Trawniki i łąki – o czym wiedzieć, jak wybrać i dbać?

Nasiona na trawnik

Planowanie trawnika należy rozpocząć od zastanowienia się w jaki sposób będzie użytkowany i w jakim środowisku zakładany. W zależności od tego czy ma pełnić funkcję ozdoby czy ma być miejscem do aktywnego spędzania czasu, to będzie składał się z innych gatunków traw oraz wymagał odmiennej pielęgnacji.

Skład gatunkowy mieszanek przeznaczonych pod dany trawnik opiera się często o te same gatunki podstawowe (życica trwała, kostrzewa czerwona rozłogowa, kostrzewa czerwona półrozgłowa i kępowa, wiechlina łąkowa), które wzbogacane są o gatunki uzupełniające (kostrzewa owcza, kostrzewa owcza szczeciniasta, kostrzewa trzcinowa, mietlica pospolita, mietlica rozłogowa) i niekiedy marginalne (np. wiechlina zwyczajna, wiechlina gajowa, śmiałek darniowy). Różnicę natomiast stanowi ich udział. W zależności od zastosowania trawnika udział gatunkowy danej trawy będzie większy, w innych zaś mniejszy.

Rodzaje trawników

• Trawnik ozdobny wymaga stałej uwagi oraz regularnego nawadniania, koszenia (jednak niezbyt nisko) oraz nawożenia. Planowany jest zazwyczaj w miejscach nasłonecznionych, eksponowanych, gdzie będzie pełnił swoją zamierzoną – funkcję reprezentacyjną. Do tego założenia wykorzystuje się gatunki zarówno o intensywnych barwach, jak i delikatnym ulistnieniu. Nie jest on przeznaczony pod nadmierne zadeptywanie, a chwasty są niemile widziane i sukcesywnie usuwane.
• Trawniki sportowe zakładane są przede wszystkim na intensywnie użytkowanych terenach sportowych oraz rekreacyjnych, ale można je spotkać również w ogrodach przydomowych w miejscach przeznaczonych np. pod boiska. Gatunki traw wykorzystywane do tego rodzaju założeń charakteryzuje przede wszystkim wysoka odporność na ciągłe zadeptywanie oraz niskie i częste koszenie.
  
  

• Trawnikiem, który łączy cechy trawnika ozdobnego oraz sportowego jest trawnik uniwersalny. Jest to najczęściej wybierany rodzaj, z którym można spotkać się zarówno w ogrodach przydomowych, jak i na terenach zurbanizowanych. Tak jak sugeruje nazwa trawnik ten, powinien mieć uniwersalne zastosowanie, a więc: być odporny na niesprzyjające i zmienne warunki siedliskowe, przy jednoczesnym zachowaniu trwałego i estetycznego wyglądu. Dlatego też, w tym przypadku wykorzystuje się gatunki traw tworzące zwarte darnie, które wykazują zdolność do szybkiej regeneracji. Łączy on w sobie cechy obu wymienionych powyżej trawników, ale w przeciwieństwie do trawnika ozdobnego dopuszcza się jego zadeptywanie oraz obecność roślin towarzyszących, w tym koniczyny białej czy stokrotki.
  
  

Sposoby zakładania trawnika

Kolejnym krokiem jest decyzja w jaki sposób trawnik zostanie założony. Jednym z nich jest wysiew nasion, a drugim tzw. trawnik z rolki. To co łączy oba te sposoby to skrupulatne przygotowanie podłoża:

