Stapelia (Stapelia)

Stapelia (Stapelia), nazywana też gwiazdą szeryfa lub brudnotą, to rodzaj roślin z rodziny toinowatych (Apocynaceae), do którego zalicza się ponad 35 gatunków. Ich ojczyzną jest południowa Afryka, ale są też uprawiane w innych rejonach świata, głównie jako rośliny doniczkowe.

W zależności od gatunki, wysokość do jakiej dorasta stapelia bywa różna, ale zwykle mieści się w zakresie ok. 10-30 cm. Większość doniczkowych stapellii to sukulenty o wzniesionych lub pokładających się, mięsistych, grubych kanciastych, żebrowanych, często delikatnie omszonych pędach, pokrytych mocno zredukowanymi, cierniopodobnymi liśćmi, wyrastającymi wzdłuż kanciastych brzegów łodygi (pędy wydają się być bezlistne). Pędy u gatunków o wzniesionym pokroju lubią rozrastać się w zbite, gęste kępy, z kolei u gatunków o płożącym pokroju, rozrastają się na boki i zwieszają za brzeg doniczki.

Stapelia kwitnie od sierpnia do października. W zależności od gatunku, stapelie bardzo różnią się kwiatami i chociaż większość z nich posiada duże, talerzowate, spłaszczone kwiaty w postaci pięcioramiennej gwiazdy z płatkami ozdobionymi licznymi, ciemniejszymi cętkami lub marmurkowym wzorem, bywają też gatunki o kwiatach dzwonkowatych (np. s. leendertziae), gęsto owłosionych (np. s. glanduliflora), a nawet bardzo malutkich (s. parvula, s. erectiflora) lub o pająkowatym kształcie i wąskich płatkach (np. s. flavopurpurea).

Kwiaty wielu stapelii w naturze zapylane są przez muchówki, dlatego przybierają wzór kojarzący się z mięsem i wydziałają nieprzyjemny, przypominający zepsute mięso zapach, mający na celu zwabienie zapylaczy. Zapach wyczuwalny jest jednak dopiero z bliskiej odległości, wiec w mieszkaniu nie jest uciążliwy. Zdarzają się też gatunki, których kwiaty mają całkiem przyjemny aromat (np. s. flavopurpurea).

Wymagania i uprawa

Stapelia pochodzi z tropików, dlatego w naszym klimacie może być uprawiana wyłącznie jako roślina pokojowa. Większość gatunków mimo znacznych różnic w wyglądzie ma jednak podobne wymagania i oczekuje bardzo jasnego stanowiska z rozproszonym światłem oraz przepuszczalnej, dobrze zdrenowanej, lekkiej ziemi (np. podłoża dla epifitów).

Stapelie przez cały rok muszą mieć zapewnioną dość wysoką temperaturę, która latem powinna wynosić ok. 20-25°C, natomiast zimą ok. 10-15° (przechodzą czas spoczynku zimowego).

Rośliny źle znoszą zarówno suszę jak i zalanie, dlatego powinny być podlewane często, lecz umiarkowanie. Ponieważ posiadają slaby system korzeniowy, najlepiej sadzić je w szerokich, lecz płytkich doniczkach. Ze względu na woskowaty kutner, pokrywający pędy, rośliny dobrze znoszą suche powietrze. Nie potrzebują systematycznego nawożenia, choć rozrośnięte egzemplarze można zasilać w sezonie wegetacyjnym nawozem dla kaktusów i sukulentów.

Stapelia może być rozmnażana przez wysiew nasion lub sadzonki pędowe.

Zastosowanie

Stapelia wspaniale prezentuje się w szerokich, ceramicznych misach, gdzie może swobodnie się rozrastać. Mniejsze gatunki można też wykorzystać do tworzenia domowych ogródków skalnych, czyli skalniaków w doniczkach z innymi sukulentami i kaktusami.

Wybrane gatunki i odmiany

Ze względu na różnorodne i ciekawie ubarwione kwiaty, największą popularnością w uprawie cieszą się min. takie gatunki jak:

• s. variegata (obecnie orbea variegata) – zdj. 3
• s. gigantea (jej kwiaty mogą osiągać aż 41 cm średnicy!) – zdj. 1, 2
• s. leendertziae (np. odm. 'Cristata')
• s. grandiflora
• s. flavopurpurea
• s. parvula
• s. erectiflora

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: hbilalfinance_gmail.com / Depositphotos, Gilbert8888 / CC BY-SA 3.0 / Link, Armastus, Haritonoff / Depositphotos

A ty? Jakie masz doświadczenia? Daj znać w komentarzu!