Architekt krajobrazu – czym się zajmuje i jak nim zostać?

Kim właściwie jest architekt krajobrazu?

Architekt krajobrazu to osoba, która zajmuje się zagospodarowaniem otoczenia człowieka przy wykorzystaniu środowiska naturalnego, a dokładnie jego elementów tj. rzeźba terenu, roślinność, a także architektury oraz elementów kultury danego miejsca. Umiejętne projektowanie nowych przestrzeni, ma na celu wyeksponowanie walorów funkcjonalnych, estetycznych, a także społecznych.

Zaprojektowana całość musi spełnić szereg wytycznych oraz założeń, a także być zgodna z obowiązującymi prawami, jednocześnie będąc idealnie dopasowana do istniejących warunków i otoczenia. Spełnienie tych kryteriów gwarantuje nam przemyślany efekt końcowy, w postaci wielowymiarowego terenu zieleni.

Przemyślana działalność architektów krajobrazu, nie tylko przyczynia się do ogólnego uatrakcyjnienia pobliskiej przestrzeni, ma ona także głębsze znaczenie jakim jest m.in. przeciwdziałanie nieustającym zmianom klimatu, udział w zwiększaniu bioróżnorodności biologicznej czy tradycyjna ochrona środowiska. 

Fot. scaliger, Wormsmeat, wuttichok / Adobe Stock

Architekt krajobrazu, oprócz tradycyjnych projektów dużych i małych ogrodów może również zaprojektować Wasz taras lub balkon, który będzie stanowił przedłużenie przestrzeni mieszkalnej. 

Jak zostać dyplomowanym architektem krajobrazu?

Jedynym sposobem, aby zostać dyplomowanym architektem krajobrazu, są studia na kierunku architektura krajobrazu. Kierunek ten, umożliwia zdobycie zawodowego tytułu inżyniera, po zrealizowaniu studiów I stopnia (przeważnie 7/8 semestrów), a następnie tytułu magistra, po zrealizowaniu studiów II stopnia (przeważnie 3/4 semestrów). Oba etapy zakończenia studiów warunkuje pozytywnie zaliczony cały etap studiów, złożenie w terminie pracy dyplomowej oraz ustny egzamin końcowy.

Obecnie na terenie Polski, można podjąć studia o tym profilu w piętnastu uczelniach państwowych oraz licznych placówkach prywatnych. W zależności od uczelni nauka może przebiegać w systemie dziennym lub zaocznym. Po całkowitym zakończeniu nauki, poprzedzonym okresem praktyk, absolwent może ubiegać się o pracę w pracowniach projektowych, konserwacji zabytków i ochrony środowiska, firmach konsultingowych, developerskich, wykonawczych, realizujących i pielęgnujących obiekty architektury krajobrazu, urzędach administracji publicznej, administracji parków narodowych i krajobrazowych, wojewódzkich biurach geodezji i terenów rolnych, oraz ich oddziałach jak również w szkolnictwie zawodowym, po ukończeniu specjalności nauczycielskiej. 

Zatem jeśli, spełniasz powyższe warunki, a ponadto jesteś osobą z wysokim poczuciem estetyki, masz artystyczną duszę i zamiłowanie do roślin, a przy tym uwielbiasz przyrodę – to koniecznie zastanów się nad rozpoczęciem kariery architekta krajobrazu.

Czym zajmuje się architekt krajobrazu?

Dyplomowany absolwent kierunku architektura krajobrazu ma wiedzę w zakresie przyrodniczych, ekonomicznych, technicznych i prawnych uwarunkowań gospodarowania krajobrazem. Architekt może zajmować się zarówno terenami prywatnymi lub publicznymi, które obejmują mało- lub wielko- powierzchniowe obszary.

Jest on także dobrze przygotowany do pracy w jednostkach, które zajmują się oceną wpływu danej inwestycji na środowisko czy rewaloryzacją krajobrazu miejskiego, a także odpowiadają za projekty zagospodarowania i pielęgnacji obiektów architektury krajobrazu w jednostkach administracji rządowej i samorządowej. Dzięki zdobytej wiedzy i umiejętnościom potrafi wykonać różnego rodzaju opracowania badawcze, projektowe i ich realizacje w zakresie kształtowania krajobrazu w skali regionalnej czy krajowej, w tym opracowania dotyczące parków narodowych, parków krajobrazowych i innych obszarów prawnie chronionych czy założeń zabytkowych. 

W swojej pracy bardzo często architekci krajobrazu współpracują z innymi specjalistami, z pokrewnych dziedzin ds. architektury, budownictwa, geodezji, ogrodnictwa, rolnictwa, inżynierii środowiska, ekologii czy różnego rodzaju organizacjami pokrewnymi, mających na celu dobro środowiska, tworząc multidyscyplinarne zespoły. Są także ściśle powiązani z profesjonalistami, którzy są odpowiedzialni za praktyczne wykonanie projektu ich autorstwa.

