Nawierzchnie utwardzone: Kamień, beton, drewno, PVC

Do utwardzania ścieżek i innych traktów dla pieszych, odpowiednie są płyty kamienne i betonowe, kruszywo oraz wszelkiego rodzaju bruk. Wykończenie nawierzchni, po której będą poruszać się samochody, musi natomiast znosić znaczne obciążenie. Sprawdzą się tu betonowe kraty i panele z PVC oraz grubsza kostka brukowa.

Przebieg prac związanych z wykończeniem traktów z pewnością usprawni ich projekt.

Możemy otrzymać go bezpłatnie, kupując kostkę brukową, lecz najlepiej, gdy to architekt krajobrazu wkomponuje nawierzchnie w plan ogrodu i szczegółowo je zaprojektuje, określając ilość potrzebnego materiału i grubość poszczególnych warstw podbudowy. Możemy też samodzielnie zaplanować ścieżki czy podjazd – poniżej przedstawiamy kilka istotnych wskazówek.

Trakty dla pieszych możemy z powodzeniem zbudować samemu, jednak do wykonania podjazdu najlepiej zatrudnić firmę, dysponującą specjalistycznym sprzętem.

ARANŻACJA STREFY FRONTOWEJ

Szczególnej staranności wymaga zaplanowanie nawierzchni (podjazdu i ścieżki od furtki do drzwi domu) we frontowej części działki – od strony ulicy. Wszak stanowi ona wizytówkę właściciela posesji.

Najbezpieczniej wykonać tu jednobarwne trakty, bo nie przykuwają uwagi, wyglądają schludnie i estetycznie (wyraziste kolory i wzory wizualnie pomniejszają przestrzeń).

Umiejętnie dobrany materiał wykończeniowy podkreśli architekturę budynku. Domy stylizowane na dworki dobrze współgrają z elementami kamiennymi o nieregularnym kształcie czy postarzanym brukiem betonowym.

Do nowoczesnej architektury pasują geometryczne nawierzchnie – bez łuków i zaokrągleń – wyłożone prostokątnymi lub kwadratowymi kostkami bądź płytami. Nawierzchnie, po których często się chodzi, także zimą (podjazd czy dojście do śmietnika), powinny być w miarę gładkie (aby odśnieżanie nie sprawiało kłopotu), jednak nie śliskie.

Jeżeli po nawierzchni będą poruszać się osoby o mniejszej sprawności, warto wybrać antypoślizgowy, płukany bruk o chropowatej powierzchni. Przed zakupem zwróćmy uwagę, czy w wierzchniej warstwie znajduje się jedynie naturalne kruszywo, bez domieszki barwników, które z czasem bledną.

Bezproblemowe manewrowanie autem zapewni podjazd o szerokości przynajmniej 3 m. Odległość między bramą wjazdową i garażową to minimum 6 m. Jeśli mamy dużo miejsca, dobrym rozwiązaniem będzie podjazd w kształcie ronda (rozwiąże kwestię zawracania) oraz dodatkowe stanowiska parkingowe (przydadzą się podczas rodzinnych imprez).

Wewnątrz ronda możemy zaplanować rabatę kwiatową bądź inne nasadzenia. Szerokość chodnika łączącego furtkę z wejściem do domu powinna wynosić 1,2–1,5 m (ogrodowe ścieżki są zazwyczaj węższe – 0,8–1 m).

PLANOWANIE CZĘŚCI WYPOCZYNKOWEJ

Za domem, w strefie wypoczynku odizolowanej od ulicy, nawierzchnie mogą mieć mniej formalny charakter. Aby nie szatkować powierzchni murawy, ścieżki buduje się z luźno rozrzuconych płyt (które układa się na podsypce piaskowej).

Warto, żeby trakty prowadziły do najczęściej odwiedzanych miejsc w ogrodzie – altany, stawu czy placu zabaw. W przeciwnym razie domownicy wydepczą do nich ścieżki na trawniku. Zadbajmy, by nawierzchnia sąsiadująca z rabatami znajdowała się nieco ponad ich poziomem (dzięki temu nie będzie osypywała się na nią ziemia), natomiast na równi z powierzchnią sąsiadującego trawnika (aby nie utrudniała koszenia).

BRUK – MATERIAŁ UNIWERSALNY

Większość rodzajów bruku można stosować zarówno na trakty piesze, jak i przeznaczone dla ruchu samochodów. Nie zapominajmy, że w tym drugim przypadku niezbędna jest kostka o większej grubości – co najmniej 6 cm elementy betonowe i kamienne oraz 5,2 cm bruk klinkierowy. W przypadku nawierzchni, na które wjeżdżać będą ciężkie pojazdy ciężarowe, kostka powinna mieć 8–10 cm grubości.

