Wilec ziemniaczany (Ipomoea batatas)

Wilec ziemniaczany (Ipomoea batatas) zwany też ipomoeą lub batatem, to płożąca roślina bylinowa zaliczana do rodziny powojowatych (Convolvulaceae). Jego ojczyzną są tropikalne rejony Ameryki Środkowej i Północnej, ale jest też uprawiany w wielu innych krajach świata.

Pędy wilca ziemniaczanego w uprawie osiągają zwykle ok. 1,5-2 m dł. (w naturze nawet do 5 m). Pędy są grube, elastyczne, mocno rozgałęzione i pokryte skrętolegle ułożonymi, dużymi, długoogonkowymi, zwykle sercowatymi, trójkątnymi lub klapowanymi liśćmi (kształt liści zmienny). U gatunku liście są zwykle zielone, ale u odmian mogą być też żółte, brązowe lub czerwone, bardziej lub mniej powcinane.

Wilec ziemniaczany kwitnie latem. W katach liści pojawiają się nieduże, lejkowate lub dzwonkowate, liliowo-białe kwiaty z ciemniejszą gardzielą.

Roślina rozwija grube, wydłużone, mięsiste bulwy, pokryte pomarańczową, żółtą lub fioletową skórką. W zależności od odmiany, bulwy mogą być słodkie i jadalne (cenione i smaczne warzywo) lub gorzkie i trujące (odmiany gorzkie).

W Polsce popularne są głównie wilce o ozdobnych liściach, jeśli natomiast chcemy uprawiać roślinę do celów kulinarnych, najlepiej zaopatrzyć się w zdrowe, jędrne bulwy na stoisku warzywnym i uprawiać je pod osłonami (ze względu na długi okres wegetacyjny roślin oraz wysokie wymagania cieplne i świetlne).

Wymagania i uprawa

W uprawie wilec ziemniaczany oczekuje słonecznego, ciepłego stanowiska oraz żyznej, próchniczej, przepuszczalnej, stale lekko wilgotnej ziemi o obojętnym lub lekko kwaśnym odczynie pH. Dobrze znosi upały, ale nie toleruje suszy, na którą reaguje więdnięciem i zasuszaniem liści.

W Polsce uprawiany jest zwykle jako roślina jednoroczna (nie znosi mrozów), ale można też spróbować przechować go przez zimę w widnym, chłodnym pomieszczeniu (temp. ok. 13-15°C). Zamiast całych roślin, można też przechować tylko ich bulwy, ale nie jest to łatwe, gdyż łatwo się psują, a zbyt małe wysychają.

Wilce można rozmnożyć przez pobierane latem sadzonki pędowe (pędy po zetknięciu z podłożem ukorzeniają się samoistnie). Rośliny przechowane przez zimę w pomieszczeniu, mogą być też podzielone lub można z nich pobrać bulwy do dalszej uprawy. Rośliny można rozmnażać też przez nasiona (dość trudne).

Zastosowanie

Ozdobne odmiany wilca ziemniaczanego znakomicie sprawdzają się w doniczkowych kompozycjach z roślinami balkonowymi takimi jak np. pelargonie, werbeny, petunie, koleusy czy złocienie. Najlepiej prezentują się w wiszących donicach lub skrzynkach, umieszczonych na balustradzie lub parapecie, skąd ich długie pędy mogą swobodnie się zwieszać. Rośliny często wykorzystywane są też w miejskich skrzyniach kwiatowych.

Wilec ziemniaczany może być też uprawiany sezonowo w ogrodzie. Na dobrym stanowisku rośnie szybko i w krótkim czasie tworzy piękny, gęsty kobierzec liści.

Bulwy batatów jadalnych mają szerokie zastosowanie w kuchni, gdzie mogą zastępować ziemniaki.

Wybrane odmiany

• 'Light Green' – liście trójklapowe, jasnozielone
• 'Bronze' – liście trójklapowe, miedziano-brązowe
• 'Sweet Caroline Bronze' – liście pięcioklapowe, miedziano-brązowe
• 'Black Tone' – liście szeroko-sercowate, niepodzielone, ciemnobrązowe
• 'Illusion Emerald Lace' – liście żółtozielone, niemal pierzaste
• I grupa wilców o zwartym, krzaczastym pokroju Sweet Caroline, a w niej: Sweetheart Lime (fot. 3), Medusa™ Green (fot. 4), Red Hawk™ (fot. 5)

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: Floradania.dk, Proven Winners