|
|
Jaśminowce
Na świecie znanych jest około 60-70 gatunków jaśminowców (Philadelphus); występują one naturalnie w Ameryce Północnej i Środkowej, w Azji oraz w południowo-wschodniej Europie. W zależności od gatunku lub odmiany rośliny te osiągają od jednego do kilku metrów wysokości. Białe lub kremowe kwiaty jaśminowców najczęściej rozwijają się od połowy maja do przełomu czerwca i lipca. W zależności od odmiany różnią się wielkością, kształtem i liczbą płatków oraz intensywnością zapachu.
Do końca XIX wieku w Europie uprawiano wyłącznie jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius). Gatunek ten szybko stał się jednym z podstawowych krzewów ozdobnych, szczególnie chętnie wykorzystywanych w ogrodach rustykalnych. Jego pochodzenie nie jest dokładnie określone. Przypuszcza się, że najprawdopodobniej przybył do nas z południa kontynentu europejskiego lub zachodnio-południowych rejonów Azji.
Przełomowe osiągnięcia w hodowli jaśminowców uzyskał na przełomie XIX i XX wieku francuski ogrodnik i szkółkarz Victor Lemoine (także uznany hodowca lilaków), krzyżując jaśminowca wonnego z gatunkami północnoamerykańskimi i uzyskując liczne, do dziś uprawiane odmiany.
W latach 30. XX wieku w Szkółkach Kórnickich krzyżowania jaśminowców prowadził polski dendrolog Antoni Wróblewski. Uzyskał on kilkanaście odmian, nadając im piękne polskie nazwy, m.in.: ‘Biały Karzeł’, ‘Biały Sopel’, ‘Justynka’, ‘Kalinka’, ‘Karolinka’, ‘Kasia’, ‘Rusałka’ i ‘Świtezianka’.
Z upływem czasu wiele z nich zostało zapomnianych i właściwie są obecnie niespotykane poza kolekcjami dendrologicznymi. Szczęśliwie, część z nich z powrotem trafiła do produkcji i sprzedaży w niektórych szkółkach zrzeszonych w Związku Szkółkarzy Polskich.
Obsypane kwiatami
Jaśminowce uprawia się przede wszystkim dla ich wspaniałych kwiatów. Zasługującą na popularyzację odmianą o wyprostowanych, sztywnych pędach i zwartym pokroju jest jaśminowiec ‘Belle Etoile’. Krzew ten dorasta do 1,5 m wysokości, w połowie czerwca na jego gałęziach rozwijają się szerokie, dzwonkowate, białe kwiaty z purpurową plamą wewnątrz. Składają się one z 4 karbowanych płatków otaczających zebrane w środku złote pręciki. Wydzielają przyjemny, truskawkowy zapach.
Jaśminowiec ‘Biały Karzeł’ to wymieniona wcześniej polska odmiana, osiągająca niewiele ponad metr wysokości i szerokości. Zwarty pokrój tworzą sztywne i grube pędy. Ciemnozielone eliptyczne liście są faliście powyginane. Białe, delikatnie pachnące kwiaty rozwijają się w czerwcu; są pojedyncze, zbudowane z czterech nierównomiernie ząbkowanych płatków oraz licznych żółtych pręcików. Kwiaty mają do 5 cm średnicy i zebrane są w kiście po kilka sztuk.
Niskim i wolno rosnącym jaśminowcem jest jaśminowiec ‘Mont Blanc’. Ta odmiana osiąga 1 m wysokości, tworzy proste, cienkie pędy, na których bardzo obficie pojawiają się pojedyncze, białe kwiaty o średnicy 2,5 cm. Jedną z najatrakcyjniejszych i niewysokich odmian jest ‘Snowbelle’ – krzew osiągający do 1,5 m wysokości. W trakcie kwitnienia jego gałęzie łukowato uginają się pod ciężarem dużych, pełnych, białych kwiatów o średnicy do 6 cm.
Podobnie obficie kwitną nieco silniej rosnące krzewy odmiany ‘Virginal’, dorastające do 2 m wysokości. Białe, pełne kwiaty tej odmiany zebrane są w niewielkie wiechowate kwiatostany wyrastające wzdłuż zeszłorocznych pędów. W pełni rozwinięte kwiaty mają 4-5 cm średnicy i wydzielają przyjemny, intensywny zapach.
W kolorze złota
Jaśminowiec wonny ‘Aureus’ to jedna z ciekawszych, wartych polecenia odmian o atrakcyjnym, złocistym ulistnieniu oraz białych, intensywnie pachnących kwiatach. Tworzy gęste, półkuliste krzewy dorastające do 1,5-2 m wysokości i podobnej szerokości. Blaszki liściowe są jajowate, ostro zakończone, mają jaskrawożółtą barwę, utrzymująca się przez cały sezon.
