Choroby i szkodniki cebuli | Najczęstsze przyczyny, profilaktyka i zwalczanie

Choroby i szkodniki występujące w uprawie cebuli najczęściej występują u roślin zaniedbanych, bądź osłabionych. Nie jest to jednak regułą – mogą pojawić się także u warzyw zdrowych. Sprzyja im monokultura – brak zmianowania. Istnieje także zależność pomiędzy organizmami: warzywa uszkodzone przez szkodniki są często porażane przez choroby, zaś pojawienie się chorób osłabia cebule, przez co szkody powodowane przez szkodniki są wyższe. Znaczenie ma także zachwaszczenie – rośliny niepożądane często są żywicielami pośrednimi patogenów, a także szkodników. 

Choroby cebuli

Choroby cebuli mogą stanowić poważne zagrożenie dla twojej uprawy, wpływając negatywnie na jej wzrost i plon. Poznajmy najczęstsze z nich, aby skutecznie zabezpieczyć nasze warzywniki przed nieproszonymi gośćmi.

Mączniak prawdziwy cebuli

Objawia się jaśnieniem liści asymilacyjnych (szczypioru). Z upływem czasu powstaje na nich białoszary obfity nalot. Mogą ulegać zniekształceniu – wyginają się łukowato do ziemi, żółkną i zasychają. Przy dużej wilgotności powietrza w miejscach plam pojawia się szaro-fioletowy nalot. Pojawianiu się mączniaka prawdziwego cebuli sprzyja wilgotna pogoda i długie zaleganie wilgoci na liściach. Grzyb zimuje w cebuli w formie utajonej.

► Profilaktyka i zwalczanie: należy dokładnie przeglądać dymkę przed sadzeniem. Warzywa warto podlewać gnojówką ze skrzypu. Najmocniej porażone liście zaleca się usunąć. Z fungicydów stosuje się m.in. Amistar 250 SC. 

Alternarioza cebuli

Często występuje u warzyw wcześniej osłabionych przez mączniaka prawdziwego. Typowe objawy to brązowo-fioletowe plamy występujące na liściach asymilacyjnych. Na szczypiorze widać także aksamitny nalot grzybni. W wyniku porażenia przedwcześnie zamiera. Dochodzi również do pękania łusek okrywowych (na których występują ciemne plamy). Cebula nie nadaje się do przechowywania. Choroba grzybowa najmocniej rozwija się w drugiej połowie lata. Sprzyja jej ciepła i wilgotna pogoda.

 ► Profilaktyka i zwalczanie: stosuje się te same środki zaradcze i preparaty co powyżej. 

Biała zgnilizna cebuli

Jest widoczna dopiero po wyrwaniu cebul z ziemi. Prowadzi do gnicia warzyw. Występuje wtedy biała, watowata grzybnia, która jest pokryta drobnymi, czarnymi punktami (zarodniki). To cecha charakterystyczna, po której łatwo rozpoznać tę chorobę grzybową. Co prawda istnieje inny objaw – liście asymilacyjne są jaśniejsze, lecz można to pomylić z wieloma innymi szkodliwymi czynnikami (inne choroby grzybowe, niedobór niektórych pierwiastków pokarmowych). Zwykle pierwsze objawy białej zgnilizny cebuli są widoczne pod koniec czerwca. Patogen wywołuje zgorzel siewek u cebuli rozmnażanej przez wysiew nasion.

► Profilaktyka i zwalczanie: Fungicydy stosuje się zapobiegawczo. Warto przeglądać materiał do sadzenia w poszukiwaniu objawów chorób (nie tylko białej zgnilizny). Gdy wskazana choroba wystąpi, na skuteczną walkę jest już za późno, a cebule nie nadają się do spożycia. 

Fuzaryjna zgnilizna cebuli

To choroba grzybowa odglebowa, która może porażać cebule już we wczesnych fazach wzrostu, np. w okresie wschodów. Prowadzi wtedy do zamierania młodych roślin. U starszej cebuli rezultatem porażenia jest zżółknienie i zamieranie szczypioru. Objawy bywają mylone z żerowaniem śmietki cebulanki. Zdarza się, że choroba ujawnia się dopiero podczas przechowywania warzyw. Prowadzi wtedy do gnicia cebul począwszy od „piętki”.

► Profilaktyka i zwalczanie: należy unikać monokultury w warzywniaku. Nasiona zaleca się zaprawiać przed siewem (np. Maxim 025 FS). W trakcie uprawy warto stosować profilaktyczne opryski preparatem ekologicznym Polyversum WP. Pomaga ograniczyć także inne choroby grzybowe. 

Bakterioza cebuli

To choroba bakteryjna w szczególności zagrażająca uprawom po ulewnych deszczach i gradobiciach. Co ciekawe, niektórymi wektorami choroby są owady, nawet mucha domowa. Symptomy bakteriozy najczęściej są widoczne na przełomie lipca i sierpnia, tuż przed załamywaniem szczypioru. To miękka zgnilizna szyjki. Oprócz tego obserwuje się wodnistość i szklistość łusek cebuli. Warzywo wydziela kwaśny, nieprzyjemny zapach.

► Profilaktyka i zwalczanie: w przypadku wystąpienia choroby w danym miejscu w warzywniaku nie można przez kilka lat uprawiać warzyw cebulowatych. Należy unikać uszkadzania szczypioru w czasie wykonywania prac pielęgnacyjnych. Porażone cebule trzeba niszczyć. Zapobiegawczo stosuje się fungicydy, np. Amistar 250 SC. W walce z bakteriozą kluczowa jest profilaktyka, działania doraźne są nieskuteczne.