• Począwszy od dokładnego odchwaszczenia, które będzie miało wpływ na rozwój chwastów w przyszłości - po sprawdzenie zasobności gleby. Przed założeniem trawnika należy zwrócić szczególną uwagę na jakość podłoża. Jednym z warunków, które należy spełnić, aby uzyskać atrakcyjny zielony dywan jest zapewnienie odpowiednich warunków wodnych. W przypadku gleb suchych, piaszczystych częstym problemem jest niedobór wody. Gleba ta jest lekka, z łatwością przepuszcza powietrze i nie zatrzymuje wody. Poza instalacją systemu nawadniającego warto w takim przypadku wymieszać dostępne podłoże z glebą zasobniejszą np. z gliną lub torfem. Z kolei w sytuacji, gdy gleba jest nadmiernie wilgotna i zbita (np. gleba gliniasta – ciężka i kleista, w lecie przy niedoborze wody na jej powierzchni tworzą się spękania), to warto ją wymieszać z piaskiem, bądź perlitem, który ją rozluźni. Co prawda trawy są roślinami, które radzą sobie w trudnych warunkach i rosną tam, gdzie inne rośliny nie byłyby w stanie, ale do uzyskania wymarzonego zielonego dywanu należy zapewnić im odpowiednie środowisko do rozwoju. Dlatego też, warto wykonać analizę odczynu podłoża i unormować je tak, aby pH mieściło się w przedziale od 5,5 do 7,0.
  
  

• Założenie trawnika z nasion najlepiej zaplanować na wiosnę w okresie od marca do kwietnia. Jest to idealny czas, ponieważ w glebie jest jeszcze dużo wilgoci po zimie, a słońce nie świeci jeszcze z tak dużą intensywnością (dobrym okresem jest również sierpień-wrzesień). Nie jest to oczywiście reguła, ale wysiewając nasiona w okresie letnim należy liczyć się z koniecznością regularnego podlewania oraz ewentualnego cieniowania. Po wybraniu mieszanki dedykowanej dla danego rodzaju trawnika i jego siedliska należy przygotować podłoże i zapoznać się zaleceniami co do jej wysiewu. Teren należy ugnieść, aby otrzymać powierzchnię równą i gładką. Jeśli jest to mała przestrzeń wystarczy deptanie. Natomiast jeśli obszar jest większy, to warto skorzystać z odpowiednich narzędzi – np. posłużyć się walcem. Siewu można dokonać ręcznie lub za pomocą siewników. Po wysianiu nasiona należy przykrzyć warstwą gleby, m.in. poprzez wgrabianie ich do gruntu. Na koniec zostanie ponownie udeptanie lub zwałowanie terenu oraz podlanie.
• Darniowanie powierzchni, czyli uzyskanie trawnika z rolki, jest uzasadnione w przypadku, gdy istotny jest czas. Sposób ten zapewnia natychmiastowy efekt, który w przypadku trawnika z siewu uzyskuje się po 6-8 tygodniach. Co więcej, ryzyko zachwaszczenia jest bardziej ograniczone i wygląd roślin jest jednorodny (płaty początkowo mogą się od siebie różnić, ale z czasem dochodzi do ich ujednolicenia). Przed zakupem rolki warto zapoznać się z wykazem zastosowanych gatunków oraz odmian i upewnić się, czy jest ona dedykowana do docelowego zastosowania. Podobnie jak w przypadku zakładania trawnika z siewu, należy najpierw odpowiednio przygotować teren – wyrównać grunt, a także go nawodnić. Po rozłożeniu rolek, należy je docisnąć oraz pamiętać o systematycznym podlewaniu.
  
  

1. Kwiaty na łące z mikoryzą. 2. Trawa na tereny sportowe. 3. Trawa uniwersalna. 4. Trawa do dosiewek.

Pielęgnacja trawnika

Zarówno trawnik uzyskany z siewu, jak i z rozłożonych rolek powinien podlegać regularnym zabiegom pielęgnacyjnym:

• Koszenie wpływa pozytywnie na rozkrzewianie się oraz zagęszczanie trawnika. Wykorzystywane jest też jako zabieg do walki z chwastami. Powinno być uzależnione od warunków atmosferycznych (dzień suchy, kiedy trawa nie jest wilgotna), pory roku (może trwać od marca do listopada), a także gatunku traw (trawy o szerokich liściach powinno się kosić rzadziej niż trawy o liściach wąskich). Wiosną koszenie przeprowadza się na niższej wysokości (ze względu na szybki wzrostu trawy), a w sezonie letnim podczas upałów i suszy na wyższej.
• Nawożenie podczas zakładania trawnika określane jest jako podstawowe i można je wykonać podczas mieszania nasion razem z wierzchnią warstwą gleby. W dalszych latach użytkowania trawnika warto stosować nawożenie pielęgnacyjne, które zapewni mu zadbany wygląd oraz poprawi jego ogólną kondycję. Aby trawnik był okazały i ozdobny należy wykonywać nawożenie adekwatne do jego potrzeb czyli wybrać odpowiedni skład i formę nawozu.
  
