Narcyz Narcissus

Narcyzy (Narcissus) to rodzaj bylin cebulowych należących do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae). W naturze możemy je spotkać w Europie, na Bliskim Wschodzie oraz w północnej Afryce (w regionie basenu Morza Śródziemnego). To jedne z najukochańszych kwiatów wiosennych, często spotykanych w ogrodach, doniczkach i jako element ozdób sezonowych we wnętrzach.

Żonkil to narcyz, ale nie każdy narcyz to żonkil! Narcyz to właściwa nazwa rodzajowa roślin, natomiast żonkil to potoczne określenie wybranych narcyzów – najbardziej "klasycznych", czyli żółtych odmian o dużym przykoronku, najczęściej spotykanych w ogrodach i na rabatach..

Jak wyglądają narcyzy? Po czym je rozpoznać?

W zależności od odmiany narcyzy osiągają od 10 do 60 cm wysokości. Wiosną równocześnie wytwarzają grube, równowąskie i soczyście zielone liście o zaokrąglonym czubku oraz pędy kwiatowe z dość dużymi, podłużnymi, ostro zakończonymi pąkami kwiatowymi.

Narcyzy kwitną od marca lub kwietnia do czerwca. Kwiat w typowej formie ma sześć listków okwiatu (najczęściej żółtych lub białych) i charakterystyczną rurkę zwaną przykoronkiem, która może być biała, żółta, pomarańczowa, różowa lub czerwonawa. U wielu odmian środek jest wyraźnie "trąbkowaty" i kontrastuje kolorem z płatkami, ale istnieją też narcyzy o kwiatach pełnych – wtedy przykoronek bywa skrócony lub "rozbity" na liczne dodatkowe płatki, tworząc w centrum falbankę, rozetę albo puszysty pióropusz. W zależności od odmiany płatki mogą być gładkie lub lekko pofalowane, a zestawienie barw często jest dwukolorowe: jasne płatki na zewnątrz i intensywniejszy, ciepły środek.

Cebule narcyzów są kuliste lub lekko jajowate, pokryte suchą, papierową łuską w odcieniach brązu lub beżu. Wewnątrz są zwarte i jasne, z wyraźnie zaznaczonym stożkiem wzrostu.

Rośliny po ścięciu wydzielają lekko trujący sok.

Narcyzy dzieli się na 3 grupy

Grupa 1: trąbkowe, wielkoprzykoronkowe, drobnoprzykoronkowe, pełne.

• Trąbkowe: 40-50 cm wys., kwitną od marca do kwietnia, są białe, żółte lub dwubarwne.
• Wielkoprzykoronkowe: 40-50 cm wys., kwitną od kwietnia do maja; przykoronek jest równy co najmniej 1/3 długości płatków.
• Drobnoprzykoronkowe: 35-45 cm wys., kwitną od kwietnia do maja; przykoronek jest równy mniej niż 1/3 długości płatków; kwiaty zwykle dwubarwne, żółto-pomarańczowe lub biało-pomarańczowe.
• Pełne: 30-40 cm wys.; kwitną od kwietnia do maja; kwiaty zwykle dwubarwne, białe, żółte, czerwone.

Grupa 2: mieszańce triandus, cyclamineus, jonquilla, tazetta, poeticus.

• Mieszańce triandus: 25-60 cm wys.; kwitną od kwietnia do maja; zwykle po kilka kwiatów na pędzie; kwiaty białe i żółte.
• Mieszańce cyclamineus: 10-40 cm wys.; kwitną od marca do kwietnia; płatki wygięte do tyłu; na pędzie zwykle jeden kwiat; kwiaty białe, żółte, niektóre odmiany dwubarwne.
• Mieszańce jonquilla: 20-50 cm wys., kwitną od maja do czerwca; liczne, pachnące kwiaty na jednym pędzie; odcienie żółci.
• Mieszańce tazetta: 30-45 cm wys.; kwitną od kwietnia do maja; liczne pachnące kwiaty na pędzie, od 3 do 18 na szypułkach różnej długości. Są białe, żółte, często z pomarańczowym lub żółtym przykoronkiem. Wymagają zabezpieczania na zimę.
• Mieszańce poeticus: 40-60 cm wys.; kwitną od kwietnia do maja; zwykle jeden pachnący kwiat na pędzie z białym przykoronkiem.

Grupa 3: gatunki dziko rosnące i mieszańce międzygatunkowe.