Fot. Alla, Alan / AdobeStock

Na pierwszym zdjęciu mączniak na liściach. Później alternarioza cebuli atakująca osłabione cebule. Na końcu cebule porażone zgnilizną.

Szkodniki cebuli

Nie tylko choroby są wrogami naszych cebulowych upraw; szkodniki również mogą przysporzyć wielu problemów ogrodnikom. Przyjrzyjmy się bliżej tym małym, ale zaciekłym przeciwnikom, aby wiedzieć, jak z nimi walczyć i chronić nasze cebule.

Śmietka cebulanka

Jest jednym z najpoważniejszych szkodników żerujących na różnych podgatunkach cebuli. Śmietka cebulanka muchówka o długości 6-7 mm i popielatoszarym ciele. Larwy są walcowate, białożółte o ciele długości do 10 mm. W ciągu roku rozwijają się dwa pokolenia szkodnika. Dorosłe muchówki wylatują w maju, larwy zaś żerują od końca lipca do września. Najgroźniejsze są larwy I pokolenia, które żerują na młodej cebuli wyjadając piętki, korzeni i nasady rozwijających się liści. Prowadzą do żółknięcia i zamierania roślin. Szacuje się, że jedna larwa może zniszczyć kilka cebul rosnących w rzędzie. Larwy II pokolenia żerują na starszych warzywach, zwiększając podatność na choroby, m.in. zgnilizny. Mogą uszkadzać korzenie i piętki, co hamuje wzrost cebuli i prowadzi do stopniowego zamierania.

► Profilaktyka i zwalczanie: stosuje się szeroko zakrojone działania od zmianowania po zwalczanie chwastów. Stosowanie środków ochrony należy rozpocząć wcześnie – gdy młode cebule wypuszczą pierwsze liście właściwe. Śmietkę cebulankę zwalcza się stosując m.in. Mospilan. 

Błotniszka czosnkówka

Przypomina muchę domową, ale jest mniejsza (ciało ma długość do 8 mm). Larwy są beznogie, cylindryczne, początkowo białe, następnie żółtawe. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie szkodnika. Żerują nie tylko na czosnku, ale także na cebuli i innych przedstawicielach cebulowatych. Prowadzi to do spiralnego zawijania i zamierania środkowych liści. W przekroju cebuli widoczny jest wygryziony chodnik.

► Profilaktyka i zwalczanie: pole cebuli należy monitorować od końca marca. Warto stosować żółte tablice lepowe. Przy zaobserwowaniu szkodnika stosuje się insektycydy, np. Mospilan. 

Miniarka cebulowa

To kolejna muchówka żerująca na cebulowatych. Jest bardzo drobna, na wielkość do 2,5 mm. Ciało jest żółto-czarne. Larwy są białawe, z prześwitującym żółtawozielonym przewodem pokarmowym. Zimuje w glebie w postaci bobówki. Muchówki wylatują na pole pod koniec maja. Żerują na szczypiorze pozostawiając białe, drobne plamki (w rzędach). Samica składa jaja wewnątrz liści asymilacyjnych. Wyległe larwy wygryzają wąskie tunele (miny). Prowadzą do zahamowania wzrostu roślin (cebule są drobne) – liście zaczynają się skręcać. Przyczyniają się do infekcji chorobami grzybowymi i bakteryjnymi.

► Profilaktyka i zwalczanie: w czerwcu i lipcu warto przeglądać uprawy cebul w poszukiwaniu oznak żerowania. Stosuje się żółte tablice lepowe do odławiania i monitoringu imago (owadów dorosłych). Liście ze śladami min zaleca się usuwać. W uprawie pod osłonami dobrym sposobem jest wykorzystanie metod biologicznych, np. Diglyphus isaea – pasożytniczych błonkówek atakujących miniarki.

Fot. Elena, Olga, Iryna / AdobeStock

Pierwsze zdjęcie to typowe objawy żerowania wciornastków w liściach cebuli. Na drugim zdjęciu znajduje się mała larwa śmietki cebulanki, a na końcu uszkodzenia spowodowane prze miniarki (poskręcane liście to charakterystyczny objaw występowania szkodników na cebuli).

Wciornastek tytoniowec

Wciornastek tytoniowec żeruje na ponad 300 gatunkach roślin, jednakże jest szczególnym utrapieniem w uprawach warzyw cebulowych. To drobne przylżeńce o długości ciała do 1,2 mm. Rozpoznaje się je po objawach. Na szczypiorze występują drobne, białosrebrzyste plamki. Początkowo są usytuowane wzdłuż nerwu głównego. Z czasem mogą obejmować całą powierzchnię liścia tworząc mozaikowe wzory. Silnie uszkodzone liście zamierają. W miejscu żerowania często dochodzi do załamywania szczypioru.

► Profilaktyka i zwalczanie: Należy niszczyć resztki pozbiorowe, a warzywniak przekopać. Regularnie trzeba niszczyć chwasty. Zachowuje się izolację przestrzenną od innych warzyw cebulowatych (również czosnku ozdobnego). Do monitorowania wciornastków używa się niebieskich tablic lepowych. Do zwalczania szkodnika używa się m.in. Deltam (kiedyś pod nazwą Decis) i Karate Zeon.

Zdjęcie tytułowe: Xookits / AdobeStock