  

• Nawadnianie jest formą uzupełniającą dla zaspokojenia podstawowych potrzeb roślin. Jest szczególnie istotne przy zakładaniu trawnika, jak i przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych. Optymalną porą do nawadniania jest poranek oraz wieczór. Należy unikać zastoju wody, ponieważ może on doprowadzić do gnicia roślin.
• Walka z chwastami, czyli gatunkami niepożądanymi na danym rodzaju trawnika. Sposobem na uniknięcie zachwaszczenia jest przede wszystkim korzystanie z czystej mieszanki nasion. Istotne jest także prawidłowe przygotowanie gleby przed jej wysiewem. Pojawiające się w sezonie chwasty należy od razu zwalczać, gdyż niekontrolowane mogą doprowadzić do zagłuszenia rozwijających się traw.
• Walka z patogenami: pierwsze oznaki rozwijającej się choroby mogą być widoczne już w momencie kiełkowania nasion (częste choroby to: rdza, mączniak prawdziwy, pleśń śniegowa). Jednym z zagrożeń jest niepoprawne podlewanie - nadmierna wilgotność i tym samym wysoka temperatura, które sprzyjają rozwojowi grzybów z rodzaju Fusarium; z kolei przesuszenie, to prosta droga do porażenia przez grzyby wywołujące rdzę i antraknozę. W przypadku zauważenia roślin z objawami chorobowymi należy usunąć taką darń, ponieważ stanowi ona źródło choroby dla sąsiadujących z nią roślin. Równie istotne jest odpowiednie nawożenie. W przypadku przenawożenia azotem zwiększy się podatność roślin na zgorzel fuzaryjną, a w przypadku niedoboru – na rdze. Patogeny atakują rośliny w warunkach, w których ich odporność jest obniżona. Dlatego też, podstawowym zabiegiem w walce z chorobami traw jest odpowiedne założenie i pielęgnacja trawnika.
  
  

• Walka ze szkodnikami: jednym najpopularniejszych szkodników, których oddziaływanie na trawnik jest najbardziej widoczne jest kret. Jego aktywność w postaci ziemnych korytarzy oraz usypanych kopców negatywnie wpływa zarówno na wygląd jak i na kondycję trawników. Należy pamiętać, że krety są w Polsce objęte ochroną gatunkową. Mimo to walka z tymi nieproszonymi w ogrodzie gośćmi może obejmować różne sposoby: od jego wyłapywania, po sadzenie roślin, które mogłyby je odstraszać. Warto w tym celu rozważyć uprawę aksamitek, które są pomocne również w walce z innymi szkodnikami (m.in. szkodnikami pogryzającymi korzenie, nicieniami, mszycami). Dodatkowym sposobem, który może uchronić trawnik jest ułożenie specjalnej siatki. Rozkłada się ją na przygotowanym przed sianiem (bądź rozkładaniem rolki) podłożu i ma ona za zadanie stanowić barierę, przez którą kret nie przebije się na powierzchnię.
  
  

1. Trawa na gazon dekoracyjny. 2. Trawa samozagęszczająca. 3. Trawa na miejsca słoneczne i suche.

Łąki kwietne jako trawnik

Dla wielu sympatyków zieleni ogrodowej trawnik jest jej nieodłącznym elementem. Zadbany – przyciąga wzrok, ale również uwydatnia cechy otaczających go roślin. Gatunki traw różnią się między sobą przede wszystkim wyglądem, zróżnicowanym tempem wzrostu, a także mniejszą lub większą odpornością na warunki siedliskowe. Tak duża różnorodność zarówno gatunków, jak i odmian, umożliwia dobranie mieszanek roślin w taki sposób, że sprawdzą się przy założeniach mniej lub bardziej wymagających – zarówno pod względem siedliskowym, jak i upodobań właściciela danej zieleni. Podstawowymi gatunkami roślin, które wykorzystywane są do tworzenia trawników, są trawy. Jednakże, coraz powszechniejszym rozwiązaniem jest wprowadzanie mieszanek roślin z innych rodzin botanicznych i tworzenie tzw. łąk kwietnych.

