Planowanie ogrodu – od koncepcji do wykonania w 4 krokach

Każdy właściciel domu jednorodzinnego marzy o pięknym ogrodzie, w którym będzie mógł w spokoju odpocząć na łonie natury i zorganizować plac zabaw dla dzieci. Spora część, głównie starszych inwestorów, którzy mają więcej wolnego czasu, decyduje się również na warzywnik i drzewka owocowe, bo plony z własnego ogrodu to nie tylko zdrowie, ale również ogromna satysfakcja. Wszyscy przede wszystkim jednak stawiają na względy estetyczne, bo ogród ma być po prostu piękny, choć dla każdego może to oznaczać zupełnie inny styl.

Kiedy zacząć planowanie? Im wcześniej, tym lepiej!

Najlepiej, jeśli projekt aranżacji działki powstaje równolegle z projektem domu, niektóre jego elementy, np. taras, można zaprojektować tak, by doskonale współgrały z otoczeniem.

Niestety, zwykle jednak zagospodarowanie ogrodu zostawiamy na potem i wracamy do tematu po przeprowadzce, a nierzadko dopiero po kilku latach. Jest to bowiem kosztowna inwestycja, zwłaszcza jeśli teren jest rozległy, a my chcemy od razu stworzyć okazały ogród z bujną roślinnością, atrakcyjnymi zakątkami, oczkiem wodnym oraz solidnymi nawierzchniami, i wszystkie te prace chcemy zlecić profesjonalnej firmie. Będzie ładnie, ale kosztownie.

Ogólnie można przyjąć, że za zaprojektowanie i wykonanie średnio skomplikowanego ogrodu zapłacimy 80–100 zł/m². W cenę wliczona jest wstępna koncepcja, szczegółowy projekt z wizualizacjami, zakup roślin i materiałów (w tym nawierzchni) oraz wykonawstwo. Jeżeli zdecydujemy się na oczko wodne lub staw, zapłacimy za nie 700–1000 zł/m².

Niecierpliwi inwestorzy, którym zależy na szybkim efekcie kilkuletniego ogrodu, muszą się liczyć ze znacznie większymi wydatkami, bo duże krzewy i drzewa są bardzo drogie. Cena takiego ogrodu może wynieść nawet 200–300 zł/m². Nie bez znaczenia jest również wielkość działki, ukształtowanie terenu oraz to, czy jest w jakimś stopniu już zagospodarowana czy zupełnie pusta. W tym drugim przypadku będzie znacznie prościej, o ile teren jest równy (nie tworzą się na nim zastoiska wody) i uzbrojony w media (prąd, woda).

Inwestując w ogród warto mieć świadomość, że dobrze zaprojektowany i zadbany podniesie wartość nieruchomości nawet o 30%.

Nawet jeśli nie planujemy urządzać ogrodu równolegle z budową domu, to dobrze jeżeli większe prace ziemne – ułożenie instalacji oświetleniowej, nawadniającej oraz nawierzchnie ścieżek i podjazdów, zostaną wykonane w trakcie budowy domu, by na etapie jego wykańczania nie trzeba było brnąć w błocie.

Planowanie ogrodu – krok po kroku!

1. PLAN

Działanie zgodne z planem pozwala uniknąć błędów i chaotycznego posadzenia przypadkowych roślin, które albo nie chcą rosnąć, albo zasłaniają inne rośliny i źle się komponują. Ponadto projekt umożliwia zoptymalizowanie działań – w miejscu, gdzie będą wykonywane wykopy, zawczasu można np. zdjąć żyzną warstwę ziemi, by wykorzystać ją potem do sadzenia krzewów.

Wielu inwestorów korzysta z usług architekta krajobrazu, który pomaga nadać ich wizjom realny kształt. Wybierając projektanta, przejrzyjmy w internecie jego portfolio i oceńmy, czy styl prac nam odpowiada. Warto również na żywo obejrzeć kilka ogrodów zaprojektowanych przez niego, by ocenić jak wyglądają po kilku latach. A z rozmowy z właścicielem możemy się dowiedzieć, jak dużo pracy wymaga codzienna pielęgnacja ogrodu.

Przed rozpoczęciem współpracy, warto zaopatrzyć się w mapę geodezyjną działki (najlepiej w wersji cyfrowej), która będzie bazą do sporządzenia projektu, oraz projekt domu i uzbrojenia terenu. Dobrze jest precyzyjnie określić oczekiwania co do funkcji ogrodu i jego aranżacji oraz stylu, jaki nam się podoba.

Przyda się też lista ulubionych roślin oraz np. wycinki z gazet lub wydruki ze stron internetowych ze zdjęciami fragmentów ogrodów, które nam się podobają. Takie informacje bardzo pomogą architektowi poznać nasz gust i jak najlepiej dopasować projekt do naszym preferencji. Za samą dokumentację (projekt koncepcyjny, wykonawczy, wizualizacje, kosztorys, program pielęgnacji) zapłacimy 2000–6000 zł – zależnie od wielkości ogrodu i skomplikowania projektu, jeśli zlecimy tylko wykonanie projektu bez wykonawstwa.