KAMIENNY
Jest najbardziej wytrzymały i odporny na ścieranie. Na ścieżki i podjazdy można zastosować zarówno kostki kamienne, jak i kamienie polne, które są płaskie przynajmniej z jednej strony.

Bruk z granitu, bazaltu czy sjenitu ma kształt nieregularny, zbliżony do prostopadłościanu. Jego powierzchnia bywa łamana (szorstka i nierówna), piaskowana (szorstka, ale równa) albo szlifowana (równa i śliska).

Materiał najtaniej nabędziemy w kamieniołomie – bez marży pośredników – ale dostępny jest również u kamieniarzy i w centrach ogrodniczych.

KLINKIEROWY
Na rynku znajdziemy także bruk klinkierowy, który nadaje się na ścieżki, ale szczególnie polecany jest na podjazdy. Ułożone z niego trakty są odporne na duże obciążenie, ścieranie, mróz, działanie soli drogowej, zanieczyszczenia – nie pozostają na nich nawet plamy po oleju. Wykazują właściwości antypoślizgowe.

Na nawierzchnie stosuje się niekiedy klinkierowe cegły elewacyjne, ale z powodu mniejszej odporności na nacisk, można utwardzać nimi jedynie patio i ścieżki.

Naturalne barwy klinkieru to odcienie czerwieni, brązu i pomarańczu. Obecnie producenci oferują dodatkowo wyroby czarne, szare, kremowe, żółte czy dwubarwne cieniowane. Ich powierzchnia bywa chropowata albo gładka i lekko połyskująca. Nawierzchnia z klinkieru jest wyrazista i narzuca styl ogrodowi. Ma mocną barwę, która nie blednie.

BETONOWY
Do wykańczania ogrodowych nawierzchni większość inwestorów wybiera jednak bruk betonowy, który ma przystępną cenę i bardzo zróżnicowane wzornictwo. Poza tym jest dość trwały – prawidłowo ułożony posłuży nawet 50 lat. Znajdziemy kostki imitujące stary bruk, dizajnerskie o nieregularnym kształcie, w formie klinów, z których łatwo układa się okręgi, czy kostki, które służą do układania nawierzchni z prześwitami.

Niektóre kolekcje zawierają elementy o różnym kształcie, wymiarach lub kolorach, które po ułożeniu tworzą efektowny wzór lub dają wrażenie naturalności. Bruk betonowy ma jednak niezbyt trwały kolor i powinno się go impregnować. Częstym błędem jest zakup zbyt jaskrawej kostki i układanie krzykliwych wzorów, co przy utwardzeniu dużej powierzchni może zepsuć wygląd otocznia domu.

MATERIAŁY IDEALNE NA PODJAZDY

Dobrze sprawdzają się tutaj nawierzchniowe elementy z prześwitami – kratki z tworzywa sztucznego i zbrojone płyty z otworami. Ich zaletą jest przede wszystkim to, że przepuszczają wodę opadową do gruntu, zatem nie tworzą się na nich kałuże. Wolne przestrzenie wypełniane są kruszywem bądź ziemią.

PANELE Z PVC
Są dość trwałe i stabilne. Z powodzeniem nadają się na niezbyt intensywnie użytkowane podjazdy. Nie odkształcają się pod wpływem wysokiej temperatury ani na skutek mrozu. Wytrzymałość na nacisk zapewnia konstrukcja przypominająca plaster miodu. Wypusty w dolnej części paneli dobrze stabilizują je w gruncie.

AŻUROWE KRATY
Wykonywane są z betonu w kolorze szarym, grafitowym lub czerwonym, zbrojonego prętami stalowymi. Choć kojarzą się z umacnianiem skarp, doskonale nadają się także do utwardzania podjazdów. Mają różną grubość – w przypadku nawierzchni dla samochodów osobowych, powinna wynosić przynajmniej 10 cm (cieńszych elementów używa się do umacniania skarp i brzegów zbiorników wodnych). Kraty nie są polecane na ścieżki, bo niezbyt wygodnie się po nich chodzi.

PRODUKTY DO UTWARDZANIA ŚCIEŻEK

PŁYTY KAMIENNE
Nawierzchnie z kamienia są trwałe i wyglądają szlachetnie, jednak sporo kosztują. Najtrwalszy jest granit, bazalt, sjenit i serpentynit. Piaskowiec wykazuje natomiast podatność na ścieranie i uszkodzenia. Nawierzchnie wykonuje się z twardych odmian piaskowca. Płyty kamienne mogą mieć rozmaity charakter: cięte – powstają przez cięcie bloków skalnych; łamane – wyglądają naturalnie, ale trudno z nich ułożyć gładkie trakty, szczególnie pożądane dla osób starszych i poruszających się na wózkach inwalidzkich.

