Lipa – na co pomaga i jak stosować?

Od średniowiecza kwiaty lipy drobnolistnej (Tilia cordata) i szerokolistnej (T. platyphyllos) były używane jako środek napotny, uspokajający, moczopędny, przeciwskurczowy oraz łagodzący bóle głowy, niestrawność i biegunkę. Poza tym są skuteczne w leczeniu kołatania serca, nadciśnienia tętniczego, nietrzymania moczu, zapalenia wątroby i jelita grubego, reumatyzmu i krwotoków ¹.

Przygotowywano z nich nie tylko smaczne napary, a dodawane do kąpieli miały tłumić histerię i lęki. W kilku źródłach powtarza się nawet historia, jakoby kwiaty lipy były tak skuteczne w leczeniu padaczki, że można ją zwalczyć, po prostu siedząc pod drzewem!

Wiele korzyści zdrowotnych lipy można przypisać imponującej gamie przeciwutleniaczy i składników aktywnych, w tym fitochemikaliów, flawonoidów, kwercetyny i kumaryny, a także ograniczonej ilości innych niezbędnych witamin i minerałów ².

Fot. Vlad Vasnetsov/Pixabay Lipa – charakterystyka surowca zielarskiego Występowanie: w Polsce lipa drobnolistna rośnie pospolicie na terytorium całego kraju, a nieco rzadsza szerokolistna – głównie na południu. Surowiec: kwiatostan (Tiliae inflorescentia). Pora zbioru: podczas kwitnienia (pod koniec czerwca lub w lipcu), w czasie suchej pogody. Obcina się szczyty gałązek, a następnie ręcznie obrywa kwiatostany z podsadkami. Przeciwwskazania: ze względu na wysoki poziom związków lotnych i przeciwutleniaczy lipa nie jest zalecana kobietom w ciąży (może wpływać np. na skurcze macicy) i karmiącym piersią. Zdarza się, że kontakt z surowcem powoduje reakcję alergiczną (np. kontaktowe zapalenie skóry). Niektóre składniki aktywne mogą również mieć właściwości kardiotoksyczne, więc powinno się jej unikać przy chorobach serca.

Właściwości lecznicze lipy

Na gorączkę i przeziębienie

Właśnie obecność kwercetyny i kumaryny może odpowiadać za napotne właściwości lipy, przyspieszające powrót do zdrowia przy przeziębieniu, grypie i innych infekcjach ³. Jej kwiatostany stosuje się również w celu zmniejszenia przekrwienia błony śluzowej nosa, podrażnienia gardła i kaszlu - to związki przeciwzapalne są znane z łagodzenia t kanek dróg oddechowych, ułatwiają wydalanie śluzu i flegmy oraz eliminują niektóre z najczęstszych objawów przeziębienia.

Na stres i lęki

Wodne ekstrakty lub napary otrzymane z kwiatów gatunków Tilia w medycynie ludowej są szeroko stosowane w leczeniu lęku. O działaniu antystresowym świadczą testy przeprowadzone na myszach, z których wynika, że ekstrakt z Tilia działa jako agonista obwodowego receptora benzodiazepinowego. Dzięki temu lipa drobnolistna może być stosowana w łagodzeniu bólu zatok i migren, bezsenności, stresu i paniki. Wykorzystywano ją również w leczeniu nerwowego kołatania serca oraz obniżaniu wysokiego ciśnienia krwi spowodowanego stresem i napięciem nerwowym ⁴.

Działanie przeciwskurczowe lipy

Napar z lipy drobnolistnej zmniejsza napięcie mięśni gładkich, dlatego zaleca się go przy zaburzeniach trawienia i metabolizmu. Rozkurczające właściwości lipy, przypisywane kwasowi p-kumarynowemu i flawonoidom, zbadano in vitro z użyciem komórek jelit świnek morskich. Zastosowany w testach alkoholowy ekstrakt wywoływał zależny od dawki efekt na rozproszone komórki mięśni gładkich ⁵.

Lipa dobra przy nadwadze

Lipa szerokolistna hamuje aktywność lipazy trzustkowej, przez co zmniejsza wchłanianie tłuszczy w przewodzie pokarmowym. Lipaza trzustkowa jest kluczowym enzymem rozkładającym trójglicerydy pokarmowe do glicerolu oraz kwasów tłuszczowych. Zahamowanie jej aktywności zmniejsza wchłanianie tłuszczu w przewodzie pokarmowym i stanowi jeden z mechanizmów wykorzystywanych w leczeniu otyłości.

