Nawierzchnie ogrodowe: kostka brukowa na ścieżki i podjazdy

Nawierzchnia z kostki brukowej cieszy się popularnością, ponieważ ma mnóstwo zalet. Najważniejsze z nich to zróżnicowane wzornictwo, łatwość układania, odporność na niekorzystne działanie czynników atmosferycznych, wygoda użytkowania. Wyłożone kostką powierzchnie są ładne, trwałe i funkcjonalne. Nie wymagają też zbyt wielu zabiegów pielęgnacyjnych.

Projektowanie podjazdów i chodników z kostki brukowej

Jeśli zdecydujemy się na utwardzenie przydomowych powierzchni kostką brukową, prace te należy wcześniej właściwie zaplanować, kierując się kilkoma uniwersalnymi zasadami. Dobrze jest zacząć od określenia metrażu i rozmieszczenia przeznaczonego do wybrukowania obszaru. Na pewno nie powinien on być zbyt duży, aby nie zdominował otoczenia naszego domu, choć wiele zależy tu od powierzchni samej działki.

Zacznijmy od podjazdu. Ważne, aby zapewniał on swobodne manewrowanie samochodem domownikom i odwiedzającym nas gościom. Panuje zasada, że nie powinien być węższy niż 3 m, a odległość między bramą wjazdową i garażową powinna wynosić minimum 6 m.

Jeśli mamy więcej miejsca, można pokusić się o podjazd w kształcie ronda, które rozwiąże problem zawracania oraz utworzyć dodatkowe miejsca parkingowe, które na pewno się przydadzą podczas rodzinnych imprez. W środku ronda można zrobić miejsce na kwiatową rabatę. Chodnik łączący furtkę z wejściem do domu powinien przebiegać mniej więcej w linii prostej. Tę zasadę dobrze jest stosować także wcześniej, umiejscawiając dom względem wjazdu na posesję.

Aby chodnik był wygodny, powinien mieć 1,2–1,5 m szerokości. Ścieżki w ogrodzie mogą być węższe. Tu w zupełności wystarczy, jeśli będą miały 0,8–1 m. Pamiętajmy, że zawsze łatwiej jest wybrukować powierzchnie o prostym przebiegu oraz nieskomplikowanych kształtach. Wszystkie łuki, zaokrąglenia czy wcięcia niekiedy mogą być bardzo efektowne, ale trzeba mieć świadomość, że ich ułożenie będzie trwało znacznie dłużej i co za tym idzie – będzie droższe.

Projektując nawierzchnię z kostki, warto zastanowić się także nad utwardzeniem miejsc pod altanę, grilla, drewutnię, domek narzędziowy, składany basen czy inne konstrukcje, które będziemy chcieli wznieść w pobliżu domu w przyszłości. Wszystkie one powinny zostać skomunikowane z budynkiem siecią ścieżek.

Określamy grubość kostki brukowej

Wybierając kostkę warto kierować się nie tylko jej wyglądem, ale także właściwościami użytkowymi. Jednym z istotniejszych parametrów jest grubość. Kostka o niewielkiej grubości, gdy wjedzie na nią ciężki samochód, popęka.

Z drugiej jednak strony, układanie we wszystkich miejscach „bezpiecznej” 8-centymetrowej kostki również nie ma sensu, bo bardzo podniesie to cenę całej inwestycji.

Przyjmuje się, że elementy o grubości 4 cm, choć teoretycznie powinny wytrzymać ciężar samochodu osobowego, przeznaczone są raczej do brukowania ciągów pieszych, tarasów oraz miejsc, które nie będą poddawane dużym naciskom.

Na podjeździe do domu dobrze jest ułożyć kostkę o grubości 6 cm lub bruk klinkierowy o grubości 5 cm. Taka nawierzchnia z powodzeniem wytrzyma nacisk samochodu o masie do 3,5 tony.

Jeśli jednak zakładamy, że na nasz podjazd wjedzie czasami ciężki samochód ciężarowy (np. cysterna z gazem, szambowóz), warto wybrać kostkę 8-centymetrową, która powinna wytrzymać nacisk do kilkunastu ton.

