Zanieczyszczenie gleby mikroplastikiem. Jak wpływa na żywność i nasze zdrowie?

Mikroplastik w glebie – niewidzialne zagrożenie dla żywności

Mikroplastik kojarzy się głównie z oceanami, jednak coraz więcej dowodów wskazuje, że równie poważnym problemem jest jego obecność w glebie. Badania potwierdzają, że mikroplastik trafia na pola uprawne i łąki, gdzie może wpływać na kondycję gleby, bioróżnorodność oraz produkcję żywności.

Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie realizuje projekt Rural Voices 2030, w ramach którego zwraca uwagę na wpływ działalności człowieka na jakość gleby, a także na konieczność jej ochrony. 

O zagrożeniach, jakie drobinki plastiku stanowią dla gleby, na zaproszenie Fundacji Kupuj Odpowiedzialnie pisze prof. dr hab. inż. Ewelina Jamróz – polska badaczka i wykładowczyni akademicka, związana z Katedrą Chemii Uniwersytetu Rolniczego oraz Katedrą Opakowalnictwa i Procesów Logistycznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Profesor Jamróz jako pierwsza na świecie opracowała w pełni biodegradowalne folie oraz mikro- i nanokapsułki na bazie furcelleranu – naturalnego polisacharydu pozyskiwanego z alg czerwonych. 

▶ Artykuł dostępny jest na stronie Fundacji Kupuj Odpowiedzialnie 

Wpływ mikroplastiku na glebę 

Mikroplastik to cząsteczki plastiku mniejsze niż 5 mm, powstające podczas rozpadu większych odpadów lub wytwarzane od razu w tej formie. Do gleby trafia m.in. wraz z osadami ściekowymi stosowanymi jako nawozy, z folii rolniczych czy przez ścieranie opon. Jego obecność stwierdzono już na wszystkich kontynentach. 

Dotychczasowe obserwacje sugerują, że mikroplastik może negatywnie wpływać na właściwości fizyczne i chemiczne gleby:

• zaburzać jej strukturę;
• ograniczać zdolność zatrzymywania wody;
• utrudniać dostęp roślin do składników odżywczych.

Część badań wskazuje również na jego wpływ na odczyn (pH) gleby oraz zawartość materii organicznej. Jednak wyniki są często niejednoznaczne i zależą od wielu czynników, takich jak typ gleby, rodzaj mikroplastiku czy warunki środowiskowe. Nadal brakuje wystarczających danych, by jednoznacznie ocenić wpływ mikroplastiku na pełen skład mineralny gleby. 

Niepokojące są także obserwacje dotyczące mikroorganizmów glebowych. Mikroplastik zmienia skład mikrobioty, może wpływać na aktywność enzymów i oddychanie gleby. Może także transportować toksyczne substancje, w tym metale ciężkie i pestycydy, zwiększając ryzyko ich przedostania się do łańcucha pokarmowego. 

Wpływ mikroplastiku na rośliny jest szczególnie widoczny w kontekście zaburzeń wzrostu oraz funkcjonowania systemu korzeniowego. Największe zagrożenie stanowią cząsteczki nanoplastiku, które ze względu na swoje mikroskopijne rozmiary mogą przenikać do tkanek roślinnych, a tym samym potencjalnie trafiać do łańcucha pokarmowego i ostatecznie na nasze talerze.

Naukowcy zwracają uwagę na pilną potrzebę pogłębionych badań nad wpływem mikro- i nanoplastiku na glebę, zdrowie ludzi oraz funkcjonowanie całych ekosystemów. Równocześnie już teraz konieczne są konkretne działania: ograniczenie stosowania plastiku w rolnictwie, wprowadzenie zmian w systemach gospodarowania odpadami, a także rozwój skutecznych metod monitorowania i oczyszczania gleby. 

Wpływ mikroplastiku na zdrowie 

Badania naukowe nad wpływem mikroplastiku trwają nadal, jednak już dziś wiadomo, że przenika do naszego organizmu. Zaleziono go zarówno w krwi, mózgu, płucach, sercu, a nawet łożysku. Powoduje stany zapalne, zwiększając ryzyko nowotworów. Dodatkowo w mikroplastiku znajdują się niebezpieczne substancje chemiczne, które zaburzają prace układu hormonalnego, zwiększając m.in. ryzyko otyłości, nowotworów hormonozależnych czy bezpłodności.

Tekst: Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie, zdjęcie tytułowe: Wasana / Adobe Stock