Bożodrzew gruczołowaty (Ailanthus altissima), nazywany też ajlantem lub bożodrzewem chińskim to duże drzewo liściaste z rodziny biegunecznikowatych (Simaroubaceae). Gatunek pochodzi z Chin, ale rozprzestrzenił się też na stanowiskach naturalnych w innych rejonach świata (m.in. w Europie). Bywa też czasami uprawiany jako roślina ozdobna, jednak w wielu krajach, w tym także w Polsce jego uprawa jest prawnie zakazana ze względu na dużą ekspansywność i inwazyjność rośliny oraz z powodu jej negatywnego wpływu na rodzimą florę.
Jak wygląda bożodrzew gruczołowaty? Jak go rozpoznać?
Bożodrzew gruczołowaty może dorastać do ok. 20 m wys. Drzewo posiada gruby, prosty, gładki, pokryty lekko spękaną, szarą korą pień oraz tworzy nisko ponad ziemią bardzo okazałą, rozłożystą, gęstą koronę. Młode pędy są żółtawe i delikatnie omszone, starsze grube i nagie. Układające się na pędach skrętolegle liście są bardzo duże, pierzaste, złożone z 15-40 szerokolancetowatych, ciemnozielonych i błyszczących z wierzchu oraz sinozielonych i matowych od spodu listków, wyrastających naprzeciwległymi parami wzdłuż cienkiego ogonka (młode rośliny przypominają pokrojem sumaka). U podstawy każdego liścia znajdują się małe gruczołki, które po potarciu wydzielają ostry i nieprzyjemny zapach. Jesienią, po przymrozkach liście opadają, nie zmieniając barwy.
Drzewo kwitnie wczesnym latem (VI-VII), rozwijając drobne, pięciopłatkowe, kremowe kwiaty z wystającymi pręcikami, zebrane na szczytach pędów w duże, gęste, wzniesione, wiechowate kwiatostany. Po przekwitaniu kwiaty przekształcają się w owocostany mające postać skrzydlaków z jednym nasieniem (orzeszkiem), zebranych w okazałe, zwisające wiechowate owocostany. Owoce są dekoracyjne – w czasie dojrzewania malowniczo przebarwiają się na różne odcienie koloru czerwonego i pomarańczowego.
Bożodrzew gruczołowaty rozprzestrzenia się po okolicy za pomocą licznych, łatwo kiełkujących nasion, a także odrośli korzeniowych (jest bardzo ekspansywny). Po ścięciu drzewo odrasta wyjątkowo szybko i tworzy jeszcze liczniejsze odrosty korzeniowe oraz pędowe.
Jakie wymagania uprawowe ma bożodrzew gruczołowaty? Co lubi?
Bożodrzew gruczołowaty jest tolerancyjny względem środowiska, jednak najlepiej czuje się na słonecznym stanowisku i żyznym, próchniczym, wilgotnym, zasobnym w wapń podłożu o zasadowym odczynie pH. Nie lubi jedynie gleb ciężkich i mokrych, na których słabo się rozwija i staje się bardziej podatny na choroby i przemarzanie. Gatunek jest odporny na suszę i zanieczyszczone powietrze. Jest też dostatecznie mrozoodporny, choć młode egzemplarze w surowe zimy mogą przemarzać.
Bożodrzew gruczołowaty rozmnaża się bardzo efektywnie na różne sposoby (głównie przez nasiona i odrosty korzeniowe). Gatunku bez specjalnego zezwolenia nie wolno rozmnażać samodzielnie.
Jakiej pielęgnacji potrzebuje bożodrzew?
Młode egzemplarze warto podlewać w okresach suszy, aby zapewnić im odpowiednie warunki wzrostu. Nawożenie nie jest konieczne, ale wiosenne podanie nawozu wieloskładnikowego może poprawić kondycję rośliny.
Drzewo nie wymaga regularnego przycinania, jednak usuwanie martwych, uszkodzonych gałęzi pomoże utrzymać zdrową sylwetkę korony.
Zastosowanie bożodrzewu – czy można go sadzić?
Bożodrzew gruczołowaty to wyjątkowo atrakcyjne drzewo, jednak mimo swojej niezaprzeczalnej urody i licznych walorów ozdobnych w postaci gatunku w Polsce nie może być uprawiany, rozmnażany, wprowadzany do środowiska naturalnego ani sprzedawany bez specjalnego zezwolenia, dlatego gatunek nie ma żadnego zastosowania jako roślina ozdobna. Czasami można go natomiast spotkać w zieleni miejskiej, głównie w południowej części kraju oraz w niektórych ogrodach botanicznych.
Jego silne korzenie mogą powodować uszkodzenia infrastruktury budowlanej (np. fundamentów), instalacji kanalizacyjnej (np. rur kanalizacyjnych, szamb) oraz drogowej (np. nawierzchnie dróg, parkingów i chodników). Drzewo wykazuje też działanie allelopatyczne względem roślin ozdobnych sadzonych w jego bliskim sąsiedztwie, co ma szczególne znaczenie w zieleni miejskiej i w ogrodach.
Ciekawe odmiany bożodrzewu
Istnieje też kilka wyselekcjonowanych odmian ozdobnych rośliny, w tym mi.: 'Purple Dragon' (młode liście pomarańczowo-czerwone, starsze bordowo-fioletowe, skrzydlaki intensywnie czerwone), 'Pendulifolia' (przewieszające się liście) czy 'Aucubaefolia' (o pstrych, biało nakrapianych liściach).
Zdjęcia: simona, Anna / AdobeStock