Kostki jeszcze grubsze w sąsiedztwie domów jednorodzinnych nie mają w zasadzie zastosowania. Oczywiście należy mieć na uwadze również to, że nawet odpowiednio dobrana nawierzchnia zapadnie się pod ciężarem, jeśli zostanie niewłaściwie ułożona.

Rodzaje powierzchni kostek brukowych

Równie ważna jak grubość jest faktura kostki, czyli charakterystyka jej warstwy wierzchniej, która może być albo gładka albo chropowata. Ta druga ma właściwości antypoślizgowe, dlatego warto zaplanować ją na podjazdach, niezadaszonych tarasach, ścieżkach i chodnikach. Kostka idealnie gładka, wykonana z bazaltu czy drewna, przy kontakcie z wodą robi się niezwykle śliska. Dlatego też nadaje się bardziej na obrzeża wybrukowanej powierzchni jako element dekoracyjny, albo pod dach (można stosować ją na przykład w altanach).

Dobieramy wielkość i kolorystykę kostki

Kiedy określimy już właściwości użytkowe kostki, możemy wybrać jej kształt i kolor. Oczywiście, można zrobić to samemu lub skorzystać z porady architekta. Niektóre firmy brukarskie oferują swoim klientom darmowe konsultacje. Ważne, aby kolor podjazdu współgrał z charakterem domu i jego sąsiedztwem.

Kostka nie może być zbyt jaskrawa, ponieważ zdominuje elewację i odwróci uwagę od budynku. Najlepiej ograniczyć się do jednego, góra dwóch zbliżonych do siebie odcieni kolorystycznych. I tak do jasnych elewacji pasują kostki ciemnoszare, grafitowe i w różnych odcieniach brązu.

Jaśniejszego bruku można użyć natomiast do wykładania tarasów. Kostki w kolorach piaskowej żółci, rudości czy beżu rozjaśnią nawet w pochmurne dni, poprawiając nam nastrój.

Ścieżki w ogrodzie można wybrukować kostką szarą lub ciemnobrązową, betonową bądź kamienną (najlepiej granitową), która znakomicie współgra z otaczającą zielenią, tworząc dla niej naturalne tło.

Podjazdy, mostki czy tarasy lepiej wykładać większymi elementami o wymiarach od 15 × 17 cm, z kolei na wąskich alejkach lepiej będą wyglądały kostki małe. Projektując nawierzchnię z kostki można delikatnie zaakcentować wybrane jej fragmenty, jak miejsce pod stół, grill bądź wcięcie przeznaczone pod donicę na kwiaty. Można wkomponować tam oryginalny wzór lub akcent geometryczny z elementów o odmiennej barwie.

Rodzaje kostek brukowych: beton, kamień, a może drewno?

Kostki brukowe mogą być wykonane z różnych materiałów, z których najbardziej popularny i najtańszy jest beton.

Kostki betonowe są trwałe, odporne na mróz, promieniowanie UV i ścieranie. Najczęściej spotyka się szare i jasnoczerwone, oprócz tego można dostać kostki w różnych odcieniach brązu, beżu, żółci, w kolorach grafitowym, czarnym, niebieskim, różowym i wielu innych. Jeśli chodzi o kształty, najpopularniejsze są wyroby prostokątne, kwadratowe, sześciokątne bądź faliste.

Jednak form kostki betonowej może być o wiele więcej, np. elementy łukowe lub trapezowo- prostokątne znakomicie imitują staromiejski bruk, a kostki ażurowe umożliwiają szybkie odprowadzenie z podjazdu wody.

Coraz częściej kostki określonej linii mają różne wymiary. Dzięki temu, po naprzemiennym ich ułożeniu, utwardzona nawierzchnia wygląda o wiele ciekawiej i bardziej oryginalnie. Często można uzyskać też wzory dające efekt trójwymiarowości.

Kostki betonowe, jak sama nazwa wskazuje, produkuje się z mieszanki betonowej z dodatkami uszlachetniającymi, która jest formowana w specjalnych wibroprasach. Dzięki temu są dobrze zagęszczone i trzymają określone parametry.