1. Łąka kwietna. 2. Ekołąka. 3. Kwiaty na łące z mikoryzą. 4. Łąka kwietna samo zagęszczająca.

Pod łąkę kwietną w przestrzeni przydomowej wyznacza się zazwyczaj dany fragment ogrodu. W zależności od doboru mieszanki gatunkowej, a podobnie jak w przypadku traw można wybierać różne mieszanki nasion, utworzyć łąkę z roślin jednorocznych, jak i wieloletnich. Pierwszy typ łąki (z gatunków roślin jednorocznych) dedykowany jest do założeń dekoracyjnych, których efekt pożądany jest już w pierwszym sezonie od wysiewu; z kolei drugi typ (mieszanki gatunków wieloletnich) polecany jest w przypadku, jeżeli łąka ma cieszyć swoim bogactwem i stanowić m.in. nieprzerwaną taśmę pokarmową dla owadów przez wiele lat. Co prawda, jej pełnia kwitnienia przypada na drugi sezon, ale w przeciwieństwie do łąki z gatunków jednorocznych nie trzeba jej co roku odnawiać (jedynie podsiewać w razie potrzeby). Podobnie jak w przypadku trawników, łąki kwietne mogą być zakładane z myślą o pełnionych przez nie specjalnych funkcjach.

Rodzaje łąk kwietnych

• Łąka ozdobna podobnie jak trawnik ozdobny ma na celu funkcje dekoracyjne. Tworzona jest głównie z gatunków roślin ozdobnych, wśród których może pojawić się np. złocień właściwy, goździk kartuzek, ślaz dziki, bniec czerwony.
• Łąka rekreacyjna analogicznie jak trawnik sportowy lub uniwersalny przeznaczona jest do intensywnego użytkowania. Skład gatunkowy jest dobierany w taki sposób, aby była ona odporna na zadeptywanie, częste koszenie i umożliwiała realizację aktywności wypoczynkowych oraz rekreacyjnych. Gatunki roślin, które są tutaj polecane to m.in. dąbrówka rozłogowa, macierzanka zwyczajna, stokrotka pospolita, krwawnik pospolity, komonica zwyczajna. Częstym dodatkiem są także trawy.
• Łąka dla owadów to rodzaj, który w ostatnim czasie wiedzie prym. Możemy ją spotkać w ogrodach przydomowych i w przestrzeniach miejskich. Łąka, w której skład wchodzą rośliny produkujące duże ilości pyłku oraz nektaru jest doskonałym wsparciem dla zachowania różnorodności gatunkowej i wsparcia pożytecznych organizmów w ogrodzie. Przykładowe gatunki to: krwawnica pospolita, lebiodka pospolita i nawłoć pospolita.
  
  

Zakładanie łąk kwietnych

Zakładanie łąki kwietnej najlepiej zaplanować na okres wiosenny (marzec-kwiecień) lub jesienny (październik-listopad). Podobnie jak w przypadku zakładania trawnika, powinno się wstrzymać z wysiewem nasion w okresie letnim. Utworzenie kwietnej łąki, podobnie jak trawnika, należy rozpocząć od odpowiedniego przygotowania podłoża: oczyszczenia, zadbania o jakość gleby oraz jej odczyn (obojętny lub lekko zasadowy). Po wysiewie wybranej mieszanki nasion, należy je zagrabić i docisnąć do gleby (depcząc lub wałując). Wieloletnia łąka kwietna, to stale zmieniające się zbiorowisko, którego formowanie może trwać nawet 5 lat.

