Odmładzanie drzew owocowych. Jak i kiedy to zrobić? Wskazówki i terminy dla wszystkich gatunków

Dlaczego warto odmładzać drzewa owocowe?

Regularne cięcie drzew owocowych jest nie tylko wskazane, ale wręcz niezbędne dla uzyskania właściwego pokroju korony, zdrowotności drzewa, obfitego owocowania i łatwiejszego zbioru owoców. Bardzo często zdarza się jednak, że rosnące w ogrodzie czy na działce drzewa owocowe nie są przycinane przez szereg lat, co powoduje nadmierne zagęszczenie koron. Potrzebne jest wówczas bardziej radykalne cięcie, czyli obniżenie korony oraz usuniecie konarów i gałęzi krzyżujących się, chorych i uszkodzonych.

Zwykle po takim silniejszym cięciu, czyli odmłodzeniu drzewa zyskują lepszy pokrój, a także mają więcej energii i wigoru, do wypuszczania młodych pędów. Nie bez znaczenie jest także fakt, że odmłodzenie drzew, czyli zmniejszenie objętości korony, poprawia także ogólny wygląd i estetykę ogrodu czy działki i porządkuje przestrzeń.

Z pewnością odmłodzenia takiego wymagają więc drzewa owocowe, które stały się zbyt szerokie, rozłożyste lub ich korona jest za wysoka. Ale także gatunki czy odmiany drzew owocowych nieco mniejszych potrzebują odmładzania, jeśli owocują coraz słabiej (np. śliwy, wiśnie, brzoskwinie).

Cięcie i odmładzanie drzew owocowych ma również ogromne znaczenie dla zachowania zdrowotności drzewa, ponieważ pozwala zachować balans pomiędzy przyrostem pędów, a owocowaniem. Ponadto, zapewniony jest dostęp światła słonecznego do korony oraz cyrkulacja powietrza, co ma bezpośredni wpływ na ograniczenie rozwoju chorób i szkodników drzew owocowych. Drzewo cięte i odmładzane ma również więcej energii do owocowania i jest bardziej odporne na działanie niekorzystnych czynników zewnętrznych (np. ataków chorób i szkodników, niskie temperatury, susza), ponieważ w trakcie cięcia usuwane są często pędy porażone przez patogeny, które mogą być źródłami infekcji.

Terminy cięcia i odmładzania drzew owocowych

Należy pamiętać, że dla osiągnięcia zamierzonego efektu ważny jest nie tylko sposób cięcia drzew, ale także jego termin. Jest to bardzo ważne, ponieważ ciecie wykonane nieprawidłowo lub w niewłaściwym czasie może mieć negatywny wpływ na owocowanie, obniżać odporność na mróz, ale też powodować infekcje chorobotwórcze.

Z tego względu np. jabłonie i inne drzewa ziarnkowe najlepiej ciąć w drugiej połowie zimy (np. pod koniec lutego i w marcu), a nie w środku zimy, by nie narażać przyciętych gałęzi na przemarzanie. Dodatkowo wczesnowiosenne cięcie czy odmłodzenie jabłoni czy grusz (przed rozwoju pąków) pobudza te drzewa do lepszego owocowania.

Z kolei drzewa pestkowe (np. czereśnie, wiśnie, morele, brzoskwinie) lepiej ciąć w okresie letnim, po zbiorze owoców, ponieważ wówczas istnieje najmniejsze ryzyko wystąpienia infekcji, na które ta grupa drzew jest wrażliwa po większych cięciach. W drugiej części lata (sierpień) mamy w miarę suchą, ciepłą pogodę (jest mniej wilgoci), dzięki czemu szybciej zabliźniają się rany po cięciu.

Jak odmładzać stare jabłonie i grusze?

Do najczęściej uprawianych drzew owocowych należą jabłonie, a także grusze, które po latach uprawy wymagają często zmniejszenia rozmiarów korony, czyli obniżenie wysokości drzewa.