Elementy mogą być jedno- lub dwuwarstwowe. Jednowarstwowe są barwione w masie, w dwuwarstwowych barwiona jest tylko warstwa licowa (ma zwykle około 5 mm grubości). Pod spodem znajduje się szary beton konstrukcyjny, pełniący funkcję podbudowy.

„Uszlachetniaczem” powszechnie jest kruszywo – granitowe lub bazaltowe. W kostkach dwuwarstwowych kruszywo kamienne znajduje się tylko w warstwie wierzchniej.

Domieszka piasku kwarcowego zwiększa odporność na ścieranie, zaś domieszka składników napowietrzających sprawia, że w masie betonowej powstają pęcherzyki powietrza, przerywające system kapilar. Dzięki temu kostka nie chłonie wilgoci z podłoża i jest bardziej odporna na mróz.

Coraz więcej kostek jestd impregnowanych już na etapie produkcji. Dzięki temu mniej chłoną wodę, mają większą odporność na niekorzystne działanie czynników atmosferycznych, ścieranie, brud i są mniej podatne na powstawanie wykwitów.

Ten materiał można poddawać wielu zabiegom uatrakcyjniającym wygląd. Od góry kostka brukowa może być gładka, piaskowana lub śrutowana, co upodabnia ją do starego bruku. Poprzez szczotkowanie jej powierzchnia uzyskuje subtelną, porowatą fakturę z efektem melanżu kolorów, a tzw. profilowanie sprawia, że upodabnia się do kamienia naturalnego.

Dzięki obróbce, polegającej na obijaniu w specjalnym bębnie, kostkę stylizuje się na starą, a wypłukiwanie z wierzchniej warstwy zaczynu cementowego sprawia, że na powierzchni uwidaczniają się grubsze ziarna kruszywa z kamienia naturalnego.

Górne krawędzie kostek mogą być również fazowane, czyli mieć ukośnie ścięte krawędzie. Dzięki temu są one odporniejsze na obicia i wyszczerbienia, a ponadto ułatwiają odpływ wody. Krawędzie i naroża kostki mogą być również lekko zaokrąglone. Dzięki temu mniej widoczne jest spoinowanie, co z kolei daje efekt wypukłości. Takie powierzchnie o wiele łatwiej odprowadzają wodę.

Kostka kamienna jest materiałem naturalnym, który powstaje z rozłupywanych bloków skalnych. Najbardziej popularny jest bruk granitowy, występujący zwykle w różnych odcieniach szarości i beżu. Mniejszymi kostkami można z powodzeniem wykładać ścieżki (świetnie wyglądają w otoczeniu zieleni), zaś większe nadają się na podjazdy. Poszczególne elementy nigdy nie są idealnie równe, co warto brać pod uwagę, decydując się na ten rodzaj bruku.

Kostkę kamienną robi się także ze sjenitu, serpentynitu, bazaltu, porfiru, andezytu czy gabro. Każdy z tych materiałów ma nieco inne właściwości i kolorystykę. Kamień jest droższy od betonu, ale za to bardziej naturalny i elegancki. Jest odporny na ścieranie oraz niekorzystne działanie czynników atmosferycznych. Mimo to po ułożeniu również można go zaimpregnować, co zapewni ochronę przed przebarwieniami i zabrudzeniami (dotyczy to zwłaszcza jaśniejszych odcieni kamienia).

Kostka drewniana jest materiałem naturalnym, który – podobnie jak kostka granitowa – świetnie komponuje się z zielenią. Bruk drewniany można kupić w postaci zaimpregnowanych ciśnieniowo niewielkich kwadratowych kostek (10 × 10 cm) lub bali, tzw. okrąglaków o średnicy od 8 cm wzwyż.

Grubsze bale szybciej się układa, ale też tworzą się między nimi większe szczeliny, które należy później zasypać piaskiem. Elementów drewnianych nie można układać zbyt ciasno, ponieważ drewno cały czas pracuje i jego powierzchnia z czasem mogłaby się wypiętrzyć.

