Jak zrobić oczko wodne w ogrodzie?

Termin: kiedy najlepiej budować zbiornik?

Do jego zakładania najlepiej przystąpić na etapie budowy domu, przed urządzeniem ogrodu. Dzięki temu nie trzeba ingerować w istniejące nasadzenia i można ograniczyć koszty, bo niektóre prace, np. wykonanie niecki, można powierzyć ekipie budującej dom.

Lokalizacja: gdzie zlokalizować oczko?

Jeśli w ogrodzie mamy obniżenie, w którym naturalnie gromadzi się woda – jest to odpowiednie miejsce na zbiornik. Dobrze też, gdy znajduje się on blisko domu – nie tylko dlatego, że widok na wodę uprzyjemnia wypoczynek na tarasie – pracująca w oczku pompa wymaga zasilania elektrycznego i trzeba doprowadzić doń kable.

Ponadto, odpowiednia lokalizacja to miejsce w miarę dobrze nasłonecznione (ok. 2/3 powierzchni stawu powinno być dobrze oświetlone przez 4–8 godzin), bo większość roślin wodnych preferuje takie stanowisko. Pamiętajmy jednak, że zbyt intensywne słońce sprzyja rozwojowi glonów i związków szkodliwych dla fauny – najlepiej więc, gdy od południowej strony zbiornika rośnie wysokie drzewo, które rzuca na niego cień w godzinach południowych.

Drzewa i krzewy nie mogą rosnąć w bezpośrednim sąsiedztwie oczka, bo ich korzenie utrudniają prowadzenie budowy, a liście wpadające do wody rozkładają się w niej. Planując miejsce na staw, trzeba też uwzględnić trasy przebiegu rur i przewodów instalacji (elektrycznej, wodociągowej, kanalizacyjnej czy gazowej), by nie uszkodzić ich podczas prowadzenia wykopów.

Fot. JamesDeMers

Rozmiar: jaką wielkość musi mieć jeziorko?

Zalecana wielkość to powierzchnia przynajmniej 10 m² i głębokość 1 m (w płytszym nie mogą zimować ryby). Duże zbiorniki w pewnym stopniu oczyszczają się same (więc łatwiej wspomagać te procesy), a mróz nie uszkadza roślin i nie powoduje śnięcia ryb. W małych oczkach, trzeba często kontrolować czystość wody, kondycję roślin i ryb, a także dolewać wodę (gdy jest płytka, podczas upałów mocno się nagrzewa i odparowuje). Nie każdy jednak ma duży ogród i przestrzeń na pokaźny zbiornik.

Najpopularniejsze są małe oczka wodne zajmujące powierzchnię 6 m², zagłębione na kilkadziesiąt centymetrów (teoretycznie wystarczy nawet 40 cm, jeśli nie zamierzamy uprawiać roślin strefy głębokiej, np. lilii wodnych). W nowoczesnych ogrodach, mają geometryczną formę i okolone są pasem nawierzchni (na której można ustawić leżaki), natomiast w bardziej naturalistycznych – spotykane są jeziorka o nieregularnym kształcie, otoczone bujną roślinnością.

Kształt: jak wyprofilować nieckę stawu?

W ścianach niecki kształtuje się półki (o szerokości przynajmniej 30 cm), na których można ustawić kosze z roślinami. Poszczególne gatunki do oczek mają różne wymagania i sadzi się je na innej głębokości – w związku z tym i półki powinny znajdować się na różnych poziomach.

Pamiętajmy, że roślinami łatwiej jest obsadzić łagodnie opadające brzegi (ułatwiają również drobnym zwierzętom dostęp do wody). Jeśli staw ma kształt nieregularny, zatoczki powinny być szerokie. Na dnie wykopu przyda się zagłębienie na pompę – zimą będzie to także azyl dla ryb.

Przed przystąpieniem do uszczelniania niecki, jej dno należy zagęścić. Trzeba też usunąć z wykopu kamienie i patyki.

Uszczelnianie: czym uszczelnić wykop?

Małe oczka wodne (o powierzchni do 5 m²) można uszczelnić na wiele sposobów – używając folii, betonu, gliny czy gotowej formy z tworzywa sztucznego. Zbiorniki o powierzchni 10–15 m² wykłada się albo folią z PVC albo z EPDM.

Szczególnym powodzeniem cieszy się folia z PVC – jest niedroga i dość wytrzymała. Obsypana piaskiem lub żwirem służy nawet 20 lat. Materiał ten nie może pozostawać nieosłonięty, bo jest wrażliwy na promieniowanie UV – należy go obsypać warstwą kruszywa. Niektóre wyroby pokryte są fabrycznie warstewką drobnego żwiru albo geowłókniną, która porastając glonami, staje się niewidoczna. Folii z PVC nie należy jednak zastępować polietylenową folią budowlaną – brakuje jej elastyczności i wytrzymałości, a ponadto może być trująca dla roślin i zwierząt.

