Domowe kiełki | Są pyszne i zdrowe!
Kiełki to prawdziwe superfood ostatnich lat, ale znane i doceniane są już od starożytności. W Polsce jeszcze do niedawna znane były głównie pod postacią wielkanocnej rzeżuchy (dowiedz się, jak ją uprawiać i kiedy wysiewać), ale od kilku lat są stałym elementem sklepowych półek sklepów spożywczych.
Świeże kiełki są przysmakiem nie tylko dla miłośników kuchni wegetariańskiej, czy wegańskiej. Są doskonałym dodatkiem do dań mięsnych, kanapek i zdrowych przekąsek. Są prawdziwą skarbnicą witamin, soli mineralnych oraz błonnika i białka. Można spożywać je na surowo (jako dodatek do sałatek, surówek, jaj, sera, mięs) lub po obróbce termicznej (np. do dań kuchni azjatyckiej).
Fot. archiwum Budujemy Dom
Nasiona na kiełki kupisz w każdym sklepie ogrodniczym i w wielu supermarketach. Oferta jest bardzo szeroka – można kupić nasiona do wysiewu lub gotowe, świeże kiełki. |
Wybór nasion | Co wysiać na kiełki?
Na kiełki powinno się przeznaczać nasiona odpowiednio przygotowane do tego celu. Nie można w ten sposób korzystać z każdego opakowania - t.j. "zwykłych" nasion dostępnych w sklepach ogrodniczych. Nie chodzi tylko o gatunek, czy odmianę, ale o przygotowanie nasion do wysiewu. Mogą one (chociaż nie muszą) być zaprawiane przeciw chorobom lub szkodnikom. Substancje/preparaty, którymi zostały potraktowane, mogą działać szkodliwie na ludzki organizm.
Obecnie nasiona na kiełki można kupić niemal wszędzie – w centrach handlowych, ogrodniczych i internecie. Wybór jest ogromny – poszczególne gatunki różnią się składem chemicznym, właściwościami, czasem kiełkowania oraz oczywiście smakiem.
Uprawa kiełków | Różne metody
Bez względu na wybraną metodę, kiełki powinno się uprawiać w miejscu widnym, ale lekko osłoniętym. Młode, kiełkujące rośliny nie lubią ostrego, bezpośredniego nasłonecznienia (może wtedy dochodzić do zaparzeń i pleśnienia). Niektóre nasiona wymagają przed wysianiem namaczania. Kiełki powinno się podlewać tylko letnią, przegotowaną wodą. Po każdym moczeniu należy usunąć nadmiar wody (w niektórych sposobach hodowli, np. kiełkownicy – dzieje się to samoczynnie).
- Uprawa kiełków w słoikach – na rynku można nabyć specjalne słoiki na kiełki z metalową, siateczkową pokrywką. Niestety są dość drogie. Jako alternatywy można więc użyć zwykłych słoi (zamiast pokrywki używa się gazy).
Nasiona umieszcza się w słoju tak, aby nie przekraczały ¼ jego wysokości. Zalewa się je letnią, przegotowaną wodą i pozostawia na kilka godzin. Następnie należy przykręcić pokrywę (z dziurami) lub przytwierdzić gazę. Słoik trzeba odwrócić dnem do góry (jeśli się uda to pod kątem 45 stopni – wtedy woda łatwo ścieka). Kiełki należy moczyć 2-4 razy dziennie.
Fot. arizanko/Fotolia | Fot. wawritto/Fotolia |
- Worki na kiełki – najczęściej są lniane w naturalnym kolorze (te barwione mogą posiadać niebezpieczne związki). Namoczone i wypłukane nasiona umieszcza się w worku. Dwa razy dziennie worek moczy się w letniej przegotowanej wodzie (przez ok. minutę). Następnie – po obcieknięciu wody – worek ustawia się w umiarkowanie ciepłym miejscu. Proces powtarza się przez kilka dni.
Rozwiązanie najlepiej sprawdza się w uprawie roślin, które nie wymagają światła do kiełkowania (np. fasoli, soi, soczewicy). Niestety nie można na bieżąco podglądać rozwoju kiełków – materiał jest nieprzezroczysty. - Uprawa kiełków w kiełkownicy – polega na wysiewie nasion na specjalny system tac. Kiełkownica posiada kilka warstw, dzięki czemu można jednocześnie uprawiać różne gatunki. Może być plastikowa, ceramiczna lub szklana.
Nasiona umieszcza się na tacach kiełkownicy na różnych warstwach i przepłukuje codziennie 2-3 razy. Nadmiar wody spływa do najniżej położonej warstwy (bez kiełków). Kiełkownica zapewnia mniej więcej podobny dostęp do światła na każdej warstwie. Kiełki, które osiągają duże rozmiary (np. słonecznik), warto jednak umieszczać w niższych warstwach.
- Uprawa kiełków na wacie – wiele gatunków można uprawiać po prostu umieszczając nasiona na talerzu lub innym pojemniku pokrytym wilgotną watą. Tak najczęściej postępuje się z pieprzycą siewną.