Pielęgnacja łąk kwietnych

W przeciwieństwie do trawników, łąka kwietna nie wymaga nawożenia, jednak musi być koszona (1-2 razy do roku na wysokości 7-10 cm). Pierwsze koszenie należy wykonać po przekwitnięciu roślin. Na parę dni skoszone rośliny należy pozostawić, tak aby wysypały zawiązane nasiona. Łąka kwietna stanowi alternatywę dla trawnika zarówno pod względem finansowym (nakład pieniężny jest mniejszy), pielęgnacyjnym (wymaga jedynie koszenia, ale też nie tak regularnego jak w przypadku trawników) oraz różnorodności gatunkowej (zarówno uprawianych roślin, jak i odwiedzających ją zwierząt).

O tym warto wiedzieć:

• Podstawowym zabiegiem przy zakładaniu trawnika jest zakup wybranej mieszanki nasion. Stosując mieszankę różnych gatunków oraz odmian traw zwiększamy szansę na ich adaptację. Przy zakupie należy zwracać szczególną uwagę na etykietę informacyjną, a także cenę. Warto wybierać mieszanki, w skład których wchodzą odmiany zarejestrowane w Polsce. Daje to pewność, że są one odpowiednie w naszym klimacie. Nie warto oszczędzać na tym etapie gdyż może to się wiązać z zakupem słabej jakości (niekiedy też zanieczyszczonych) nasion, które jeśli wykiełkują to stworzą trawnik odbiegający od wyczekiwanego efektu.
• Wybierając gotową mieszankę nasion należy kierować się także jego docelową lokalizacją (warunkami wodnymi oraz nasłonecznieniem), a także intensywnością jego przyszłego użytkowania. Ciekawym rozwiązaniem jest mieszanka nasion traw, wzbogacona o dodatek grzybów mikoryzowych. Polecana jest szczególnie na trawniki, które będą intensywnie użytkowane, w tym boiska, ale dobrze sprawdzi się również na placach zabaw. Połączenie to jest korzystne zarówno dla roślin, jak i dla samych grzybów. Grzyby pobierają z roślin składniki niezbędne do ich prawidłowego funkcjonowania, jednocześnie wytwarzając enzymy, które sprawiają, że wcześniej niedostępne dla roślin związki w glebie są bez problemu pobierane. Kooperacja ta pozytywnie wpływa na wygląd traw, których darń jest widocznie gęstsza, bardziej zbita, przez co tworzy efekt tzw. dywanu. Co więcej, grzyby mają wpływ również na ich kondycję, która przejawia się większą odpornością i wytrzymałością w okresach suszy.
  
  

• Z uwagi na ograniczony dostęp wody oraz promieni słonecznych należy unikać zakładania trawników pod okapami niskich drzew. W takim wypadku warto rozważyć posadzenie bylin, które dedykowane są na tereny zacienione. Jeżeli decyzja zapadła i trawnik w takim miejscu powstanie, to należy pamiętać, że trawniki ozdobne potrzebują dużego nasłonecznia i należy wybrać gatunki roślin, które polecane są na tereny zacienione i uboższe w składniki pokarmowe gleby.
• Wybierając teren pod założenie trawnika należy również unikać jego bezpośredniego styku z elewacją budynku. Podobnie jak w przypadku bliskiego towarzystwa drzew, koszenie i utrzymanie trawnika może być utrudnione, a konstrukcja samego budynku może zostać uszkodzona (np. zbieranie wilgoci).
• Obecność mchu na trawniku może być oznaką nadmiernej wilgotności gleby, braku wapnia oraz tlenu. Jeżeli jest on w ogrodzie rośliną niepożądaną to można go wyeliminować poprzez uregulowanie stosunków wodnych oraz odpowiednie nawożenie.
  
  

Tekst i zdjęcia: Leroy Merlin Polska Opracowanie: mgr inż. Anna Pińkowska | Katedra Ochrony Roślin, Instytut Nauk Ogrodniczych SGGW w Warszawie. Źródła: Praca zbiorowa pod redakcją Edmunda Dulceta 2020. Trawniki. Projektowanie. Technika w zakładaniu i pielęgnacji. Wydawnictwa Uczelniane Uniwersytetu Technologiczno-przyrodniczego w Bydgoszczy. Mynett M., Prończukowie M. i S. 2021. Piękny Trawnik. MULTICO Oficyna Wydawnicza