobowych na całą roślinę.

Cięcia sanitarne można wykonywać przez cały sezon, gdy zauważymy rozwój chorób, jednak w przypadku większości drzew i krzewów ogrodowych najkorzystniejszym do tego terminem jest wczesna wiosna lub nawet koniec zimy. W tym czasie można wykonywać wszelkie cięcia (prześwietlające, korygujące), w tym zabiegi sanitarne owocowych drzew pestkowych, np. grusz i jabłoni.

Po zimie lepiej widoczne są także pędy (krzewów i drzew) chore, przemarznięte czy uszkodzone i usunięcie ich na starcie sezonu pozwoli uniknąć kłopotów w kolejnych miesiącach. Trzeba przy tym pamiętać, że w przypadku niektórych gatunków (np. pestkowe drzewa owocowe - czereśnia, wiśnia, śliwa) wszelkie cięcia, w tym sanitarne, a szczególnie wymagające usunięcia większych gałęzi (konarów) lepiej wykonać w terminie letnim, po zbiorze owoców. Są to gatunki wrażliwe na infekcje grzybowe i bakteryjne, a cięcie po zbiorze jest dla nich bezpieczniejsze – lepiej zabliźniają się rany i są lepsze ku temu warunki atmosferyczne.

Ważne! Po wykonaniu większych cięć (usunięciu grubszych konarów) warto dodatkowo zabezpieczyć rany przed wnikaniem patogenów, np. zasmarowując je białą farbą emulsyjną z dodatkiem fungicydu lub innym preparatem zalecanym do tego celu. Ponadto, ciecia zawsze wykonujemy czystymi i ostrymi narzędziami (sekatory, nożyce, piły) i dostosowanymi do grubości ciętego pędu czy konaru. Chodzi o to, by wykonać równe ciecia i nie miażdżyć tkanki drewna tępymi lub zbyt słabymi narzędziami, co może dodatkowo zaszkodzić zamiast pomóc roślinie.

Zdjęcie tytułowe: Valerii Honcharuk / Adobe Stock