Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens)

Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens) nazywana też pachnotką bazyliową lub krzewiastą to roślina należąca do rodziny jasnowatych (Lamiaceae). Naturalnie występuje w ciepłych rejonach Azji (min. Chinach), ale jest też uprawiana w wielu innych krajach świata jako roślina ozdobna i przyprawowa.

Pachnotka rośnie bardzo szybko i silnie się rozkrzewia. W naturze może osiągać nawet 1,5-2 m wys., ale w uprawie zwykle nie ma więcej niż ok. 0,5-0,8 m wys. Tworzy liczne, sztywne, mocno rozgałęzione pędy, pokryte naprzemiennie ułożonymi parami dużych, szerokojajowatych, długoogonkowych, ząbkowanych na brzegach liści z wyraźne zaznaczonym na blaszce unerwieniem. Odmiany pachnotki mają barwne, a nawet postrzępione na brzegach liście i przypominają należące do tej samej rodziny koleusy Blumego, z którymi roślina bywa krzyżowana.

Pachnotka zwyczajna kwitnie przez całe lato (VI-IX), rozwijając drobne, białe, dzwonkowate, niezbyt ozdobne kwiaty, zebrane na szczycie pędu w kłosowate kwiatostany. Cała roślina jest owłosiona i aromatyczna.

Wymagania i uprawa

W uprawie pachnotka oczekuje ciepłego stanowiska i żyznej, próchniczej, stale lekko wilgotnej gleby. Nie jest odporna na mróz, wiec może być uprawiana w ogrodzie tylko sezonowo. Krótki okres uprawy nie stanowi jednak problemu, gdyż rośnie bardzo szybko i osiąga spore rozmiary. Ponieważ jednak dobrze znosi ciecie, może być sadzona też z niższymi gatunkami.

Jeśli w ogrodzie uprawiana jest wyłącznie w celach dekoracyjnych, kwiatostany należy usuwać jeszcze przed ich rozwojem.

Roślinę w sezonie wegetacyjnym warto też zasilać nawozami z potasem (dla roślin kwitnących), co pozwoli lepiej wybarwić się kolorowym liściom.

Pachnotkę rozmnaża się głównie z siewu nasion wczesną wiosną pod osłonami (III-IV). Sadzonki wysadza się do gruntu wiosną, po minięciu przymrozków (V). Można też zaopatrzyć się w gotową rozsadę u producenta lub na targu. W sezonie wegetacyjnym roślinę można też rozmnożyć z wierzchołkowych sadzonek pędowych, które dobrze ukorzeniają się w wodzie.

Zastosowanie

Pachnotka może być uprawiana w celach ozdobnych, ale jest też ceniona jako roślina przyprawowa, kosmetyczna i oleista. W Polsce pachnotkę uprawia się głównie jako roślinę ozdobną, ładnie wypełniającą kompozycje z bylin oraz gatunków sezonowych. Dobrze wygląda z rudbekiami, starcem popielnym i aksamitkami. Niższe odmiany mogą być też wykorzystywane jako obwódki rabat. Rośliny nadają się także do uprawy w pojemnikach na balkonach i tarasach.

W krajach azjatyckich liście i nasiona pachnotki są cenionym dodatkiem do potraw (młode liście są bogatym źródłem witamin i minerałów), a liście można jeść na surowo (sałatka do mięs) lub po przesmażeniu (przygotowywane podobnie jak szpinak). Roślina ma również zapastowanie w medycynie (wykazuje min. działanie przeciwalergiczne i przeciwzapalne). Z jej nasion pozyskuje się także bogaty w kwasy z grupy omega olej, który ma zastosowanie w kosmetyce (działa na skórę ujędrniająco, przeciwzapalnie i regenerująco) oraz w przemyśle (np. dodatek do farb).

Wybrane odmiany

• Perilla frutescens var. crispa – odm. botaniczna o postrzępionych liściach
• 'Magilla' – liście wzorzyste, wielobarwne
• 'Purple Shiso' – (zdj. 4) liście jasno-bordowe
• 'Purple' – (zdj 5) liście bodowe

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: lzf, Niko-2, hssbb79/Depositphotos, "Perilla frutescens 'Purple Shiso'"/FarOutFlora/CC BY 2.0, Alexas_Photos/Pixabay