W czerwcu pomiędzy liśćmi ukazują się białe, czteropłatkowe, silnie pachnące kwiaty. Mają one około 2,5 cm średnicy i są zebrane po kilka w szczytowych gronach. Kwiaty są słabo widoczne na tle jasnych liści, jest ich też znacznie mniej, niż u innych odmian jaśminowców o zielonym ulistnieniu, ale ich zapach jest wyjątkowo silny i przy bezwietrznej pogodzie unosi się daleko wokół krzewów.
Inną odmianą o żółtym ulistnieniu jest ‘Yellow Cab’ – gęsty, karłowy krzew osiągający 1 m wysokości. Jego złociste liście są drobne, kwiaty nieduże, pojedyncze, o okrągłych białych płatkach i różowym środkach, Gardeners’ 84 World Magazine intensywnie pachną. Duże żółte liście i pełne białe kwiaty tworzy jaśminowiec ‘Yellow Hill’. Krzew ten dorasta do 2 m wysokości.
Pstre liście
Jaśminowiec wonny ‘Variegatus’ to gęsto ugałęziony i zwarty krzew o ciemnozielonych liściach z białokremowym, nieregularnym marginesem. Liście mają od 5 do 9 cm długości; niektóre mogą być całkowicie białe. Kwitnie średnio obficie. Rozwijające się w maju i czerwcu kremowe kwiaty są słabo widoczne wśród pstrych liści, ale pachną równie przyjemnie i silnie, co u odmiany ‘Aureus’.
Odmiana ta jest bardzo wrażliwa na bezpośrednie nasłonecznienie – wymaga stanowiska o świetle rozproszonym. Żółte upstrzenie liści charakteryzuje odmianę ‘Innocence’. Jaśminowiec ten dorasta do 2 m wysokości. Jego ozdobą oprócz liści są duże, pojedyncze do półpełnych kwiaty.
Żylistki
Żylistki (Deutzia) to mniej popularne, ozdobne krzewy liściaste, które zdecydowanie zasługują na szersze upowszechnienie w Polsce. Rośliny te pochodzą z Azji Wschodniej oraz Ameryki Północnej. Ogrodnicy cenią je za obfite kwitnienie oraz zdrowe, atrakcyjne ulistnienie. W naturze występuje około 60 gatunków żylistków. W polskich szkółkach najczęściej oferowane są odmiany żylistka szorstkiego (Deutzia scabra), żylistka wysmukłego (D. gracilis) oraz żylistka pośredniego, będącego naturalnym mieszańcem żylistka różnobarwnego (D. discolor) z żylistkiem długolistnym (D. longifolia), którego odkryto na terenie Francji przed 1925 r.
W przypadku współczesnych odmian (wielokrotnych mieszańców) bardzo często określenie gatunku jest niemożliwe, dlatego hodowcy podają jedynie nazwę rodzaju i odmiany.
Blaszki liściowe są lancetowate, mają do 10 cm długości, na brzegach są ząbkowane, ciemnozielone, pokryte z obu stron krótkimi włoskami. Białe kwiaty rozwijają się na przełomie czerwca i lipca, są zbudowane z 5 płatków, mają do 2 cm długości i są zebrane w smukłe, wiechowate kwiatostany.
Sam gatunek jest rzadko uprawiany, a szkółki najczęściej oferują jego kultywary ogrodowe, takie jak ‘Candidissima’ o pełnych, śnieżnobiałych kwiatach przypominających różyczki, które rozwijają się różowych pąków; ‘Pride of Rochester’ i ‘Plena’ – o także pełnych, ale dwubarwnych kwiatach, z zewnątrz różowych, a wewnątrz białych oraz ‘Punctata’ o liściach z białymi plamkami oraz białych kwiatach o zielonym przebarwieniu na zewnętrznej stronie.
Z odmian żylistka pośredniego w sprzedaży dostępne są ‘Contraste’ – krzew dorastający do 1,5 m wysokości, tworzy bardzo duże (4-4,5 cm średnicy), jasnoróżowe kwiaty z ciemniejszą smugą oraz pofalowanymi brzegami płatków, ‘Rosea Plena’ (syn. ‘Pink Pom-Pom’) – krzew dorasta do 2 m wysokości, a jego pełne, średniej wielkości, różowe kwiaty są zebrane w kuliste kwiatostany, i ‘Strawberry Fields’ – odmiana o najciemniejszych wśród żylistków, różowych pąkach i dwubarwnych, białoróżowych kwiatach średnicy 3-3,5 cm.
