|
|
Wśród licznych gatunków drzew, krzewów i krzewinek owocowych istnieje spora grupa roślin rzadziej uprawianych, których owoce dojrzewają jesienią. Zbiera się je we wrześniu, październiku lub listopadzie, a niekiedy nawet później, już po pierwszym przymrozku. Oto one:
Oliwnik – piękny i zdrowy
Do mało znanych, ale wartych upowszechnienia w Polsce roślin owocowych, należy oliwnik baldaszkowy (Elaeagnus umbellata), gatunek występujący naturalnie na terenie Chin, Japonii oraz Korei. Krzew ten dorasta do 3-4 m wysokości. Kwitnie na przełomie maja i czerwca, tworząc liczne, drobne kwiaty, zebrane po kilka w kwiatostanach. Kwiaty pachną i są miododajne. Jego owoce dojrzewają we wrześniu. Są to kuliste pestkowce o średnicy 6-8 mm pokryte czerwoną skórką z brązowymi przetchlinkami.
Owoce oliwnika są soczyste, słodko-kwaśne, bardzo smaczne i zdrowe; zawierają m.in. kwasy tłuszczowe, mikroelementy, witaminy (A, C, E) oraz aminokwasy. Są źródłem likopenu – związku organicznego z grupy karotenów o właściwościach prozdrowotnych. Doskonale smakują na surowo i są zaskakująco smacznym dodatkiem do sałat – mogą zastąpić nasiona granatu, ale nadają się też do przetwarzania, zwłaszcza do wyrobu soku i nalewek.
Oliwnik baldaszkowy da wyższe plony, jeśli posadzimy obok siebie krzewy różnych odmian, np. ’Pointilla Sweet’n Sour’, ‘Pointilla Amoroso’ – obie odmiany o czerwonych owocach czy ‘Fortunella’ – o żółtych owocach. Oliwnik baldaszkowy ma małe wymagania glebowe, jest odporny na mróz i suszę. Bez problemu rośnie na większości przeciętnych, przepuszczalnych gleb ogrodowych, na stanowiskach słonecznych lub półcienistych.
Równie smaczne, trochę większe owoce, zwisające na długich szypułkach tworzy oliwnik wielokwiatowy (E. multiflora). Krzew ten dorasta do 3 m wysokości, ma bardziej eliptyczne, od spodu srebrzyste liście.
Wytrwały rokitnik
Blisko spokrewniony i nieco podobny do oliwnika jest rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides). Gatunek ten stopniowo zyskuje na popularności, a przetwory z jego owoców (dżemy i soki) można już bez problemu kupić w większych sklepach.
Do uprawy w ogrodach warto sięgnąć po owocowe odmiany, takie jak ‘Askola’, ‘Frugana’, ‘Hergo’ czy ‘Leikora’, pamiętając, że są to rośliny żeńskie, wymagające do obfitego owocowania męskiego zapylacza, np. w postaci odmiany ‘Pollmix’. Krzewy rokitnika dorastają do 5 m wysokości, mają wąskie, lancetowate, srebrzyste liście. Owoce dojrzewają we wrześniu i w październiku. Mają postać wydłużonych, soczystych pestkowców, gęsto osadzonych na pędach. Są kłopotliwe w zbiorze, bo łatwo ulegają rozgnieceniu przy próbie oderwania z gałązek. Na plantacjach towarowych ścina się całe gałęzie z owocami i zamraża w chłodniach, a następnie otrząsa z gałęzi i przetwarza.
W uprawie amatorskiej owoce najlepiej zbierać dopiero w listopadzie, po nocy z przymrozkami, gdy są naturalnie zmrożone. Owoce rokitnika są bogate w witaminy, zwłaszcza te rozpuszczalne w wodzie, karoteny, flawonoidy, liczne pierwiastki śladowe (wapń, żelazo, mangan), kwasy owocowe, cukry i bardzo cenny olej. Krzewy idealnie nadają się do słonecznych ogrodów, są wytrzymałe na suszę i mróz.
Niedoceniana aronia
Niezwykle cenne dla naszego zdrowia są owoce aronii. Aronia czarna (Aronia melanocarpa) to najbardziej znany w Polsce gatunek tego rodzaju, który łączy w sobie cechy krzewu ozdobnego i owocowego. W ogrodzie zachwyca pięknie przebarwiającymi się jesienią liśćmi oraz cieszy obfitym plonem smacznych i zdrowych owoców, bogatych w witaminę P (do 5 tys. mg% świeżej masy!) oraz antocyjany i pektyny.