Przy odrobinie wyobraźni i wiedzy na temat roślin, samodzielnie tez można wykreować piękną i funkcjonalną przestrzeń. Trzeba przy tym wsłuchać się w sygnały płynące z natury. Dobrze jest poobserwować ptaki, rośliny rosnące w okolicy oraz obejrzeć te posadzone na działkach sąsiadów. Jeśli jakieś gatunki doskonale rosną w okolicy, jest duża szansa, że u nas też będą okazałe.

Ponadto obserwacja uwarunkowań przyrodniczych ułatwi dopasowanie stylu ogrodu do otaczającego krajobrazu. Rzadko bowiem to, co doskonale pasuje na przykład do siedliska w górach, będzie równie dobrze wyglądało w miejskiej, w dużej mierze betonowej, płaskiej scenerii.

Planowanie zagospodarowania działki to bardzo dobra okazja, by ukryć jej mankamenty. Małą i wąską optycznie poszerzą elementy o przebiegu poprzecznym (np. poziomy wzór nawierzchni z kostki) i chłodne kolory – sprawdzą się więc rośliny o niebieskawym odcieniu liści i kwiatów.

Na niewielkim terenie warto też postawić na prostotę kompozycji i dbałość o detale, natomiast na rozległym – zaleca się sadzić rośliny w luźnych grupach, tak by nie musiały konkurować o światło, wodę i substancje odżywcze. I najważniejsze – ogród musi spełniać oczekiwania wszystkich członków rodziny – niektórzy relaksują się leżąc w hamaku, inni pieląc grządki lub grając w piłkę.

2. PRACE W TERENIE

Zanim posadzimy nowe rośliny, powinniśmy przeprowadzić niezbędne prace ziemne i ułożyć w gruncie instalacje (elektryczną, nawadniającą). Właściwa kolejność robót zaoszczędzi nam pracy i wydatków.

Prace ziemne w ogrodzie związane są najczęściej ze zmianą ukształtowania terenu, jego wyrównania, w celu zapewnienia spływu wody deszczowej w odpowiednim kierunku lub stworzenia dekoracyjnych pagórków, urozmaicających rzeźbę terenu. Ciekawe ukształtowanie może wprowadzić charakterystyczny nastrój – trzeba jednak pamiętać, że wzniesienia muszą wyglądać naturalnie i płynnie łączyć się z otoczeniem. Prac ziemnych wymaga również budowa oczka wodnego, stawu lub basenu.

Prace ziemne to pierwszy etap urządzania ogrodu. Ma on szczególne znaczenie, gdyż od jakości nawiezionego podłoża zależeć będzie wybór i pielęgnacja roślin.

Ponadto w ogrodzie niezbędna jest instalacja elektryczna doprowadzająca prąd do lamp rozlokowanych w różnych zakątkach oraz umożliwiająca podłączenie napędu bramy wjazdowej, domofonu oraz piły, myjki ciśnieniowej czy innego sprzętu elektrycznego. Szczególnie w dużych ogrodach niezbędna jest też instalacja nawadniającą, najlepiej sterowana automatycznie, która bez naszego udziału zadba o odpowiednie podlewanie trawnika i wszystkich roślin.

Obie sieci przewodów trzeba ułożyć odpowiednio wcześnie – po zakończeniu robót ziemnych, ale przed utwardzeniem nawierzchni. Wykonanie instalacji elektrycznej należy zlecić elektrykowi z uprawnieniami. Kable prowadzi się w wykopie, na głębokości ok. 70 cm (by nie zostały uszkodzone podczas pielęgnacyjnych prac ogrodowych) i w bezpiecznej odległości od rur wodociągowych i dużych drzew.

3. NAWIERZCHNIE, MAŁA ARCHITEKTURA I LAMPY

Przy planowaniu nawierzchni trzeba pamiętać, by zachować umiar – zarówno w ilości traktów, jak również w ich wykończeniu. Choć utwardzony podjazd, ścieżki i zakątek do grillowania są w ogrodzie niezbędne, nie powinny dominować nad zielenią. Szeroki wybór kostki brukowej o rozmaitych kształtach i kolorach zachęca do układania barwnych wzorów, które nie zawsze pasują do charakteru ogrodu. Projekt nawierzchni otrzymamy za darmo przy zakupie kostki, jednak najlepiej, gdy to architekt krajobrazu wkomponuje trakty w plan ogrodu.

