Witania ospała (Withania somnifera) nazywana też ashwagandhą, indyjskim żeń-szeniem lub śpioszynem lekarskim to roślina z rodziny psiankowatych (Solanaceae). Naturalnie występuje na obszarze Azji (głównie Indii), Afryki i Południowej Europy, ale bywa też uprawiana w wielu innych krajach świata. W środowisku naturalnym jest byliną, jednak ze względu na brak mrozoodporności, w klimacie umiarkowanym uprawia się ją jako roślinę jednoroczną.
Witania ospała jest niewysokim półkrzewem dorastającym do ok. 1,2-1,5 m wys. Tworzy sztywne, rozgałęzione pędy, pokryte bardzo gęstym, srebrzystobiałym kutnerem. Liście na pędzie układają się pojedynczo, naprzemianlegle. Są zielone, długoogonkowe, duże, szerokie, całobrzegie z wyraźnie zaznaczonym na blaszce unerwieniem. W całości są delikatnie, srebrzyście owłosione, choć nie tak mocno jak pędy.
W naturze roślina może kwitnąć przez cały rok, jednak w chłodniejszym klimacie jej kwitnienie przypada na wiosnę i wczesne lato (IV-VII). Kwiaty ashwagandhy są małe, dzwonkowate i żółtozielone, z zaostrzonymi i wywiniętymi na zewnątrz końcami płatków. Zebrane są po kilka w małe pęczki, wyrastające na pędzie u podstawy ogonków liściowych.
Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w okrągłe, błyszczące, pomarańczowe owoce (jagody), przypominające wyglądem owoce miechunki rozdętej, tym bardziej, że podobnie jak u miechunki początkowo okryte są pękatą, zieloną torebką, wyglądającą jak lampion. Po dojrzeniu torebka przybiera słomkowożółtą barwę, wysycha i rozpada się, ukazując znajdujące się w jej wnętrzu pomarańczowe owoce. Zarówno kwiaty jak i torebki nasienne, skrywające nasiona, pokryte są drobnymi, srebrzystymi włoskami.
Roślina tworzy kremowo-brunatno-zielonkawe, długie, bulwiaste korzenie (przypominają korzenie chrzanu), będące głównym surowcem zielarskim, pozyskiwanym w celach leczniczych.
Wymagania i uprawa
Witania ospała nie jest rośliną szczególnie wymagającą i choć pochodzi z ciepłych rejonów świata (gdzie czasem uważana jest za chwast), jej sezonowa uprawa w naszym klimacie także jest możliwa. W uprawie oczekuje słonecznego, ciepłego stanowiska i żyznej, przepuszczalnej, lekko wilgotnej, głęboko uprawionej gleby.
Stanowisko jej uprawy warto wyściółkować czarną folią ogrodniczą lub ciemną włókniną, które podwyższą temperaturę gleby i zapobiegną jej wysychaniu oraz zachwaszczeniu, a także wpłyną na podwyższenie plonu korzeni.
Aby witania wydała obfite plony, powinna być uprawiana z rozsady, przygotowanej wcześniej pod osłonami (III) i wysadzanej do gruntu po minięciu wiosennych przymrozków.
Zastosowanie
Witania ospała to roślina uprawiana przede wszystkim w celach użytkowych. Jest niezwykle bogata w liczne substancje czynne (min. alkaloidy, witanolidy, fitosterole, kumaryny, fenolokwasy, sitoinozydy, saponiny), które wykazują min. działanie odtruwające, wzmacniające, przeciwcukrzycowe, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i uspokajające.
Preparaty z ashwagandhy są też znane jako doskonałe środki poprawiające pracę mózgu, pamięć i koncentrację, a także łagodzące objawy stresu.
Ashwagandha uznawana jest za roślinę adaptogenną i stanowi ważny element medycyny ajurwedyjskiej (tradycyjnej medycyny indyjska).
Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: thalabhula, yogiankit165, mirzamlk/Depositphotos
Dotychczasowe prace naukowców i przeglądy badań sugerują, że stosowanie ekstraktów z korzenia ashwagandhy przez 8-12 tygodni może:
● obniżyć stres i napięcie,
● korzystnie wpływać na pamięć i skupienie,
● wspierać samopoczucie i motywację,
● poprawić jakość snu,
● zmniejszyć odczuwanie zmęczenia,
● korzystnie wpływać na płodność,
● poprawić wydolność fizyczną,
● zwiększyć siłę i masę mięśni,
● obniżać stężenie „złego cholesterolu”,
● poprawić libido,
● zwiększać stężenie testosteronu i hormonów tarczycy,
● działać tonizująco i antyoksydacyjnie.
Przed stosowaniem preparatów z ashwagandhą warto poznać jej przeciwwskazania do stosowania, interakcje i potencjalne skutki uboczne, a najlepiej skonsultować się z lekarzem.
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