Oprócz wiedzy merytorycznej, która w głównej mierze oparta jest na dobrej znajomości zasad projektowania i szczegółowej znajomości cech roślin, projektant musi posiadać szereg kompetencji technicznych, zdolności plastycznych oraz umiejętność posługiwania się specjalnym oprogramowaniem, stosowanym w zawodzie. Wspomniane cechy, umożliwią przełożenia pomysłu w formie projektu, który następnie jest gotowy do zrealizowania.

Fot. Pixel-Shot, toa555 / Adobe Stock

Do stworzenia projektu na wszystkich jego etapach niezbędna jest wyobraźnia, umiejętność wizualizowania przyszłych etapów już w głowie, a także zmysł artystyczny.

Jakie cechy powinien mieć architekt krajobrazu?

Dobry architekt krajobrazu, oprócz kompetencji twardych musi charakteryzować się następującymi cechami tj.:

• wrażliwość na jakość krajobrazu;
• zrozumienie sztuki i humanistyczne podejście do projektowania;
• umiejętność analizowania problemów pod względem projektowym;
• umiejętności zarządzania i praktykowania etyki zawodowej;
• rozwinięta wyobraźnia przestrzenna;
• spostrzegawczość i umiejętność przewidywania ewentualnych problemów;
• dokładność;
• samodzielność;
• otwartość do ludzi i otaczającego środowiska;
• umiejętność przekonywania do swoich racji i pomysłów. 
  
  

Dlaczego warto zostać architektem krajobrazu?

Bycie architektem krajobrazu umożliwia nieustający rozwój osobisty, a także wkład w otaczające nas środowisko, nie tylko na skali lokalnej. Zalety wynikające z wykonywania tego zawodu to:

• wybór warunków pracy – etat lub własna działalność;
• możliwość pracy zdalnej, z elastycznymi godzinami pracy;
• praca nie ograniczająca się tylko do stałej lokalizacji;
• praca na łonie natury;
• nieustanna możliwość spełniania się, pod względem kreatywnym i estetycznym;
• możliwość kształtowania otaczającego nas środowiska;
• możliwość zobaczenia zrealizowanych projektów;
• rozszerzanie wiedzy z pokrewnych dziedzin, towarzyszących architekturze krajobrazu;
• udział w ochronie środowisku;
• udział w zwiększaniu bioróżnorodności biologicznej;
• udział w poprawie zrównoważonego rozwoju;
• skuteczne przeciwdziałanie nieustającym zmianom klimatu.

Od czego tak naprawdę się zaczęło?

Historia celowej uprawy zieleni w mieście, towarzyszy ludzkości od czasów starożytnych. Od najdawniejszych wieków cywilizacje przykładały uwagę do roślin w ich najbliższym środowisku, zwracając uwagę nie tylko na ich estetykę czy funkcjonalność. Zieleń stanowiła dla człowieka również wartość religijną czy symboliczną. Nie da się więc ukryć, że najprostsze komponowanie formy terenu, z udziałem roślinności dały początki do powstania dziedziny, którą obecnie nazywamy „architekturą krajobrazu”. Przez liczne wieki, dziedzina ta przechodziła wiele istotnych przemian społecznych, kulturowych, gospodarczych czy politycznych i stanowiła znaczący aspekt rozwoju cywilizacji. 

Geneza powstania architektury krajobrazu nie zawsze była jednoznaczna, a jej początki można dopatrywać się w spokrewnionej dziedzinie, jakim jest ogrodnictwo. Nomenklatura zawodowa ulegała licznym transformacjom, podobnie jak same ogrody. Z każdym kolejnym projektem zaczęto się zastanawiać, jak profesjonalnie określać twórcę danego ogrodowego założenia.

Fot. Vic's Grafiks / AdobeStock

Przykład projektu zagospodarowania terenu wokół pałacu , który pokazuje jak na przestrzeni wieków zmieniało się podejście do projektowania i sam wygląd ostatecznego projektu, kiedyś kreślone ręcznie, obecnie zaprojektowany w programach graficznych.

Próbę pierwszego profesjonalnego określenia zawodu, po raz pierwszy podjął w XVIII wieku angielski poeta i ogrodnik William Shenstone, kiedy to użył anglojęzycznego terminu "landscape gardener", co oznacza ogrodnik krajobrazu. Od tego czasu praktycznie wszyscy projektanci krajobrazu po obu stronach Atlantyku identyfikowali się z tym tytułem, chociaż nie był on powszechnie doceniany.