Fot. Darston	Fot. Libet
Płyty kamienne (z lewej) oraz betonowe z powierzchnią imitującą piaskowiec (z prawej). Cena kamienia jest dość wysoka, dlatego tak popularne są jego betonowe imitacje.

PŁYTY BETONOWE
Produkuje się je w wielu kształtach i kolorach, jako gładkie lub z fakturą albo widoczną warstwą kruszywa. Uszlachetniona powierzchnia upodabnia produkty betonowe (zarówno płyty, jak i kostki) do wykonanych z drewna lub kamienia – wszak wśród roślin najlepiej wyglądają naturalne materiały.

Powierzchnia wyrobów może być profilowana (za pomocą formy nadaje się jej fakturę przypominającą np. kamień), szczotkowana (porowata, z melanżem kolorów), obijana (imituje starobruk, ma rysy i przetarcia, powstaje na skutek obijania kostki w specjalnym bębnie), płukana (szorstka, antypoślizgowa, powstaje poprzez wypłukiwanie pod ciśnieniem z wierzchniej warstwy zaczynu cementowego, co sprawia, że uwidaczniają się ziarna kruszywa).

DREWNO
Wykończone nim ścieżki wyglądają naturalnie, wtapiają się w ogród i nie przytłaczają. Drewno jest jednak niezbyt trwałe, a po deszczu robi się śliskie. Możemy kupić gotowy, zaimpregnowany bruk drewniany w centrum ogrodniczym lub wykonać go samemu poprzez pocięcie pni lub grubych konarów drzew.

Przed ułożeniem należy je zaimpregnować, w przeciwnym razie zaczną się rozpadać już po kilku latach. Z rodzimych gatunków najbardziej wytrzymały na tzw. korozję biologiczną jest dąb. Krążki szybko się układa, ale pomiędzy elementami powstają spore szczeliny, które trzeba wypełnić piaskiem.

KRUSZYWO
Najtańszą opcję stanowi nawierzchnia z kruszywa – grysu, klińca, pospółki, tłucznia czy żwiru (z wyjątkiem rzecznego). Odpowiednio zbudowana – z kilku warstw materiału – jest dość wytrzymała. Niestety, łatwo zarasta roślinnością, którą trzeba systematycznie usuwać.

W miarę potrzeby należy też dosypywać nowego kruszywa, a wiosną ubijać nawierzchnię. Co prawda, na traktach tego typu nie zbiera się woda, lecz podczas długotrwałych opadów i roztopów mogą rozmiękać.

O czym pamiętać podczas prac?

Wykonywanie wykopu
Granice podjazdu wytycza się np. przy użyciu linki i kołków. Z zaznaczonego obszaru najpierw usuwa się żyzną ziemię, którą można wykorzystać podczas sadzenia roślin na działce. Podłoże z głębszych warstw często służy do modelowania terenu (w takim przypadku nie trzeba go wywozić).

Układanie podbudowy
Wykonuje się ją zazwyczaj z kruszywa o różnym uziarnieniu, tworząc warstwę nośną i podkładową. Ogólna zasada mówi, że im wyżej (w przekroju nawierzchni), tym uziarnienie powinno być mniejsze. Aby uniknąć powstawania kolein, każdą warstwę należy starannie zagęścić.

Jest to szczególnie istotne w miejscach przebiegu rur lub przewodów rozmaitych instalacji pod nawierzchnią. Zastosowanie geowłókniny dodatkowo ustabilizuje trakt. Choć podbudowa ostatecznie jest niewidoczna, ma decydujący wpływ na trwałość traktów – odpowiada m.in. za przenoszenie obciążeń na grunt rodzimy.

Zapewnienie odprowadzenia wody
Aby uniknąć powstawania kałuż, nawierzchnia musi dobrze przepuszczać wodę deszczową wgłąb podłoża. Ponadto warstwa podkładowa (znajdująca się bezpośrednio pod materiałem wykończeniowym) powinna być uformowana z niewielkim – co najmniej 2% – spadkiem. Profi luje się ją za pomocą łaty. Pamiętajmy jednak, że woda nie może spływać w stronę ściany domu. Rozległa nawierzchnia może wymagać montażu odwodnienia liniowego, które odprowadza wodę systemem korytek.

Źródło: Magazyn Budujemy Dom 7-8/2016, tekst: Małgorzata Kolmus, zdjęcie tytułowe: Libet