Rozpuszczam te niebieskie kryształki w wodzie i pryskam pomidory. Zaraza omija moje grządki

Zaraza ziemniaczana na pomidorach rozprzestrzenia się błyskawicznie. Na liściach pojawiają się brunatne plamy, łodygi więdną, owoce gniją jeszcze zanim zdążysz je zerwać. Brzmi znajomo? Dla wielu ogrodników to coroczna walka, często przegrana. Ale nie musi tak być. 

Od lat testuję różne metody zapobiegania i zwalczania tej choroby. Jedną z najbardziej skutecznych i zarazem ekonomicznych jest oprysk przygotowany z pięciowodnego siarczanu miedzi – substancji o intensywnie niebieskim kolorze, znanej z właściwości grzybobójczych. Stosowana z głową, może uratować cały sezon upraw. Ale zanim przejdziemy do przepisu, warto poznać, z czym dokładnie walczymy. 

Czym jest zaraza ziemniaczana i dlaczego atakuje pomidory? 

Zaraza ziemniaczana (Phytophthora infestans) to grzybopodobny patogen, który upodobał sobie rośliny z rodziny psiankowatych – pomidory i ziemniaki. Do infekcji dochodzi szczególnie łatwo przy wysokiej wilgotności powietrza (powyżej 89%) oraz ciepłych nocach (powyżej 10°C). Takie warunki często panują po letnich burzach – liście długo pozostają wilgotne, a patogen ma idealne warunki do rozwoju. 

Pierwsze objawy to ciemne plamy na liściach i łodygach, a następnie – nieodwracalna destrukcja całej rośliny. Choroba może przenieść się błyskawicznie, zwłaszcza jeśli sadzonki są zbyt gęsto posadzone lub podlewane „od góry”. 

Jak stosować siarczan miedzi na pomidory?

Siarczan miedzi pięciowodny (CuSO4·5H2O), choć budzi kontrowersje, jest jedną z najtańszych i najskuteczniejszych broni w walce z zarazą. Używany rozsądnie – nie jest groźny dla zdrowia. Jego głównym zadaniem jest niszczenie zarodników grzyba w glebie oraz tworzenie na powierzchni rośliny warstwy ochronnej.

Przepis na oprysk z siarczanu miedzi na pomidory jest prosty:

• 1 płaska łyżeczka (5 g) siarczanu miedzi na 1 litr wody.
• Roztwór mieszamy dokładnie, a następnie przelewamy do opryskiwacza.
• Używamy w suchy, bezwietrzny wieczór, nie częściej niż co 10–14 dni.
• Pamiętaj o odzieży ochronnej – substancja jest toksyczna.

Zasady bezpiecznego stosowania

Siarczan miedzi to substancja o szerokim zastosowaniu i skutecznym działaniu grzybobójczym, jednak przy nieprawidłowym użytkowaniu może stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi i środowiska. Dlatego jego stosowanie wymaga rozwagi i zachowania zasad bezpieczeństwa.

Związek ten wykazuje działanie drażniące – może powodować podrażnienia skóry i oczu, a u osób wrażliwych również reakcje alergiczne. Wdychanie pyłu siarczanu miedzi może negatywnie wpłynąć na drogi oddechowe, a jego przypadkowe spożycie niesie ryzyko poważnego zatrucia. Dodatkowo, substancja ta jest toksyczna dla organizmów wodnych i wykazuje właściwości żrące, zwłaszcza w wyższych stężeniach.

Aby zredukować ryzyko związane z użytkowaniem siarczanu miedzi, należy:

• Stosować odpowiednie środki ochrony osobistej – rękawice, okulary ochronne, maseczkę i odzież zabezpieczającą skórę przed kontaktem z preparatem.
• Unikać bezpośredniego kontaktu z ciałem, zwłaszcza z oczami i skórą.
• Wykonywać zabiegi w dobrze wentylowanych miejscach lub na świeżym powietrzu, aby zminimalizować wdychanie pyłu.
• Przechowywać siarczan miedzi w szczelnie zamkniętym opakowaniu, w suchym i bezpiecznym miejscu – niedostępnym dla dzieci i zwierząt.

Co jeszcze warto robić, by zapobiec zarazie?

• Rozstaw sadzonek co najmniej 1x1 m – unikaj kontaktu liści. Nie podlewaj liści, tylko glebę przy korzeniach.
• Obrywaj dolne liście – poprawia to wentylację i ogranicza rozprzestrzenianie się choroby.
• Zmieniaj miejsce sadzenia – pomidory powinny wracać na to samo stanowisko dopiero po 3–4 latach.
• Stosuj profilaktycznie opryski z miedzi (np. Miedzian 50 WP) przed deszczem.
• Utrzymuj czystość w ogrodzie: nie zostawiaj porażonych liści, nie wrzucaj ich na kompost. 
• Domowe środki? Tak – opryski z drożdży, czosnku czy mleka mają działanie ochronne i wzmacniające rośliny. Przykładowo, roztwór z drożdży i mleka (1 kostka drożdży, 0,5 l mleka, 3 l wody + szare mydło) można stosować raz na 2 tygodnie.

Czy siarczan miedzi to jedyny sposób na zarazę? 

Nie – ale często bywa ostatnią linią obrony dla dużych i zainfekowanych upraw. Dla działkowiczów, którzy mają kilka krzaków – lepszym wyborem będą opryski ekologiczne, np. z czosnku. Jednak jeśli zależy Ci na obfitych zbiorach i nie boisz się chemii użytej z głową – niebieskie kryształki mogą być Twoim sprzymierzeńcem.

Zdjęcie tytułowe: popovj2 / Adobe Stock