Do mniejszych przestrzeni, zwłaszcza na tereny osiedli, doskonale nadaje się żylistek wysmukły. Jest to gęsty, karłowy krzew dorastający do około 80 cm wysokości. Tworzy drobne, zielone, lancetowate liście ułożone grzebieniasto wzdłuż pędów. Kwiaty ma białe, pojedyncze, lekko pachnące, zebrane w kwiatostany. Kwitnie wcześnie, w maju i na początku czerwca. Jest to najbardziej odporny na mróz gatunek żylistka.
Dostępna w sprzedaży odmiana ‘Nikko’ to bardzo wartościowy kultywar tego gatunku, o zdrowym i ładnie wybarwionym jesienią ulistnieniu. Wiosną krzew pokrywa się masą drobnych, białych kwiatów z żółtymi pręcikami. Pokładające się na ziemi pędy mają zdolność do ukorzeniania, stąd roślina świetnie nadaje się do sadzenia na wszelkiego rodzaju skarpach umacniając je i zabezpieczając przed erozją.
Wartymi polecenia odmianami żylistka wysmukłego są te o ozdobnych liściach: żółtych u odmiany ‘Aurea’ oraz dwubarwnych, żółto-zielonych u odmiany ‘Variegata’.
Przykładem nowych, interesujących odmian żylistków są mieszańce uzyskane przez Thomasa Ranneya na Uniwersytecie Stanowym Karoliny Północnej w USA, dostępne w sprzedaży w krajowych szkółkach.
Odmiana Yuki Cherry Blossom to wolno rosnący, niski żylistek o dwubarwnych, biało-różowych kwiatach oraz atrakcyjnym, ciemnozielonym ulistnieniu. Rośnie podobnie jak opisana wyżej odmiana ‘Nikko’, choć ma nieco luźniejszy, płaskokulisty pokrój, dorasta do 30-40 cm wysokości.
Z tej samej serii pochodzi kultywar o czysto białych kwiatach przypominających śnieżnobiałe gwiazdki – Yuki Snowflake – krzew dorastający do 60 cm wysokości i podobnej szerokości.
Wymagania jaśminowców i żylistków
- Jaśminowce i żylistki to spokrewnione ze sobą krzewy liściaste z rodziny hortensjowatych. Są dość tolerancyjne jeśli chodzi o podłoże. Najlepiej rosną na glebach gliniastych, umiarkowanie wilgotnych, o odczynie od lekko kwaśnego po zasadowy.
- Powinny być sadzone na stanowiskach słonecznych, ale znoszą umiarkowane zacienienie, choć kwitną wówczas mniej obficie. Odmiany jaśminowców o biało obrzeżonych lub żółtych liściach w upalne, suche lata mogą cierpieć od silnego nasłonecznienia, dlatego najlepiej rosną sadzone na wystawie wschodniej lub zachodniej, tak aby w południe nie były bezpośrednio eksponowane na słońce. Warto też pamiętać, że żółte liście znacznie lepiej znoszą bezpośrednie nasłonecznienie, gdy gleba na której rosną krzewy pozostaje stale wilgotna.
- Jaśminowce i żylistki potrzebują podczas kwitnienia dużo wilgoci. Gdy jest sucho, kwiaty szybko przekwitają. Latem ich tolerancja na suszę jest dosyć wysoka.
- Młode pędy i liście jaśminowców niestety są często porażane przez mszyce, żerujące w dużych koloniach. Po ich zauważeniu krzewy należy opryskać odpowiednim środkiem ochrony roślin przeznaczonym do ich zwalczania.
- Jaśminowce dobrze znoszą przesadzanie, są odporne na mróz i mogą być uprawiane na terenie całego kraju. Żylistki w ostre zimy mogą przemarzać, ale dobrze się regenerują.
- Krzewy te właściwie nie wymagają cięcia, poza usuwaniem najstarszych, osłabionych pędów. Odmiany okrywowe żylistków co kilka lat wymagają silniejszego cięcia odmładzającego.
Zastosowanie
Jaśminowce i żylistki nadają się do sadzenia w ogrodach, parkach, na terenach osiedli mieszkaniowych, przy szkołach i budynkach użyteczności publicznej, a karłowe i okrywowe odmiany także w pojemnikach. Można sadzić je w formie szpalerów i żywopłotów, także formowanych.
Odmiany o żółtych lub pstrych liściach najlepiej prezentuje się na tle innych krzewów o ciemniejszym ulistnieniu, a także na rabatach bylinowych. Krzewy te najlepiej sadzić jako centralny punkt kompozycji, gdyż z daleka przykuwają uwagę wyróżniającymi liśćmi. Jaśminowce warto też sadzić w miejscach odpoczynku i relaksu, niedaleko ławek czy placów zabaw, tak aby móc cieszyć się pięknym zapachem ich kwiatów.
Tekst: Wiesław Szydło, zdjęcie tytułowe Lena Maximova / AdobeStock
|
Artykuł pochodzi z magazynu |
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