Kluczowe jest więc zmniejszenie korony, co najprościej wykonać poprzez silne przycięcie jej wierzchołka nad którąkolwiek grubszą gałęzią boczną, tak by po cięciu wysokość drzewa wynosiła nie więcej niż około 4 m. W wyniku takiego cięcia, drzewo najczęściej wypuszcza dużo młodych, długich pędów, tzw. wilków, które najlepiej usunąć latem (od czerwca do sierpnia) lub przy okazji kolejnego cięcia wczesnowiosennego. Warto to zrobić, ponieważ nie usunięcie wilków spowoduje ponowne, nadmierne zagęszczenie korony.

Po radykalnym cięciu jabłoni, czyli odmłodzeniu drzewa pojawią się także inne, krótkie pędy (długości około 10- 40 cm), które warto przerzedzić, bo na nich wytworzą się pąki, które zaowocują w kolejnym roku. W czasie odmładzania drzewa warto skrócić też wszystkie pędy czy gałęzie zbyt długie, nadmiernie rozłożyste. Pierwsze rozgałęzienia na pniu drzewa powinny zaczynać się co najmniej około 50 cm od powierzchni ziemi (by łatwiej było usuwać chwasty pod starszymi drzewami).

Ważny jest także sposób formowania korony drzew w czasie cięć, ponieważ optymalny jest taki jej kształt, by górna część była węższa niż dolna (forma trapezu). W tym celu należy usunąć gałęzie wierzchołkowe i pozostawić młodsze, słabsze oraz wyciąć u nasady wszystkie pędy krzyżujące się lub pokładające się na siebie wewnątrz korony. Dzięki temu zapewniamy najlepszy dostęp światła słonecznego, nie tylko do górnej części korony, ale też do gałęzi dolnych.

Jak odmładzać śliwy, brzoskwinie i morele?

Odmładzanie śliw oraz moreli przeprowadza się podobnie, jak w przypadku jabłoni. Jeśli więc korony tych drzew staną się zbyt wysokie lub wysmukłe i słabo rozgałęzione, należy skrócić korony (pędy wierzchołkowe), by obniżyć wysokość drzew (do około 3-4m), a jednocześnie pobudzić je do rozgałęziania się poniżej cięcia. W przypadku brzoskwiń najlepiej wykonać cięcie odmładzające każdej wiosny, by zachować równomierność owocowania i zdrowotność drzew.

Najlepiej wykonać ciecie w trakcie wiosny, gdy wyraźnie widać już, które pędy przemarzły zimą lub zaschły. W tym przypadku także skracamy najgrubsze, wysokie gałęzie, by obniżyć koronę i pobudzić drzewo do zawiązywania pąków. W następnej kolejności usuwamy wszystkie pędy bardzo delikatne i cieniutkie, a pozostawimy te o grubości około 1 cm, lekko je skracając.

Odmładzanie wiśni i czereśni

Czereśnie należą do większych, bardzo rozłożystych drzew owocowych i do ich uprawy należy przewidzieć większą przestrzeń. Aby odmłodzić starszą czereśnię, należy także przyciąć mocniej wierzchołek korony, by przede wszystkim zmniejszyć wysokość drzewa. Cięcie takie najlepiej wykonywać latem (po zbiorze owoców), by unikać patogenów, groźnych dla drzew pestkowych (np. raka bakteryjnego). Z tego też względu wszystkie rany po większych cięciach konarów drzew pestkowych, należy od razu po zabiegu zasmarować (najlepiej białą farbą emulsyjną dodatkiem fungicydu). Po silniejszych cięciach (odmłodzeniu) może pojawić się sporo młodych przyrostów, które najlepiej przerzedzić, by nadmiernie nie zgęściły korony (można wykonać to kolejnej wiosny).

Niewysokie korony wiśni zazwyczaj charakteryzują się powstawaniem dużej ilości zwisających gałęzi i stopniowym ogołacaniem w dolnych partiach. Odmładzanie wiśni polega najczęściej na skróceniu wierzchołków drzew o około 1,5 m (co około 4 lata), aby pobudzić drzewo do wykształcenia młodych pędów owoconośnych. Należy też usunąć lub skrócić wszystkie grubsze gałęzie rosnące pionowo, skierowane do środka korony oraz długie nieproduktywne gałęzie zwisające ku ziemi. 

Zdjęcie tytułowe: Roman_23203 / AdobeStock