Krasnodrzew pospolity (Erythroxylum coca) nazywany też koką lub krzewem kokainowym to duży krzew należący do rodziny krasnodrzewowatych (Erythroxylaceae). Prawdopodobnie pochodzi z górzystych terenów Ameryki Południowej (głównie Andy), ale obecnie spotykane jest przede wszystkim w uprawie, w rejonach swojego pochodzenia.
Krasnodrzew pospolity jest okazałym krzewem, dorastającym do ok. 2-3 m wys. Tworzy rozgałęzione, sztywne, wzniesione pędy (młode miękkie i zielone, starsze zdrewniałe i brunatno-brązowe), gęsto pokryte układającymi się naprzemianlegle dużymi, owalnymi, żywo zielonymi, delikatnymi, całobrzegimi, cienkimi, miękkimi liśćmi.
W sezonie roślina rozwija też małe, pięciopłatkowe, kremowo-żółte kwiaty z wystającymi pylnikami i słupkiem z trójkomorową zalążnią. Kwiaty zebrane są w kątach liści w małe pęczki. Po przekwitnieniu przekształcają się w owalne, pękate, lekko wydłużone, błyszczące, czerwone owoce (pestkowce), zawierające nasiona.
Wymagania i uprawa
W naturalnym środowisku krasnodrzew zasiedla słoneczne, ciepłe i dostatecznie wilgotne stanowiska. Uprawiany jest też głównie w rejonach swojego pochodzenia, choć obecnie jego plantacje podlegają rygorom prawnym, ograniczającym uprawę.
W naszym kraju uprawa krasnodrzewu pospolitego (krzewu koki) jest prawnie zakazana na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. 2005 Nr 179 poz. 1485 Art. 63. 1). Wprawdzie sama roślina narkotykiem nie jest, ale jej liście mogą służyć do wyrobu silnego i bardzo uzależniającego narkotyku – kokainy.
Zastosowanie
Wbrew swojej złej sławie, krasnodrzew nie jest jedynie rośliną narkotyczną, gdyż w jego świeżych liściach samej kokainy (alkaloid) jest stosunkowo niewiele (jej stężenie u różnych odmian jest zmienne i wynosi ok. 0,1-0,9% w świeżych liściach). Wprawdzie po specjalnej obróbce z liści faktycznie uzyskuje się narkotyk, ale w stanie naturalnym – świeżym lub suszonym – liście koki mogą oddziaływać na organizm dobroczynnie, a nawet leczniczo. Rdzenni mieszkańcy górzystych rejonów Ameryki Południowej, bardzo chętnie z nich korzystają, gdyż ich żucie pomaga uporać się z trudnymi warunkami panującymi na wysokościach.
Stosowanie świeżych jak i suszonych liści krasnodrzewu wzmacnia i pobudza organizm, pozwalając mu lepiej znosić wysiłek, ból, zimno i głód. Łagodzi też dolegliwości żołądkowe oraz pomaga w niestrawności, zaparciach, wzdęciach i biegunkach. Zawarte w liściach substancje aktywne, poprawiają też krążenie co prowadzi do łagodzenia objawów niedotlenienia i ułatwiają oddychanie, co na wysokościach ma duże znaczenie. Świeże liście pomagają też leczyć stany zapalne i owrzodzenia w jamie ustnej.
Kokę w formie herbaty z suszonych liści (w Peru nazywaną "Mate de coca" i produkowaną w saszetkach) pije się jako zamiennik kawy czy herbaty. Zmielone liście w formie proszku można dodawać do potraw. Suche (z domieszką popiołu) jak i świeże liście natomiast też żuć, co jest tradycyjną technika stosowania koki przez mieszkańców Peru i innych regionów Andów.
Spożywanie liści krasnodrzewu pospolitego, nie poddanych specjalnej obróbce, nie jest uzależniające.
Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: slowmotiongli, ildi_papp, Luisecheverriurrea/Depositphotos
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