• Gatunki dziko rosnące i mieszańce międzygatunkowe.

Jakie są wymagania narcyzów i jak je uprawiać?

Uprawa narcyzów w ogrodzie jest uważana za jedną z łatwiejszych wśród innych wiosennych roślin cebulowych. Najlepiej się czują na stanowiskach słonecznych lub w lekkim półcieniu. Można je też sadzić pod drzewami. Idealna jest gleba żyzna, przepuszczalna i lekko wilgotna (nie lubią jedynie mocno zbitych, wilgotnych podłoży), obojętna lub lekko kwaśna (pH 6-7).

Większość narcyzów jest wystarczająco mrozoodporna. Wyjątej stanowią niektóre odmiany ozdobne, które warto osłonić przed zimą poprzez okrycie miejsca sadzenia.

Narcyzy mogą rosnąć w jednym miejscu przez kilka sezonów bez konieczności wykopywania, zachowując dobrą kondycję i obfite kwitnienie (w przeciwieństwie do tulipanów czy hiacyntów, które zwykle wymagają regularnego wyjmowania z ziemi).

Jak dbać o narcyzy?

• Podlewanie – narcyzy potrzebują wilgoci głównie w okresie wzrostu i kwitnienia; podłoże powinno być umiarkowanie wilgotne, ale nie podmokłe, bo zastój wody sprzyja gniciu cebul. Po przekwitnięciu podlewanie stopniowo się ogranicza.
• Nawożenie – najlepiej zasilić rośliny wczesną wiosną, gdy pojawiają się liście, stosując nawóz wieloskładnikowy dla roślin cebulowych; dodatkowe dokarmianie po kwitnieniu pomaga cebulom zgromadzić zapasy na kolejny sezon.
• Usuwanie przekwitłych kwiatów – kwiatostany warto obrywać, gdy tylko zwiędną, aby roślina nie traciła energii na zawiązywanie nasion.
• Pozostawianie liści – liście usuwa się dopiero wtedy, gdy całkowicie zżółkną i zaschną; zbyt wczesne ich obcinanie osłabia cebule i pogarsza kwitnienie w następnym roku.
• Odchwaszczanie i spulchnianie gleby – gleba wokół narcyzów powinna być regularnie odchwaszczana i lekko spulchniana, co poprawia dostęp powietrza do cebul i ogranicza konkurencję o wodę oraz składniki pokarmowe.

Zastosowanie narcyzów w ogrodzie i nie tylko

Narcyz polecany jest do sadzenia w grupach na rabatach, obrzeżach rabat, w ogrodach skalnych i żwirowych. Dobrze wygląda na tle ciemnozielonych krzewów iglastych. Należy też do roślin, które możemy sadzić na murawie – tworzyć z nich wiosenne, kolorowe kobierce. Nadają się do uprawy w donicach.

Narcyzy to rośliny, które wykorzystuje się również w bukieciarstwie. Przed komponowaniem bukietów z narcyzami powinno się je uprzednio wstawić do letniej wody i pozostawić na dobę. Tym sposobem sok traci swoje trujące właściwości (wodę po tym zabiegu wymieniamy!).

Wybrane odmiany

• 'Tête-à-tête' – odmiana miniaturowa, do 20 cm wys., kwiaty żółte
• 'Orange Juice' – 40 cm wys., kwiaty pełne, intensywnie pomarańczowe z żółtymi płatkami zewnętrznymi
• 'Replete' – 40 cm wys., kwiaty pełne, jasno różowe/łososiowe płatki wewnętrzne i białe zewnętrzne
• 'Rip Van Winkle' – do 30 cm wys., kwiaty pełne, żółte o ostro zakończonych płatkach, pachnące

Ciekawostki o narcyzach

W mitologii greckiej Narcyz (Narcissus lub Narkissos) był synem nimfy Liriope i boga rzecznego Kefisosa. Nie chciał odwzajemnić uczuć nimfy Echo, wobec czego Nemezis ukarała go miłością do własnego odbicia w tafli wody. Narcyz zmarł z niezaspokojonej tęsknoty i po śmierci na jego grobie wyrósł piękny kwiat nazwany później jego imieniem.

Zdjęcia: Jack Blueberry/Unsplash, Flower Council Holland, Couleur, Mabel Amber/Pixabay, Katarzyna Jeziorska

Zobacz, jakie narcyzy i inne cebulki kwiatowe mamy w naszym sklepie online