Naukowcy przebadali ekstrakty ze 106 gatunków roślin leczniczych, warzyw i owoców, aby sprawdzić ich potencjalną zdolność hamowania lipazy trzustkowej. Najskuteczniejszymi surowcami okazały się lipa szerokolistna, mącznica lekarska, groch ogrodowy i świerk pospolity. Po dodatkowym określeniu ilości polifenoli w poszczególnych roślinach autorzy doszli do wniosku, że ekstrakty z lipy są obiecującym źródłem do opracowania żywności funkcjonalnej lub izolacji związków aktywnych zmniejszających wchłanianie tłuszczów ⁶.

Lipa dobra przy hiperglikemii

Kwiaty lipy szerokolistnej zbadano również in vitro pod kątem ich profilu fenolowego, aktywności przeciwutleniającej i potencjału hamującego wobec kluczowych enzymów istotnych dla hiperglikemii i nadciśnienia. Okazało się, że silnie hamowały α-glukozydazę, co pozwala ograniczyć przyswajanie węglowodanów złożonych oraz obniżyć glikemię poposiłkową u pacjentów z cukrzycą typu 2 i stanem przedcukrzycowym. Wpływały również korzystnie na α-amylazę. Zdaniem autorów badania lipa ma potencjał zapobiegania hiperglikemii i nadciśnieniu związanemu z cukrzycą ⁷.

Działanie przeciwnowotworowe lipy

W kilku badaniach potwierdzono także, że flawonoidy obecne w obu gatunkach Tilia mają właściwości przeciwutleniające, działając jako zmiatacze reaktywnych form tlenu zaangażowanych w rozwój wielu chorób, w tym raka. Jak stwierdzono, właśnie ta cecha jest powiązana z faktem, że etanolowe i wodne ekstrakty lipy drobnolistnej wykazują selektywną aktywność antyproliferacyjną wobec linii komórkowych chłoniaka ⁸.

Zastosowanie lipy – przepisy na produkty lecznicze z lipy

Napar z lipy na przeziębienie

► Do niewielkiego garnka wrzuć łyżkę suszonych kwiatów lipy. Zalej szklanką wrzątku, przykryj i umieść garnuszek w większym garnku z wrzącą wodą. Postaw na kuchence i delikatnie podgrzewaj przez 10 min, starając się, aby w naczyniu z suszem nie zagotowała się woda.

Napar pij przede wszystkim przy pierwszych objawach przeziębienia - nawet 3 razy dziennie. Później najlepiej połóż się do łóżka, by mógł zadziałać napotnie.

Płukanka z lipy na gardło

► Łyżeczkę suszonych kwiatów lipy zalej wrzątkiem i pozostaw pod przykryciem na 5-10 min. Po upływie tego czasu odcedź i odstaw.

Jeśli dopadło Cię zapalenie gardła lub angina, płucz gardło przestudzonym naparem z dodatkiem cytryny. Możesz również wykorzystać go jako okład na oczy, który złagodzi dolegliwości związane z zapaleniem spojówek i powiek, a także zlikwiduje obrzęki.

Fot. David Vig/Unsplash

Herbatka z lipy na sen

► Zmieszaj łyżeczkę suszonych kwiatów lipy z łyżeczką rumianku i melisy, zalej gorącą wodą i zaparzaj pod przykryciem przez 10-15 min.

Wypij herbatkę przed pójściem do łóżka.

Przeciwbólowa kąpiel z kwiatami lipy

► 3 świeże kwiaty lipy lub 3-4 łyżki suszu zalej 1 l gorącej wody i parz przez 20-30 min pod przykryciem. Następnie odcedź i wlej do wanny z ciepłą wodą.

Kąpiel z takim dodatkiem działa odprężająco i łagodząco przy bólach mięśniowych.

Bibliografia

1. Toxicol. and Appl. Pharm. 2008; 227:125-135
2. Food Chem 2009; 115(2):441-448
3. J Food Biochem 2012; 36(5):547- 554
4. Rev. Bras. Pl. Med. 2013; 15(2):217-224
5. Pharmaceutical Biology 2007; 45(3):246-250
6. Phytother Res. 2009 Jun;23(6):874-7. doi: 10.1002/ ptr.2718
7. Bioresour Technol. 2010; 101(12):4676-89
8. Phytother Res. 2011; 25(10):1466- 71; Phytother Res. 2006; 20(1):34-40
   
   

Zdjęcie tytułowe: Jenő Szabó/Pixabay