Krzewy aronii dorastają do 2 m wysokości. Czarne, kuliste owoce mają 6-8 mm średnicy, są zebrane po kilka lub kilkadziesiąt sztuk w baldachowate owocostany. Są to tzw. owoce pozorne (rzekome), w tym przypadku jabłkowate, które powstają z udziałem dna kwiatowego. Na ich szczycie widać pozostałość kielicha, w środku zawierają nasiona oraz soczysty miąższ o charakterystycznym, cierpkim smaku. Sok z owoców aronii jest ciemnopurpurowy, nadaje się do wyrobu nalewek, wina, galaretek oraz mieszania z sokami innych owoców.
Wartym polecenia kultywarem aronii czarnej jest pochodząca ze Szwecji odmiana ‘Hugin’, obficie produkująca nektar, z którego chętnie korzystają pszczoły. Oprócz aronii czarnej można u nas uprawiać też aronię czerwoną (A. arbutifolia), o długo utrzymujących się na gałęziach owocach w kolorze wiśni, niestety suchych i mało smacznych.
Z kolei ze skrzyżowania obu gatunków uzyskano aronię śliwolistną (A. ×prunifolia), silnie rosnący mieszaniec, który dał początek licznym odmianom wielkoowocowym, takim jak uzyskana w Niemczech ‘Nero’ czy pochodząca z Finlandii ‘Viking’.
Owoce aronii, a właściwie zawarte w nich antocyjany, usuwają z organizmu wolne rodniki, przyczyniające się do powstawania chorób nowotworowych. Owoce aronii można zbierać na przełomie sierpnia i września, ale nie warto się z tym spieszyć, bo dłużej przetrzymane na krzewach tracą cierpkość i stają się wyraźnie słodsze. Najsmaczniejsze nalewki i wina uzyskuje się z owoców zebranych po pierwszych przymrozkach. Niezebrane owoce są chętnie zjadane przez ptaki.
Kuzynki jarzębiny
Aronia jest dobrym towarzyszem (zapylaczem!) owocowych jarzębów, uzyskanych w latach 20. XX wieku przez Iwana Miczurina, który krzyżował drzewa z rodzaju Sorbus z innymi gatunkami drzew i krzewów z rodziny różowatych. Na przykład odmiana ‘Granatnaja’, znana także pod nazwą ×Crataegosorbus miczurini ‘Ivan’s Bell’, powstała ze skrzyżowanie głogu syberyjskiego (Crataegus sanguinea) z jarząbem pospolitym (S. aucuparia).
Drzewo dorasta do 3-4 m wysokości, ma lekko zwisające gałęzie, uginające się jesienią pod ciężarem kulistych, bordowoczerwonych owoców. Jego owoce mają 8-10 mm średnicy, w środku są wypełnione soczystym żółtym miąższem. Dojrzewają w końcu sierpnia, ale długo utrzymują się na drzewie. W smaku są słodko-kwaśne, trochę cierpkie, ale bez goryczki charakterystycznej dla jarzębu pospolitego. Nadają się do spożycia na surowo i przetwarzania na soki, nalewki, dżemy czy galaretki, doskonale pasujących do potraw mięsnych.
Odmiana ‘Likjornaja’, spotykana też pod nazwą ‘Ivan’s Beauty’, pochodzi ze skrzyżowania jarzębu pospolitego z aronią czarną. Jej słodkie, soczyste, pozbawione goryczki owoce są podobne do owoców aronii, doskonale nadają się na nalewki. Z kolei odmiana ‘Titan’ powstała poprzez zapylenie jarzębu pyłkiem gruszy. Roślina ta tworzy duże, ciemnorubinowe owoce z pomarańczowym miąższem i białawym nalotem. Odmiana ‘Krasnaja’ wyróżnia się pomarańczowymi owocami o wysokiej zawartością cukru.
Wymienione odmiany są w pełni mrozoodporne, można je sadzić w ogrodach przydomowych, ale także w zieleni osiedlowej, jako rośliny ozdobne, dostarczające zimą pokarmu ptakom.
Tekst: Grzegorz Falkowski, zdjęcie tytułowe: Dink101/Depositphotos
|
Artykuł pochodzi z magazynu |
|
Artykuł powstał we współpracy ze Związkiem Szkółkarzy Polskich. Więcej informacji o roślinach i ich producentach uzyskać można na: www.ekatalogroslin.pl lub www.zszp.pl |
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
