Dlaczego katalpa jest tak popularna i chętnie sadzona w ogrodach?
Choć istnieje kilkanaście gatunków surmii (Catalpa), w naszym kraju najczęściej uprawiana jest pochodząca z Azji i Ameryki Północnej surmia bignoniowa (Catalpa bignonioides) i jej odmiany.
Gatunek jest dość niskim drzewem, dorastającym do około 10m wysokości i wytwarzającą rozłożystą, kopułowatą koronę. Największym walorem dekoracyjnym surmii są oryginalne, zielone, sercowate i duże (do 25 cm długości) liście, które jesienią, przed opadnięciem przebarwiają się na żółto. Dzięki dużym rozmiarom liści, drzewo tworzy ładną, gęstą i zaokrągloną koronę w trakcie sezonu. Zwykle w czerwcu/lipcu (zależnie od odmiany) ozdobą drzewa są także biało-filetowe, dzwonkowate kwiaty zebrane w wiechowate kwiatostany około 20 cm długości. Pod koniec lata i jesienią, po przekwitnięciu kwiatów, na drzewie pojawiają równie oryginalne owoce – cienkie, zwisające torebki w kształcie strąków, które zwykle utrzymują się przez całą zimę.
Bardzo popularna i sadzona w mniejszych ogrodach oraz w większych pojemnikach jest odmiana 'Nana', która zwykle jest szczepiona na pniu o wysokości około 2-2,5 m i nie przekracza wysokości 4- 5m. Nie wytwarza ona kwiatów, a jej ozdobą jest zaokrąglona, z czasem szeroka, półkolista (parasolowata) korona z dużymi, sercowatymi liśćmi. Świetnie wygląda jako soliter w reprezentacyjnych miejscach, kompozycjach ogrodowych lub jako drzewo sadzone wzdłuż wąskich alei.
Uprawiana jest też odmiana 'Aurea' o jasnożółtych, z czasem zieleniejących liściach, jednakże ze względu na osiągane rozmiary (ok. 10 m wysokości i 5m szerokości) nadaje się raczej do większych ogrodów.
Ciekawym, ładnym drzewem o dekoracyjnych, szerokich, sercowatych, ale i lekko klapowanych liściach i kremowo-żółtych kwiatach jest surmia żółtokwiatowa (Catalpa ovata) i jej odmiana `Atropurpurea o bordowych liściach. W uprawie i sprzedaży spotyka się także surmię wielkokwiatową (Catalpa speciosa), dorastającą nawet do 15 m wysokości i wyróżniającą się także ładnymi liśćmi i nieco większymi kwiatami od surmii bignoniowej.
Co warto wiedzieć o jej uprawie?
Surmie pochodzą z rejonów i łagodniejszym klimacie, dlatego najlepsze będzie dla nich stanowisko ciepłe, słoneczne lub półcieniste oraz osłonięte od wiatru. Preferują one gleby dość żyzne, wilgotne i przepuszczalne o odczynie zbliżonym do obojętnego lub nawet lekko zasadowego (pH 7-8).
Szczególnie młode drzewa są też dość wrażliwe na niskie temperatury, dlatego w pierwszych latach uprawy warto okrywać/owijać (np. białą agrowłókniną) katalpy na zimę. Starsze drzewa są nieco odporniejsze na mrozy, ale w czasie bardzo srogich, wietrznych zim mogą przemarzać pnie i pędy (szczególnie miejsca szczepienia). Aby chronić pnie przed uszkodzeniami mrozowymi (szczególnie w trakcie zimy, kiedy silniej operuje słońce w ciągu dnia), zaleca się nawet bielenie pni, podobnie jak w przypadku drzew owocowych.
▶ Dowiedz się więcej o wymaganiach i uprawie katalpy w ogrodzie
Wady katalpy. Czym może zniechęcić?
Mimo swego uroku, katalpy często określane są jako drzewa problematyczne, co wynika z ich biologii oraz wrażliwości na różnego rodzaju zagrożenia w czasie uprawy. Choć przy wyborze odpowiedniego stanowiska, właściwej uprawie i pielęgnacji surmii uciążliwości można uniknąć, to bardzo często jednak trzeba się z nimi zmierzyć.
Jako minusy uprawy katalpy najczęściej wymienia się:
- późny rozwój liści (często dopiero w maju/czerwcu), co często po zimie mylone jest z uschnięciem drzew i obniża ich estetykę wiosną), czyli krótsza wegetacja;
- wrażliwość na niskie temperatury (najlepiej uprawiać drzewa w cieplejszych rejonach Polski);
- bardzo łamliwe pędy (wrażliwe na silne wiatry) – konieczność uprawy w miejscach zacisznych;
- częste uszkadzanie dużych blaszek liści przez silne opady deszczu lub grad;
- dość płytko rozwijający się, wrażliwy system korzeniowy (co często utrudnia uprawę innych roślin pod drzewami);
- wrażliwość na susze w czasie letnich upałów - wymagają wtedy regularnego nawadniania;
- podatność na groźne choroby grzybowe – mączniaka prawdziwego, plamistość liści i werticiliozę.
Jak rozwiązać główne problemy katalpy?
Mączniak prawdziwy występuje dość często i może nie tylko obniżyć walory dekoracyjne surmii, ale znacznie je osłabić. Choroba objawia się powstawaniem plam na liściach, pokrytych biało-szarym, mączystym nalotem. Zaburza to asymilację, prowadzi do zamierania blaszek liściowych i hamuje rozwój drzew, dlatego po zauważeniu pierwszych objawów należy opryskiwać drzewa fungicydami.
Groźniejsza jest rozwijająca się w glebie werticilioza, atakująca tkanki przewodzące (zaburzenie transportu wody) i powodująca brązowienie i zamieranie liści, następnie pojedynczych pędów oraz całych roślin. Na przekroju pędów widoczne są brunatne pasma, charakterystyczne dla rozwoju tej choroby. Zwalczanie choroby jest trudne i najczęściej konieczne jest wykopanie i usunięcie porażonych drzew oraz podlanie roztworem fungicydu roślin rosnących obok, a także odkażenie gleby w miejscu, gdzie rosło drzewo.
▶ Dowiedz się więcej o chorobach katalpy i ich zwalczaniu
Zdjęcie tytułowe: maykal / Adobe Stock
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