Najbardziej trwałym gatunkiem drewna krajowego jest dąb, jednak często – ze względu na niższą cenę – stosuje się okrąglaki sosnowe bądź świerkowe. Tego typu nawierzchnię układa się bez użycia cementu. Najpierw trzeba wykorytować ziemię na głębokość 40 cm, potem wykonać około 20-centymetrowy żwirowy drenaż, który należy przykryć 5-centymetrową warstwą piasku.

Po wypoziomowaniu możemy zacząć brukowanie. Spoiny pomiędzy elementami zasypujemy piaskiem i całość zagęszczamy, aby wyrównać powierzchnię. Bruk drewniany nie jest tak trwały, jak betonowy czy kamienny, a po zetknięciu z wodą robi się śliski. Jest za to naturalny i ciepły w dotyku – latem niezwykle miło jest chodzić po nim bosymi stopami.

Bruk klinkierowy jest ładny, ekologiczny (powstaje z wypalanej w bardzo wysokiej temperaturze gliny), naturalny i kilkakrotnie wytrzymalszy od kostki betonowej, co przekłada się na jego niesamowitą trwałość. Zwykle występuje w różnych odcieniach czerwieni, przemieszanej z brązem, beżem i szarością oraz w wielu odmianach żółci. Poszczególne elementy mają przeważnie wielkość 20 × 10 cm i około 5 cm grubości.

Bruk klinkierowy można układać na różne sposoby: liniowo, łokciowo lub na tzw. jodełkę. Obecnie wytwarzany bruk klinkierowy jest odporny na poślizg i ścieranie, nie odbarwia się, nie blaknie i nie wchodzi w reakcje z substancjami chemicznymi. Kostki klinkierowe, podobnie zresztą jak cegły, mogą niekiedy różnić się odcieniami. Wówczas jednorodną kolorystykę uzyskuje się mieszając elementy z różnych palet.

Betonowe płyty są alternatywą dla tradycyjnych kostek brukowych. Cieszą się coraz większą popularnością, mogą być barwione na rozmaite kolory, wielkoformatowe ryflowane w kształcie prostokątów albo kwadratów, mogą z powodzeniem mogą imitować również kamień. Płyty takie świetnie nadają się np. na taras. Są one odporne na ścieranie i niekorzystne warunki atmosferyczne.

Wcześniej nie zalecano ich na podjazdy, z obawy, aby nie popękały. Obecnie w ofercie producentów są już jednak modele, które bez problemu wytrzymają nacisk samochodów osobowych.

Innym rodzajem płyt betonowych są płyty ażurowe, które po ułożeniu wypełniane są w środku żwirem lub ziemią i obsiewane trawą. Płytami takimi zazwyczaj utwardza się podjazdy na małych posesjach, aby nie ograniczać powierzchni biologicznie czynnej.

Obrzeża: Widoczne lub niewidoczne

Brzegi wybrukowanych kostką nawierzchni lub ciągów komunikacyjnych najczęściej wykańcza się i umacnia obrzeżami o grubości 6–8 cm i wysokości 20 cm, masywniejszymi od nich krawężnikami bądź palisadami. Pełnią one dwie funkcje: oddzielają powierzchnie o różnych funkcjach i zabezpieczają kostki przed rozsuwaniem się pod wpływem obciążenia. Im więc będzie ono większe, tym krawędzie nawierzchni powinny być mocniejsze.

Obrzeża nie wystają ponad płaszczyznę kostki. Krawężniki natomiast wkopuje się wcześniej w ziemię i osadza na warstwie gęstego betonu. Podobnie jak obrzeża mogą być one zlicowane z poziomem wybrukowanej powierzchni albo kilka centymetrów nad nią wystawać. Przeważnie stosuje się je do krawędziowania podjazdów.

Z kolei betonowe palisady występują najczęściej w kształcie walców z księżycowymi wcięciami i mogą także rozdzielać płaszczyzny znajdujące się na różnych poziomach. Je z kolei umieszcza się jeszcze głębiej, w specjalnym fundamencie, położonym na warstwie podbudowy.

Ciekawą alternatywą dla obrzeży tradycyjnych są elastyczne, lekkie i tanie obrzeża z tworzyw sztucznych. Warto jednak pamiętać, że będą one spełniać swą rolę zwłaszcza w miejscach, w których kostka nie jest poddawana dużemu naciskowi.