Inne gatunki, które w ten sposób uprawia się na kiełki, to rzodkiewka, gorczyca i siemię lniane. Przez okres produkcji należy zadbać, aby wata nie wyschła ani nie była nadmiernie wilgotna. - Uprawa kiełków w doniczce – jest podobna do uprawy na wacie lub ligninie, a tym że jako warstwy do kiełkowania używa się ziemi. Można wykorzystać uniwersalne podłoże ogrodnicze dla roślin doniczkowych lub specjalną ziemię do wysiewu. Ta metoda jest bardzo rzadko stosowana w domu, gdyż jest "brudna" wygląda najmniej estetycznie.
Najpopularniejsze gatunki roślin na kiełki | Tabela z opisem
Gatunek | Kiełkowanie | Namaczanie | Właściwości prozdrowotne | Głównie związki | Sposób uprawy |
Lucerna (Alfa-Alfa) |
5-7 dni | 4-5 godz. | Zwiększają odporność organizmu, zapobiegają nowotworom i chorobom serca, działają odtruwająco, obniżają poziom cholesterolu | Witaminy (A, E, z grupy B), sole mineralne (Fe, Ca, Mg, P). | kiełkownica, wata |
Rzeżucha (pieprzyca siewna) |
5-7 dni | brak | Działają moczopędnie i żółciopędnie, wzmacniają włosy i paznokcie, regulują pracę tarczycy | Witaminy (A, B, C, K), sole mineralne (Ca, Fe, P, Zn, K, Mg, Mn, J), białko | wata |
Gorczyca | 6-7 dni | 6-8 godz. | Pobudzają trawienie, działają przeciwzapalnie | Witaminy (A, B, C, K), sole mineralne (Ca, Fe, Mg, Zn, K, P, Mn, Cu, Se), karoten, przeciwutleniacze | kiełkownica, wata |
Fasola mung | 2-4 dni | 10 godz. | Obniżają poziom złego cholesterolu, są "syte" i jednocześnie mniej ciężkostrawne od nasion fasoli | Witaminy (A, B, C, E, K), sole mineralne (Ca, Mg, Fe, P, Zn, Mn, Se, Cu), białko, błonnik | kiełkownica, słoik |
Rzodkiewka | 5-6 dni | 4-5 godz. | Działają wykrztuśnie, pomagają przy przeziębieniu, oczyszczają zatoki, przyśpieszają przemianę materii | Witaminy (A, B, C, E), sole mineralne (Ca, Fe, Mg, Zn, S, K, F, Cu, Mn), białko | kiełkownica, słoik |
Słonecznik | 2-3 dni | 8-10 godz. | Przyśpieszają przemianę materii, wzmacniają kości i zęby | Witaminy (A, B, C, D, E, K), sole mineralne (Ca, Fe, Zn, P, Mn, J, Co), białko, kwasy organiczne | kiełkownica, słoik, woreczek (warto zdjąć przezroczystą, cienką błonkę pokrywającą nasiona – to zapobiegnie gniciu) |
Kozieradka | 3-5 dni | 6-8 godz. | Pobudzają pracę żołądka i wątroby, oczyszczają organizm z toksyn,działają ochronnie na błonę śluzową układu pokarmowego | Witaminy (A, B, C), sole mineralne (Ca, Fe, K, Zn, P, S), białko, flawonoidy, saponiny | kiełkownica, słoik |
Soczewica | 4-5 dni | 8 godz. | Działają przeciwzapalnie i przeciwwirusowo, poleca się je kobietom w ciąży | Witaminy (A, B, C, K), sole mineralne (Ca, Fe, Zn, P, K, B, Se, Mo), karoten, białko | kiełkownica, słoik, woreczek |
Soja | 4-6 dni | 10-12 godz. | Pomagają obniżyć ciśnienie krwi i poziom "złego" cholesterolu, poprawiają wygląd skóry | Witaminy (A, B, C, K), sole mineralne (Ca, Fe, Mg, Cu, Mn, P), białko i błonnik | W woreczku (trzeba płukać – wytwarza śluz) |
Kapusta | 5-8 dni | 4-6 godz. | Wzmacniają układ odpornościowy | Witaminy (A, B, C,E, K), sole mineralne (Ca, Fe, Mg, K, P, Zn, Se), karoten, błonnik, białko | kiełkownica |
Len (siemię lniane) |
5-7 dni | 4 godz. | Regulują pracę układu pokarmowego, obniżają poziom złego cholesterolu, przeciwdziałają miażdżycy i chorobom układu krążenia | Witaminy (E, F, K), sole mineralne (Ca, Fe, Mg, Cu, P), kwasy tłuszczowe | wata |
Burak | 6-8 dni | 10 godz. | Obniżają ciśnienie krwi, odkwaszają organizm, działają przeciwnowotworowo | Witaminy (A, B, C), sole mineralne (K, Ca, Fe, Mg, Cu, Mn), błonnik, barwniki | słoik, kiełkownica |
Przechowywanie kiełków | Gdzie bezpiecznie trzymać
W pełni uformowane kiełki powinno się przechowywać w lodówce. Wcześniej należy je wysuszyć! Średni termin przydatności wynosi 7 dni. Naczynia do produkcji kiełków należy co pewien czas zdezynfekować (oprócz płynu do mycia warto użyć octu lub alkoholu).
Tekst: Michał Mazik, zdjęcie tytułowe: Natthapat Aphichayananthanakul/Pixabay