Roślina o leczniczej mocy | Nie wolno jej zrywać w lesie, ale można uprawiać w ogrodzie

Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum) jest byliną cebulową, czyli wieloletnią rośliną, która raz posadzona w ogrodzie przez kolejne lata wiosną będzie się samodzielnie odradzać. W przeciwieństwie do popularnego czosnku uprawianego na główki, czosnek niedźwiedzi osiąga niewielką wysokość. Dorasta zwykle do 40-50 cm. Jest też nieco łatwiejszy w uprawie, a do tego doskonale rośnie w cieniu, więc nie trzeba przeznaczać dla niego osobnej grządki w warzywniku.

Zaletą czosnku niedźwiedziego jest także to, że nie wymaga corocznego sadzenia, w przeciwieństwie do czosnku pospolitego uprawianego na główki.

Ta niewielka roślina ma liście o lancetowatym kształcie; są one ostro zakończone i mają po środku dość dobrze widoczny nerw. Warto pamiętać o tym, że do złudzenia przypominają liście konwalii majowej (rośliny silnie trujące). Pojawiające się wiosną kwiaty czosnku są białe (podobnie jak u konwalii), lecz kształtem przypominają gwiazdki i są zebrane w baldachy.

Do celów spożywczych wykorzystuje się właśnie młode liście czosnku niedźwiedziego (zbiera się je wiosną), w stanie surowym. Mają mnóstwo prozdrowotnych właściwości. Są mniej intensywne w smaku niż zwykły czosnek i nie pozostawiają w ustach nieprzyjemnego smaku i zapachu.

Fot. etfoto / AdobeStock

Zarówno jadalny czosnek niedźwiedzi, jak i trującą konwalię majową można spotkać w lesie. Jednak jeśli chcesz wykorzystać czosnek niedźwiedzi co celów kulinarnych, posadź go w ogrodzie. Po pierwsze okazy rosnące na stanowiskach naturalnych objęte są ochroną, a po drugie jak widać na powyższym zdjęciu, czosnek można pomylić z kwitnącą o podobnej porze trującą konwalią.

Czosnek niedźwiedzi znajduje się na liście roślin objętych ochroną częściową (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2024 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. 2014 poz. 1409). Rozporządzenie reguluje, w których województwach i na jakich zasadach można zbierać tę roślinę. Jednak zbiór wymaga specjalnego zezwolenia i jego zasady są ściśle określone, dlatego najlepiej kupić cebulki lub sadzonki i pozyskiwać czosnek jedynie z uprawy we własnym ogrodzie. 

Fot. encierro / AdobeStock

Najwięcej wartości mają świeże liście czosnku niedźwiedziego, zrywane jeszcze przed kwitnieniem rośliny.

Termin sadzenia

Czosnek niedźwiedzi pojawia się w sprzedaży zarówno wiosną, jak i jesienią. Wiosną, gdy rusza wegetacja i rośliny budzą się do życia, dostępne są sadzonki czosnku niedźwiedziego (zwykle w doniczkach) – najczęściej z rozwijającymi się dopiero liśćmi. Jednak sadzenie czosnku w tym okresie nie zawsze przynosi pożądane efekty i rośliny nie zawsze się przyjmują. Poza tym, aby mieć odpowiednią liczbę roślin potrzebną do zbiorów, należałoby posadzić co najmniej kilkadziesiąt sadzonek, co wiązałoby się ze sporymi kosztami.

Przez cały rok można kupić też nasiona czosnku, ale choć wysiew wydaje się dużo bardziej ekonomicznym sposobem na uzyskanie poletka czosnku, znów na efekty trzeba poczekać kilka sezonów, a poza tym czosnek nie kiełkuje równomiernie.

Najlepszym terminem tworzenia własnej plantacji czosnku niedźwiedziego w ogrodzie jest jesień. Wystarczy kupić cebulki i je posadzić.