Gotowe obrzeża i krawężniki można zastąpić betonowym ogranicznikiem, który zostaje wylany do połowy ułożonej już kostki brzegowej (od zewnętrznej strony), a następnie przysypany ziemią lub żwirem. Takie zamaskowane oporowanie nadaje całości efekt większej lekkości powodując, że powierzchnia z kostki styka się bezpośrednio z trawnikiem.

Kostka brukowa: Zabiegi pielęgnacyjne

Odpowiednio ułożona i zaimpregnowana kostka brukowa nie wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Jej przegląd dobrze jest zrobić wiosną, uzupełniając wypełniający szczeliny piasek (może być wydmuchiwany przez wiatr, wypłukiwany przez wodę lub wynoszony przez mrówki).

Latem największym problemem są natomiast wyrastające w spoinach chwasty, które najlepiej zwalczyć silnym preparatem chwastobójczym lub – jeśli mamy zacięcie ekologiczne – polać wrzącą wodą.

Jesienią w wolnych przestrzeniach między kostkami często pojawia się mech, który – jeśli oczywiście nam przeszkadza – można usunąć odpowiednimi środkami chemicznymi. Wszelkie plamy i zabrudzenia usuwa się za pomocą przeznaczonych do kostki detergentów.

Jeżeli nie chcemy co roku borykać się z problemem mchu czy chwastów, jest na to pewien sposób. Otóż do spoinowania zamiast piasku można użyć elastycznych fug wodoodpornych lub epoksydowych. Ważne, aby podczas ich nakładania chronić elementy bruku przed zabrudzeniem, np. oklejając je wcześniej taśmą malarską. Przy zastosowaniu fugi epoksydowej odstępy między kostkami powinny wynosić minimum 5 mm.

Układanie kostki brukowej

Mimo, że utwardzanie nawierzchni kostką brukową nie jest bardzo skomplikowane, wymaga pewnej wprawy i dlatego najlepiej zlecić je wykwalifikowanej ekipie. Firmy sprzedające kostkę często polecają klientom swoich sprawdzonych wykonawców. Skorzystanie z ich doświadczenia na ogół okazuje się dobrym pomysłem.

Układanie kostki zaczyna się od wymierzenia przeznaczonej do utwardzenia powierzchni i jej wykorytowania, czyli usunięcia wierzchniej warstwy ziemi, tzw. próchnicy.

Przeważnie wykop ma głębokość od 30 cm do 50 cm. Płytszy robi się wówczas, gdy grunt jest piaszczysty, głębszy – gdy pod spodem mamy glinę. Dno wykopu należy zagęścić wibratorem płytowym, robiąc kilkustopniowy spadek od strony budynku. Kolejny krok to osadzenie po bokach wykopu krawężników.

Następnie w wykopie układa się geowłókninę, która zapobiega mieszaniu się warstw nośnych z gruntem. Na geowłókninie układa się warstwę nośną z grubego piasku lub tłucznia, której grubość wynosi od 10 do 30 cm (im nawierzchnia będzie poddawana większym naciskom, tym warstwa ta powinna być grubsza).

Podbudowę należy zagęścić wibratorem, a następnie ułożyć na niej 10-centymetrową warstwę piasku zmieszanego na sucho glebogryzarką lub łopatą z cementem (zwykle 1 worek na 5 m2).

Po ustaleniu poziomu, powierzchnię podkładu wyrównuje się łatą murarską i kolejny raz zagęszcza wibratorem. Po ułożeniu kostki, raz jeszcze ubija się wszystko wibratorem z gumową nakładką, a przestrzenie między kostkami zasypuje drobnym piaskiem.

Po kilku dniach, gdy piasek w spoinach osiądzie, zabieg wypełniania spoin dobrze jest powtórzyć. Po zakończeniu prac kostkę można zaimpregnować o ile nie zostało zrobione to wcześniej na etapie jej produkcji.

Zobacz na filmie jak krok po kroku układać kostkę brukową

Źródło: Magazyn Budujemy Dom 6/2016 tekst: Tomasz Wojciuk zdjęcie tytułowe: Semmerlock