Kilka lat później francuski botanik François de Paule Latapie podjął kolejną próbę podniesienia tożsamości zawodowej. W wyniku tłumaczenia różnych książek, natknął się na angielskie słowo "ogrodnik" i przetłumaczył je jako "jardinier". Uważał, że ideę projektanta ogrodów lepiej wyrazi tytuł "créateur des jardins", oznaczający twórcę ogrodów. Jednak i to sformułowanie spotkało się z pewną niechęcią.

Następne próby właściwego doboru słów opierały się na następujących sformułowaniach tj. "artiste i décorateur des jardins" (Claude-Henri Watelet) czyli artysta i projektant ogrodów lub „formater” co oznacza dokładnie trener czy instruktor. Mimo wszystko, nadal uważano, że zaproponowane wcześniej określenia nie są tym właściwym, tym poprawnym.

Kolejne stulecie zaowocowało w zmiany. Znaczący krok w ustaleniu tytułu "architekt krajobrazu" miał francuski architekt i projektant ogrodów Jean-Marie Morel. To właśnie jemu przypisuje się sformułowanie z 1804 roku "architecte-paysagiste" czyli dokładnie architekt krajobrazu. Neologizm ten został po raz pierwszy uznany jako termin techniczny w 1828 roku, dzięki publikacji autorstwa Gilberta Measona, gdzie zajmuje się kwestią powiązania architektury z otaczającym krajobrazem, a nie do opisania samej praktyki zawodu. 

Choć termin ten zyskał pewną popularność, nie było bynajmniej zgody co do jego stosowania, a w życiu codziennym częściej funkcjonowało wyrażenie ogrodnictwo krajobrazowe czyli "jardiniere paysagiste". Z biegiem kolejnym lat wymiar projektowania zieleni nabierał znaczenia, a przełomowym momentem w historii okazał się rok 1858, kiedy Frederick Law Olmsted użył pojęcia "architekta krajobrazu" na szerszą skalę, podczas realizowania wraz z Calvertem Vaux, zwycięskiej pracy na konkurs Central Parku w Nowym Jorku. Olmsted był przekonany, że przyjęcie tytułu architekta wzmocni dziedzinę kreowania otoczenia w oczach opinii publicznej, a ponadto złagodzi tendencję do mylenia pracy poświęconej przede wszystkim roślinom i ogrodom. 

Jak wcześniej wspominałam XVIII wiek był owocny w liczne zmiany, jednak dopiero ostatni rok tego stulecia przypieczętował znaczenie tego zawodu. A mianowicie dzień 4 stycznia 1899 roku, kiedy to udało się utworzyć Amerykańskie Stowarzyszenie Architektów Krajobrazu (ASLA), którego nadrzędnym celem było ustanowienie architektury krajobrazu jako uznanego zawodu na terenie Ameryki Północnej, a także umożliwienie rozwoju studiów o tym kierunku czy zapewnienie autorytetu dla tego zawodu. Ponadto aby wzmocnić swoją pozycję, stowarzyszenie sprawnie działało w zakresie propagowania wiedzy - m.in. utworzono nową dyscyplinę akademicką oraz czasopismo zawodowe, które dały mocne podstawy pod istnienie nowego zawodu.

Niestety mimo wszelkich starań, wielu nadal było przeciwnych temu wyrażeniu. Jednak ostatecznie, pół wieku później tożsamość architekta krajobrazu została oficjalnie zatwierdzona i sformułowana na arenie międzynarodowej, poprzez założenie Międzynarodowej Federacji Architektów Krajobrazu (IFLA) w1948 roku. 

Istotne znaczenie działalności architekta krajobrazu w życiu ludzkości, a także całych miast, warto podsumować cytatem autorstwa polskiego poety Janusza Kofty, którego nie trzeba nawet tłumaczyć – po prostu „Pamiętajcie o ogrodach”.

Informacje, zawarte w artykule są oparte na bazie własnych doświadczeń oraz pięcioletnich studiów na kierunku architektura krajobrazu, a także na informacjach pochodzących z następujących stron:

• upwr.edu.pl/studia/o-studiach/kierunki-studiow/architektura-krajobrazu
• pfron.org.pl/fileadmin/files/a/3957_Architekt_krajobrazu.pdf
• tandfonline.com/doi/full/10.1080/14601176.2014.893140 / Charles Waldheim. 2014. Introduction: landscape as architecture. Pages 187-191 -Harvard University, Cambridge, MA
• tandfonline.com/doi/full/10.1080/14601176.2014.893796?src=recsys / Joseph Disponzio. 2014. Landscape architect/ure. a brief account of origins. Pages 192-200 - New York City Department of Parks and Recreation, Columbia University
• landscapearchitecture.org.uk/history-of-landscape-architecture/origins-of-landscape-architecture/

Zdjęcie tytułowe: Pixel-Shot / Adobe Stock