Dlatego jeśli chcesz posadzić w ogrodzie czosnek niedźwiedzi, kup jesienią cebulki (sprawdź ich pochodzenie i wybierz tylko te, które pochodzą z uprawy, a nie ze stanowisk naturalnych). Cebulki czosnku niedźwiedziego mają wydłużony kształt i powinny mieć długie korzenie. Takie cebulki posadź w ogrodzie jesienią (to najlepszy termin sadzenia) we wrześniu lub październiku, gdy podłoże jest wilgotne.

Najlepsze stanowisko dla czosnku

Sadząc czosnek niedźwiedzi przypomnij sobie, gdzie go można spotkać na naturalnych stanowiskach. Ta roślina rośnie pod koronami drzew liściastych, w cieniu lub półcieniu. Jeśli masz więc zacieniony zakątek w ogrodzie, może to być przód rabaty w sąsiedztwie krzewów liściastych lub miejsce pod drzewami liściastymi, wykorzystaj je i posadź czosnek niedźwiedzi.

Łan roślin będzie pięknie się prezentował w ogrodzie rustykalnym, naturalistycznym czy leśnym. Dlatego sadź czosnek dużymi  grupami. Młode liście wczesną wiosną stworzą zielony dywan, a później rośliny wypuszczą urokliwe białe kwiaty. Dlatego czosnek niedźwiedzi pełni nie tylko rolę rośliny jadalnej, ale i ozdobnej i wybierz dla niego takie stanowisko, by móc go podziwiać.

Podłoże

Aby odnieść sukces w uprawie czosnku niedźwiedziego i sprawić, że rośliny będą zdrowo i bujnie rosły, zapewnij cebulkom żyzne, przepuszczalne podłoże o lekko kwaśnym odczynie. Pamiętaj jednak, że czosnek nie lubi zbyt podmokłej gleby (w takiej ziemi jego cebulki mogą zgnić, szczególnie jeśli wilgoć utrzymuje się za długo jesienią i zimą).

Sadzenie czosnku niedźwiedziego jest bardzo proste. Przygotuj najpierw dołki; do jednego możesz wsadzić 2-3 cebulki. Umieść je na głębokości ok. 8-10 cm i zasyp żyzną ziemią. Potem ugnieć podłoże, aby nie pozostawiać w ziemi pustych przestrzeni. Na końcu podlej rośliny.

Pielęgnacja czosnku niedźwiedziego

Dbanie o czosnek niedźwiedzi nie należy do skomplikowanych. Wiosną i latem spomiędzy roślin warto usunąć chwasty (należy to robić dość delikatnie, aby nie wyrwać roślin i nie uszkodzić ich cebul). Gdy wiosną jest sucho, rośliny powinno się podlać, aby liście czosnku były jak najbardziej dorodne.

Najlepszym sposobem na dostarczenie uprawie czosnku składników odżywczych jest zasilanie kompostem (można stosować wiosną i latem). Jeśli rośliny rosną pod krzewami i drzewami liściastymi, jesienią należy pozostawić warstwę niezgrabionych liści. Po pierwsze wzbogacą podłoże w próchnicę, a po drugie będą stanowić warstwę ochronną przed mrozem.

Fot. New Africa / AdobeStock

Kwitnący wczesną wiosną łan czosnku wygląda oszałamiająco. To poletko stworzono pod płaczącą odmianą buka.

Rozmnażanie czosnku w ogrodzie

Najlepszym sposobem na powiększenie łanu czosnku niedźwiedziego jest wykopanie rozrośniętych już kęp (po kilku sezonach uprawy), oddzielenie młodych cebul przybyszowych od cebuli matecznej i posadzenie ich na nowym stanowisku.

Młode cebulki sadzimy do dołka wypełnionego kompostem lub żyzną, próchniczną ziemią. Gdy przyjdzie wiosna, wystarczy tylko wypatrywać świeżych zielonych liści.

Zdjęcia tytułowe: encierro, Adrian / AdobeStock