Projektant zaplanuje również miejsce na altanę, pergolę czy trejaż, tak, aby budowle idealnie wpisywały się w ogród. W centrum ogrodniczym może kupić produkty gotowe do montażu. W zestawie otrzymamy wszystkie niezbędne akcesoria (gwoździe, wkręty, obejmy do mocowania drewnianych elementów w ziemi itd.). Pamiętajmy, że konstrukcje o minimalistycznej formie, np. ze stali, najlepiej pasują do ogrodów w stylu nowoczesnym, zaś te z drewna albo wikliny do tych w stylu wiejskim.

Oświetlony ogród zachęca do wieczornego relaksu na świeżym powietrzu. Wokół domu i wzdłuż ścieżek najczęściej montuje się lampy na słupkach o różnej wysokości i oprawy najazdowe. Do podświetlania ogrodowych rzeźb lub dekoracyjnych roślin o oryginalnym pokroju służą reflektorki ustawione na trawniku.

Pamiętajmy, że wszystkie urządzenia elektryczne w ogrodzie muszą być przystosowane do montażu na zewnątrz – dotyczy to nawet lamp znajdujących się pod zadaszeniem.

4. DOBÓR ROŚLIN

Zieleń wprowadza się do ogrodu na końcu. Trawnik stanowi neutralne tło dla roślin, jest również doskonały do relaksu np. na leżaku czy zabaw dzieci. Im ma większą powierzchnię, tym ogród wydaje się przestronniejszy. Choć wymaga sporo pielęgnacji, dobrze mieć chociaż niewielki trawnik. Ostatnio popularne stało się układanie darni z rolki, która daje natychmiastowy efekt. Nie jest ona jednak polecana do każdego ogrodu. Na dużych działkach, trawę zazwyczaj się wysiewa, bo to mniej kosztuje.

Najlepiej jeżeli doborem roślin w ogrodzie zajmie się architekt krajobrazu. Jeżeli jednak chcemy zrobić to samodzielnie, dobrze jeśli będziemy przestrzegać kilku zasad:

• szkielet kompozycji roślin powinny stanowić drzewa albo większe krzewy;
• rośliny dobrze wyglądają w dużych, jednorodnych grupach – wiele pojedynczych egzemplarzy sprawia wrażenie chaosu;
• zieleń powinna stanowić układ wielopiętrowy – daleko w polu widzenia sadzi się większe drzewa i krzewy, przed nimi byliny, a najbliżej rośliny płożące;
• liczy się również kontrast – można go uzyskać przez zestawianie ze sobą roślin o odmiennym pokroju – np. krzewów strzelistych z tymi o przewieszających się pędach;
• wystarczą 2-3 kolory przewodnie (zwłaszcza w nowoczesnych ogrodach unika się różnorodności barw) – ważny jest zarówno kolor kwiatów, jak i liści, które nierzadko są w odcieniach szarości, czerwieni czy żółci;
• należy dobierać gatunki o różnej porze kwitnienia i sadzić również te, które zimą nie tracą liści – ogród powinien być atrakcyjny przez cały rok;
• nie ma sensu walczyć z trudnym podłożem (np. piaszczystą lub kwaśną glebą) – lepiej odpowiednio dobrać zieleń;
• rośliny płożące mogą zastąpić trawnik – murawa zawsze wymaga sporo pielęgnacji;
• warto posadzić krzewy zimozielone, które nie będą zaśmiecać ogrodu liśćmi, oraz karłowe odmiany drzew i krzewów, niewymagające przycinania.
  
  

Wybierając rośliny warto też wykorzystać je do zorganizowania zacienionych zakątków umożliwiających odpoczynek w ich cieniu (wysokie, rozłożyste drzewa), czy odgradzających od wzroku sąsiadów czy ruchliwej ulicy (pasem gęstych, piętrowych nasadzeń). Te drugie będą również doskonałą barierą przed silnymi podmuchami, kurzem, hałasem i spalinami. Średniej wielkości drzewa i krzewy zimozielone na granicy posesji zapewnią całoroczną osłonę (a wiatr najbardziej dokucza zimą).

Nieestetyczną ścianę budynku gospodarczego, oraz inne nieatrakcyjne obiekty w ogrodzie, można zasłonić szpalerem drzew, grupami drzew i krzewów o różnej wysokości lub pnączami (porastającymi mury, bądź wspartymi na kratownicach). Gdy miejsca jest mało, najlepiej sprawdzą się kolumnowe gatunki, żywopłoty formowane oraz pnącza na płaskich podporach.

Planując ogród dobrze jest uwzględnić w projekcie rosnące już drzewa, by uniknąć kosztownego ich wycinania, szczególnie że na nowe o podobnej wysokości, ale rosnące w innym miejscu, trzeba będzie czekać nawet kilkanaście lat. Szczególnie dobrze jest zostawić drzewa liściaste rosnące przy południowej elewacji budynku – ograniczają one bowiem nagrzewanie się wnętrz latem, a zimą (kiedy nie mają liści) nie ograniczają dopływu promieni słonecznych.

Źródło: Magazyn Budujemy Dom 05/2016, zdjęcie tytułowe: Krawczyk-Foto - Fotolia