Folia EPDM, nazywana geomembraną, to elastyczny materiał, wytrzymujący nawet kilkadziesiąt lat, polecany do głębokich zbiorników (powyżej 1,5 m).

Nieckę można też uszczelnić betonem wylewanym w deskowaniu (nadaje się do płytkich oczek z prostymi ściankami pionowymi – lub lekko nachylonymi), siatkobetonem (pozwala uzyskać nieckę o skomplikowanym kształcie) bądź gliną (w tym celu używa się suszonej mielonej gliny lub niewypalonych cegieł, dostępnych w cegielniach, które po napęcznieniu tworzą nieprzepuszczalną warstwę).

Jednak najprostszym sposobem jest ułożenie w wykopie gotowej wypraski z tworzywa sztucznego – w centrach ogrodniczych dostępne są wytłoczki o różnym kształcie, wielkości i kolorze.

Pielęgnacja: jak oczyszczać wodę w oczku?

Utrzymanie czystości wody w małym, płytkim zbiorniku wymaga stosowania sprzętu do filtrowania, natleniania i wprawiania wody w ruch. Tuż po uszczelnieniu wykopu, montuje się pompę i filtr, które mają pracować w dzień i w nocy (nie jest to sprzęt o dużej mocy, więc nie generuje dużych kosztów).

Przepływ wody w oczku zapewnia pompa, którą dobiera się odpowiednio do rodzaju filtra, fontanny czy kaskady. Specjalnym wężem tłoczy wodę np. do filtra, a wprawiając ją w ruch – również natlenia. Filtr usuwa zanieczyszczenia z wody, która przez niego przepływa. Dobiera się go do wielkości zbiornika i umieszcza na jego brzegu (w strefie wody płytkiej, gdzie zwykle zasłaniają go rośliny) lub na dnie (tu urządzenie łatwiej się zatyka, a dostęp do niego jest utrudniony – gdy np. trzeba go wyczyścić).

Filtry dostępne w sklepach mają wbudowane złoże biologiczne (usuwa przede wszystkim związki azotowe rozpuszczone w wodzie), filtr mechaniczny (likwiduje glony, szczątki roślin, resztki pokarmu dla ryb oraz ich odchody) i ewentualnie lampę UV (zabija organizmy jednokomórkowe – bakterie i glony – chroniąc ryby przed chorobami; lampę można też kupić jako oddzielne urządzenie).

W każdym oczku wodnym, nawet o najmniejszych rozmiarach, można zamontować fontannę, której praca także wspomaga natlenianie wody. Kształt strumienia wody (tłoczonej przez pompę do fontanny i wydostającej się dyszą) może być różny – zależnie od rodzaju dyszy. Montaż fontanny wymaga doboru odpowiedniej pompy – urządzenie musi być w stanie tłoczyć wodę na odpowiednią wysokość. Fontannę ustawia się tak, by wylot dyszy znajdował się na równi z taflą wody, a strumień nie tryskał poza obręb oczka.

Rośliny wodne: jak dobrać rośliny?

Warto zadbać o różnorodność roślin w oczku – okazy podwodne dotleniają wodę i stanowią schronienie oraz miejsce lęgu dla ryb. Te o dużych liściach pływających po powierzchni, niczym parasol, chronią oczko przed słońcem (najlepiej, gdy osłaniają 1/3 lub 1/2 jego powierzchni).

Ponadto rośliny eliminują glony, bo konkurują z nimi o pokarm. Ich rola jest zatem o wiele większa, niż na pozór się wydaje.

Najniżej – w strefie wody głębokiej oczka wodnego (na głębokości 30–150 cm) – sadzi się lilie wodne (grzybienie, grążele) z okazałymi kwiatami unoszącymi się na lustrze wody, a także gatunki podwodne, jak moczarka kanadyjska czy rdestnica.

Nieco wyżej znajduje się strefa wody płytkiej (sięga do 30 cm) – miejsce dla trzciny, pałki, osoki aloesowatej czy strzałki wodnej.

W strefie błotnej – z wilgotnym podłożem – rośnie kaczeniec (knieć błotna), niezapominajka, czermień, kosaćce. Rośliny pływające (niezakorzenione) – jak rzęsa, salwinia pływająca czy piscja rozetkowa – określa się mianem strefy powierzchniowej.

FILM: Jak zrobić oczko wodne w ogrodzie?

Tekst: źródło – Małgorzata Kolmus/magazyn Budujemy Dom (4-2015), zdjęcie tytułowe: derplani/Pixabay

A ty? Jakie masz doświadczenia? Daj znać w komentarzu!