Kozłek lekarski (Valeriana officinalis) należy do rodziny kozłkowatych (Valerianaceae). Jest bardziej znany pod nazwą waleriana. W naturze występuje w umiarkowanej strefie Azji i Europy, w tym i w Polsce.
To roślina dwuletnia osiągająca wysokość do 1,5-2 m. W pierwszym roku wytwarza rozetę liści, w drugim łodygę zakończoną kwiatostanami. Łodyga jest długa, wyprostowana, kanciasta, nierozgałęziająca się, częściowo owłosiona (w dolnej partii) i pusta w środku. Liście są duże, złożone – pierzastodzielne, w zarysie jajowate. Listków jest 11-12, mają lancetowaty kształt i rzadkie, nierównomiernie ząbki na brzegu.
Kozłek lekarski kwitnie od czerwca do sierpnia, wytwarzając baldachy złożone z małych lejkowatych kwiatów o barwie białej lub bladoróżowej. Są one miododajne.
Owoce to niełupki. Są drobne, nagie lub owłosione. Organ podziemny to charakterystyczne kłącze, które po ususzeniu wydziela mocny zapach.
🟢 Największe targi ogrodnicze w Polsce: Nowości roślinne, konkursy, kiermasze, wykłady i inspiracje. Zieleń to Życie 2025 już we wrześniu!
Wymagania i uprawa
Kozłek lekarski rośnie na stanowiskach słonecznych lub lekko zacienionych. Wymaga gleb żyznych, próchniczych lub piaszczysto-gliniastych, przepuszczalnych gleb bogatych w wapń (pH 6,5-7,0). Nie lubi zastoin wodnych jak również suchych gleb.
Zabiegi pielęgnacyjne polegają głównie na odchwaszczaniu i nawożeniu, a w drugim roku uprawy na usuwaniu pędów kwiatostanowych.
Zwykle rozmnażany jest z siewu do rozsadników (wczesną wiosną lub w sierpniu), a później rozsady przesadza się na miejsce stałe. Nasion nie należy przykrywać, bo do skiełkowania potrzebują światła. Wschodzą po 2-3 tygodniach od siewu.
Surowiec (kłącza i korzenie) jest zbierany jesienią po uprzednim usunięciu części nadziemnej. Kłącza po oczyszczeniu i rozdrobnieniu suszy się w warunkach naturalnych (np. w blaszkach pod dachem).
Zastosowanie
Kozłek lekarski znany jest od dawna jako roślina lecznicza. Z kłączy produkuje się naturalne leki na depresję, stres, nadciśnienie tętnicze i zapobiegające zawrotom głowy. Ma działanie uspokajające, wykrztuśne, moczopędne i pomaga w trawieniu. W kosmetyce jest stosowany w kąpielach odprężających i do przemywania skóry.
Roślina jest uwielbiana przez koty i przyciąga je swoim przyjemnym, słodkim zapachem.
Ciekawostki
Kozłek lekarski w ciągu wielu lat użytkowania zyskał wiele nazw potocznych: waleriana, kocia trawa, baldrian, daldrian, odolan czy też stoniebo. Polska nazwa oficjalna wzięła się z tego, że zapach jego korzeni przypominał niemiłą woń kozła, łacińska – od łacińskiego valere, co oznacza "być zdrowym".
Tekst: Redakcja ZielonyOgródek.pl, zdjęcia: dailajphoto/Depositphotos, WikimediaImages/Pixabay, AnRo0002/Wikimedia Commons, dabjola/Depositphotos
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
