Skąd biorą się choroby glebowe?
Chorobami glebowymi (odglebowymi) nazywamy zwykle grupę chorób, których sprawcami są patogeny bytujące w glebie i infekujące rośliny poprzez system korzeniowy. Przenoszone są zazwyczaj wraz z wodą, w czasie zabiegów pielęgnacyjnych oraz przez wiatr.
Rozwijające się w glebie (w sprzyjających się warunkach) patogeny, czyli mikroorganizmy chorobotwórcze, to najczęściej grzyby, ale nierzadko też bakterie, wirusy i nicienie. Nasilenie zakażenia przez grzyby jest zależne od warunków zewnętrznych (np. sprzyja im wysoka wilgotność i temperatura), ale nawet w niesprzyjających okolicznościach (susza, niskie temperatury) mogą one wykształcać zarodniki przetrwalnikowe, zdolne do pozostawania w glebie nawet kilka lat.
Jakie mogą być objawy choroby glebowej?
Zazwyczaj choroby odglebowe atakują i uszkadzają w pierwszej kolejności korzenie, co powoduje, że przestają one pobierać wodę i składniki odżywcze. W związku z tym zauważenie pierwszych etapów infekcji jest utrudnione, a o tym, że dzieje się coś niepokojącego z rośliną świadczą dopiero objawy na nadziemnych częściach roślin.
Zazwyczaj jest to w pierwszej kolejności zahamowanie wzrostu, więdnięcie, ograniczenie kwitnienia lub owocowania, utrata wybarwienia liści (chloroza) i ostatecznie zamieranie (zasychanie) roślin. Podobną reakcję roślin mogą wywołać różne czynniki, np. niedostateczna ilość wody, niedobory składników pokarmowych, co też utrudnia diagnostykę i leczenie.
Dla dokładnej diagnozy konieczne może okazać się (w niektórych przypadkach) wykonanie analizy wyglądu korzeni, ale też liści i pędów, a następnie zastosowanie wodnych roztworów odpowiednich preparatów grzybobójczych (np. w formie podlewania).
Najczęstsze odglebowe choroby grzybowe i ich objawy
W uprawie roślin ogrodowych występuje szereg chorób grzybowych, które infekują poprzez glebę. Do najbardziej uciążliwych i groźnych dla różnych gatunków roślin należą między innymi:
Zgorzele siewek
Wywoływane są zwykle przez grzyby z rodzaju Pythium, a infekcja powoduje najpierw gnicie korzeni, a następnie zamieranie roślin (siewek) zaraz po wschodach - na łodygach powstają przewężenia i zgnilizny.
Fuzarioza
Wywoływana przez grzyby z rodzaju Fusarium, porażająca wiele roślin (w tym np. warzywa - pomidora, ogórka, paprykę, fasolę) i rozwijająca się najbardziej intensywnie w czasie ciepłej pogody w lecie (np. w czasie kwitnienia i owocowania). Często dotyka uprawy pod osłonami, a typowe objawy fuzariozy to brązowienie i gnicie korzeni zainfekowanych roślin, a następnie także brunatnienie dolnej części rośliny (podstawy łodygi). Wynika to z zamierania i brązowienia wiązek przewodzących, zaatakowanych przez grzyby, co w efekcie powoduje też żółkniecie liści, zahamowanie wzrostu, więdnięcia i zamierania roślin.
Fytoftoroza
Jedna z najgroźniejszych chorób glebowych, powodowana przez grzyby rodzaju Phytophthora i atakująca wiele roślin ogrodowych (np. cyprysiki, żywotniki, sosny, jodły, jałowce. rododendrony) w różnych okresach sezonu; infekcja korzeni powoduje z czasem także brązowienie i rozkład drewna szyjki korzeniowej, zaburzenia przepływu wody i składników pokarmowych, co prowadzi do matowienia, więdnięcia i zamierania najpierw pojedynczych gałęzi, a potem całych roślin.
Rizoktonioza
Powodowana przez grzyb Rhizoctonia, który odpowiada za gnicie korzeni, zgorzel siewek po wschodach oraz zmiany chorobowe w obrębie szyjki korzeniowej i podstawy łodygi. Rozwój ryzoktoniozy prowadzi do tworzenia się charakterystycznych przewężeń pędów (łodyg) tuż na powierzchnią gleby, co powoduje zamieranie roślin.
Werticilioza
Jej sprawcą jest grzyb Verticillium, który infekuje drzewa i krzewy owocowe, ozdobne (np. perukowiec, klony) oraz warzywa (pomidory, ziemniaki, ogórki, cukinie); infekcja korzeni powoduje nierównomierne żółknięcie, brązowienie i zasychanie liści oraz pędów (pomimo nawadniania), co dotyka często najpierw pędy w dolnej części i stopniowo przemieszcza się ku górze. Charakterystycznym objawem werticiliozy jest też tworzenie się pionowych brunatnych pasm na przekroju pędów (np. krzewów), co jest widoczne po ich przecięciu. Choroba ogranicza transport wody i składników odżywczych, co osłabia rośliny, powoduje ich więdnięcie i może prowadzić do dużych strat.
Zgnilizna twardzikowa
Powodowana przez grzyby rodzaju Sclerotina i porażająca wiele roślin, ma zdolność do bytowania w glebie przez wiele lat; jej charakterystycznym objawem jest intensywne tworzenie się plam i białej, puszystej grzybni na zakażonych fragmentach roślin. Z czasem w miejscu plam widoczne są też ciemne skupiska zarodników, a rośliny usychają i zamierają.
Jak zapobiegać i zwalczać choroby glebowe roślin?
Najlepiej unikać tych chorób (sadzić tylko materiał zdrowy, zapewnić roślinom optymalne warunki rozwoju) i działać profilaktycznie (stosować właściwe fungicydy w formie podlewania lub zapraw nasiennych) zamiast je leczyć, co często jest trudne.
Zdjęcie tytułowe: Elroi / Adobe Stock
Ochrona przed mrozem 
Choroby i szkodniki 
Nawozy 
Ziemia / podłoża 
Chwasty 
Środki ochrony roślin 
Ogród bez chemii 
Gryzonie 
Insekty domowe 
