Pnącza na ścianie budynku. Czy pnącza niszczą tynk i mur?

Zielone ściany z pnączy

Pnącza na elewacjach budynków zachwycają – tworzą malowniczy klimat, poprawiają mikroklimat wokół domu, tłumią hałas i dają cień. W przestrzeni miejskiej coraz częściej widzimy domy oplecione bluszczem czy winobluszczem. Ale obok zachwytów pojawia się też niepokój: czy pnącza mogą zaszkodzić ścianom budynku? Czy rzeczywiście powodują uszkodzenia, odspajają tynk i przyspieszają niszczenie muru? Aby odpowiedzieć na te pytania, trzeba najpierw dobrze zrozumieć naturę tych roślin i sposób, w jaki się wspinają.

Fot. Olena Svechkova / Adobe Stock

Pnącza na ścianie budynku nie muszą być zagrożeniem – wręcz przeciwnie, mogą stać się ozdobą i naturalną ochroną muru. Warunkiem jest jednak odpowiedni dobór roślin, właściwe przygotowanie elewacji i regularna kontrola ich wzrostu. Zamiast bać się zieleni na murze, warto nauczyć się z nią współpracować – bo pnącza to nie tylko dekoracja, ale też sojusznik w walce z miejskim upałem, hałasem i smogiem.

Rodzaje pnączy a sposób wspinania się po murze

Nie wszystkie pnącza przyczepiają się do elewacji w ten sam sposób. To, jak roślina wspina się po ścianie, ma kluczowe znaczenie dla ewentualnych uszkodzeń.

• Pnącza czepne (np. winobluszcz pięciolistkowy, winobluszcz trójklapowy) tworzą przylgi – maleńkie „przyssawki”, które nie wrastają w strukturę ściany, a jedynie do niej się przyklejają. Są stosunkowo bezpieczne dla zdrowych i dobrze wykonanych tynków.

• Pnącza samoczepne (np. bluszcz pospolity) przyczepiają się korzonkami przybyszowymi, które mogą delikatnie wnikać w szczeliny lub nierówności – i tu już pojawia się ryzyko.

• Rośliny wymagające podpór (np. powojniki, wiciokrzewy, rdestówka Auberta) nie przylegają bezpośrednio do ścian – są neutralne dla elewacji, o ile mają odpowiednie konstrukcje wspierające. Hortensja pnąca wspina się za pomocą korzeni przybyszowych, ale zbyt słabo przywiera do gładkich powierzchni, aby utrzymać swój ciężar, dlatego wymaga solidnej kratownicy.

Im bardziej pnącze „wgryza się” w powierzchnię muru, tym większe może powodować zagrożenie – zwłaszcza przy złym stanie technicznym elewacji.

Pnącza a uszkodzenia muru

Eksperci potwierdzają, że, pnącza nie są źródłem problemu, lecz często ujawniają już istniejące wady budynku. Rośliny nie mają wystarczającej siły, by samodzielnie uszkodzić zdrową elewację. Jeśli jednak tynk jest słaby, popękany, a fuga między cegłami krucha – roślina może znaleźć sposób, by się „wcisnąć” i pogłębić defekt.

Co istotne, pnącza nie pobierają wody ze ściany, jak czasem się uważa. Nie są pasożytami – czerpią wodę z gruntu. Owszem, mogą utrzymywać wilgoć przy powierzchni muru, co w niektórych przypadkach spowalnia jego wysychanie – ale to efekt uboczny, a nie działanie destrukcyjne.

Kiedy pnącza mogą zaszkodzić budynkowi?

Pnącza mogą stanowić zagrożenie dla budynku w kilku określonych sytuacjach:

• Gdy elewacja jest w złym stanie technicznym – kruszy się, ma odpadający tynk lub nieszczelne spoiny.

• Gdy pnącza wnikają w dachówki, rynny, okna – i nie są przycinane.

• Gdy konstrukcja nośna (np. drewniana altana lub pergola przy ścianie) nie jest odporna na wilgoć.

• Gdy brak regularnego nadzoru nad wzrostem roślin – niekontrolowane pnącza mogą wnikać tam, gdzie nie powinny.

Zalety pnączy na elewacji – o tym się często zapomina

Pnącza, odpowiednio dobrane i pielęgnowane, mogą przynieść szereg korzyści – nie tylko estetycznych, ale i praktycznych:

• Chronią ścianę przed nadmiernym nagrzewaniem się latem, co poprawia komfort cieplny wewnątrz budynku.

• Działają jak naturalna izolacja akustyczna, tłumiąc hałas z ulicy.

• Pochłaniają zanieczyszczenia powietrza i zatrzymują kurz.

• Zwiększają bioróżnorodność – stanowią schronienie dla ptaków, owadów, motyli.

• Chronią tynk przed opadami deszczu i bezpośrednim działaniem promieni UV.

Jak bezpiecznie posadzić pnącza przy domu?

Dobra pielęgnacja to podstawa – zarówno roślin, jak i ścian. Jeśli chcesz mieć piękną zieloną ścianę, ale boisz się o trwałość elewacji, zastosuj się do kilku ważnych zasad:

• Sprawdź stan techniczny muru przed posadzeniem pnączy. Jeśli są ubytki w tynku lub pęknięcia, najpierw je napraw.

• Wybierz odpowiedni gatunek pnącza. Do zdrowych, gładkich ścian sprawdzi się winobluszcz pięciolistkowy. Do ścian z podporami – np. powojniki.

• Zamontuj kratki, siatki lub prowadnice. Oddziel rośliny od powierzchni muru – to najbezpieczniejsze rozwiązanie.

• Przycinaj regularnie. Nie pozwól roślinom wnikać w rynny, pod dachówki, w okolice okien.

• Unikaj sadzenia pnączy przy ścianach z drewnianymi elementami. Wilgoć może przyspieszyć ich degradację.

Zdjęcie tytułowe: goce risteski / Adobe Stock