Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) nazywany też jarzębiną to nieduże drzewo należące do rodziny różowatych (Rosaceae). Jarząb występuje na znacznym obszarze Azji i Europy, w tym również w Polsce, gdzie uznawany jest za gatunek rodzimy.
Jarząb pospolity to szybko rosnące, niewielkie drzewo, osiągające ok. 8-12 m wys. Tworzy walcowaty, prosty, smukły, gładki (u starych drzew nieco spękany), czasem wielokrotny, pokryty szarą korą pień i owalną, z wiekiem bardziej rozłożystą koronę. Starsze gałęzie są sztywne i pokryte gładką, szarobrązową korą, natomiast młode pędy są elastyczne i miękko owłosione. Liście pokrywające pędy są duże, w zarysie szerokolncetowate, wydłużone, pierzaste, złożone z 9-17 pojedynczych, matowych, ząbkowanych na brzegach, ciemnozielonych od góry i szaro-srebrzystych od spodu, siedzących listków. Jesienią pięknie przebarwiają się na żółtopomarańczowy kolor.
Jarząb kwitnie od maja do czerwca, wydając niewielkie, obupłciowe, owadopylne kwiaty. Są one białe, pięciopłatkowe z licznymi, wystającymi pręcikami. Zebrane na końcach pędów tworzą duże, gęste, płaskie baldachogrona. Kwiaty wydzielają intensywny, ale niezbyt przyjemny zapach. Po przekwitnieniu przekształcają się w kuliste, małe, czerwono-pomarańczowe, błyszczące owoce, zebrane w gęste, zwisające grona. Owoce długo utrzymują się na pędach (X-XI) i stanowią ważny składnik diety wielu ptaków.
Owoce jarzębu w stanie surowym są dla człowieka niejadalne, a nawet trujące, gdyż zawierają toksyczny kwas parasorbinowy (może powodować np. wymioty, biegunki, zawroty głowy). Do spożycia nadają się dopiero po przemrożeniu, ugotowaniu lub zblanszowaniu, gdyż wtedy tracą toksyczne właściwości i gorzki smak. Z tak przygotowanych owoców można przyrządzać galaretki, soki, dżemy czy nalewki.
Wymagania i uprawa
Jarząb pospolity to roślina mało wymagająca i tolerancyjna. Najlepiej rośnie na słonecznych stanowiskach i żyznych, przepuszczalnych, lekko wilgotnych glebach, ale poradzi sobie też w półcieniu i na słabym, a nawet piaszczystym podłożu. Nie toleruje cienia i mokrej, ciężkiej gleby. Jest natomiast całkowicie mrozoodporna i dobrze znosi zanieczyszczone powietrze.
Jarząb można rozmnażać przez wysiew nasion, a odmiany ozdobne przez szczepienie.
Zastosowanie
Jarzębina to popularne drzewo zieleni miejskiej, ale doskonale wygląda też w ogrodach, gdzie występuje głównie w postaci odmian ozdobnych. Najpiękniej prezentuje się jako soliter na tle trawnika, ogrodzenia lub białej ściany domu, ale nadaje się też do tworzenia szpalerów wzdłuż ścieżek.
Wybrane odmiany
- 'Pendula' – o płaczącym pokroju, szczepiona na pniu
- 'Pink Veil' – o jasnoróżowych owocach
- 'Fastigiata' – o kolumnowym pokroju
- 'Aurea' – o seledynowo żółtych liściach
Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: Hans Braxmeier, PommeGrenade, M W/Pixabay
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
