Nasturcje na talerzu | Cztery przepisy na dania z kwiatów

Kwiaty nasturcji najlepiej wykorzystywać na świeżo. Nadadzą niepowtarzalnego charakteru sałatkom, kanapkom i przekąskom. Ze względu na to, że w smaku bardzo przypominają rzeżuchę, nieszczególnie pasują do deserów i tortów. Liście nasturcji są bardzo pikantne, można je jeść na surowo, gotować lub dusić – poddane obróbce termicznej stają się znacznie łagodniejsze.

Najostrzejszy smak zaś mają owoce nasturcji. Niedojrzałe rozłupnie można kisić, marynować, ale też zgnieść i dodać do omletu lub twarożku. Dojrzałe nasiona można zmielić na proszek i używać jako przyprawy. Kwiaty i liście zawierają duże ilości witaminy C, natomiast nasiona są bogate w białko.

Wszystkie części rośliny po roztarciu wydzielają ostry musztardowy zapach, który zawdzięczają olejkom gorczycznym, takim samym jak w gorczycy czy rukwi wodnej. To właśnie od tego zapachu i od łacińskiej nazwy rukwi (Nasturtium officinale) pochodzi zwyczajowa nazwa „nasturcja”. Z łaciny nāris to „nos”, a torquere oznacza „wykręcać”.

Nasturcje pochodzą z Ameryki Środkowej i Południowej i dzięki hiszpańskim konkwistadorom na początku XVI wieku dotarły do Europy, a dopiero stamtąd do Ameryki Północnej. Kiedy sprowadzono te rośliny do Europy sądzono, że są spokrewnione z rukwią, ze względu na podobieństwo charakterystycznego pieprzowego zapachu, nawet nazywano je indiańską rukwią.

Karol Linneusz nadał im nazwę botaniczną Tropaeolum, pochodzącą od greckiego tropaion – „trofeum” ze względu na kształt kielicha kwiatu i liści. Podobno Linneuszowi nasturcje pnące się po płocie przypominały zatknięte na palisadę tarcze i hełmy pokonanej armii. W Europie nasturcje zyskały na popularności dzięki nasadzeniom w ogrodach Króla Słońce, Ludwika XIV.

Thomas Jefferson sadził nasturcje w swoim ogrodzie przynajmniej od 1774 roku. I marynował nasiona. W Polsce przepis na „fałszywe kapary” z nasturcji został opublikowany w „Gospodyni Doskonałej” w 1889 r., zatem kulinarna pozycja nasturcji większej (Tropaeolum maius) jest dobrze ugruntowana w kuchni „zachodniej”, podczas gdy w Ameryce Południowej największe znaczenie kulinarne ma nasturcja bulwiasta (Tropaeolum tuberosum).

Fot. Małgorzata Kalemba-Drożdż

Owoce nasturcji można wykorzystywać na surowo, po ukiszeniu lub zamarynowaniu

Dla zdrowia i urody

Nasturcje były od wieków używane w tradycyjnej medycynie południowoamerykańskiej. Indianie stosowali ją jako środek dezynfekujący i leczący rany oraz jako lek wykrztuśny. Współczesne badania potwierdzają, że nasturcje mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, moczopędne, wykrztuśne, przeczyszczające i pobudzające. Stosuje się je do leczenia chorób układu moczowo-płciowego, infekcji dróg oddechowych, szkorbutu oraz złej kondycji skóry i włosów.

Siarkowe związki z roślin kapustnych, takie jak izotiocyjanian allilu obecny w nasturcji, ale też w gorczycy, chrzanie czy rzodkiewce, wykazują potencjał w zapobieganiu rozwojowi chorób nowotworowych. Glukotropeolina występująca w nasturcji jest przekształcana w izotiocyjanian benzylu, który jest związkiem toksycznym.

Ale nasturcje nie są trujące! Żeby przyjąć dawkę toksyczną, trzeba by zjadać ponad 700 g nasturcji dziennie przez dłuższy czas. Jeśli nie masz punktu odniesienia, bo jeszcze nie znasz smaku nasturcji, to wyobraź sobie rukolę. Typowy pojemnik, w jakim można ją kupić w markecie, zawiera 100 g rukoli.

Nasturcje mają smak podobny do rukoli, rzeżuchy, rzodkiewki, czy musztardy. Są pikantne, aż piekące. Ciężko sobie wyobrazić osobę, która byłaby w stanie zjadać siedem opakowań rukoli codziennie przez kilka tygodni! Sama uwielbiam nasturcje, kocham ich pikantny smak i używam każdej części nasturcji, ale naprawdę nie da się zjeść na raz więcej niż kilka kwiatów. W kontekście ostrości smaku nasturcji 700 g to ilość po prostu niemożliwa do przejedzenia.

Nasturcje są bardzo łatwe w uprawie i nie są wybredne pod względem gleby, światła ani wody. Nie lubią jednak suszy, a w żyznym podłożu wytwarzają więcej liści, a mniej kwiatów. Niestety te rośliny są bardzo lubiane przez mszyce, ślimaki i gąsienice motyli. Ogrodnicy często wykorzystują tę cechę, żeby nasturcjami odciągnąć szkodniki od innych roślin.

Fot. Małgorzata Kalemba-Drożdż

Świecą jak złote słońca, Płoną jak purpury, To spadają ku dołowi, To się pną do góry.

„Nasturcje”, Jan Kasprowicz

Poznaj przepisy na dania z nasturcji i wykorzystaj je w kuchni

Fot. Małgorzata Kalemba-Drożdż

Pikantny sos z nasturcji

SKŁADNIKI: 2 szklanki kwiatów nasturcji, 4-6 łyżek oliwy z oliwek, 1 łyżka octu jabłkowego, 1 łyżeczka miodu, 1 łyżeczka musztardy, sól, chili

PRZEPIS: Zmiksuj wszystkie składniki, ale krótko, żeby wciąż było widać fragmenty pomarańczowych, żółtych i czerwonych płatków nasturcji. Ten pyszny pikantny nasturcjowy sos vinegret świetnie pasuje do obiadowej sałaty albo do ciężkich dań, wymagających podkręcenia smaku.

Fot. Małgorzata Kalemba-Drożdż

Kanapki z nasturcjowym pesto i kwiatami nasturcji

SKŁADNIKI: ½ litra liści nasturcji, ½ szklanki orzechów włoskich, ½-¾ szklanki oliwy extra virgin, 1-2 łyżki startego dojrzałego koziego sera, sól kamienna, kilka kropli soku z cytryny

PRZEPIS: Liście dokładnie umyj i osusz. Zmiksuj z orzechami i oliwą. Lekko posól i dodaj sok z cytryny. Proporcje możesz zmieniać. Można też dodać ser, w zależności od upodobań. Dolewając więcej oliwy zmienisz konsystencję pesto na rzadszą – idealną do makaronów, ale do smarowania pieczywa przygotuj pesto o konsystencji pasty. Posmaruj kromki chleba lub krakersy porcją nasturcjowego pesto i udekoruj kwiatami nasturcji.

Fot. Małgorzata Kalemba-Drożdż

Zupa z liści nasturcji

SKŁADNIKI: 1 litr ładnych liści nasturcji, 3/4 szklanki zielonego groszku, 2 ziemniaki, kawałek pora, mała pietruszka, sól, ząbek czosnku, ok. litra bulionu, 1-2 łyżki niedojrzałych nasion nasturcji

PRZEPIS: Pietruszkę obierz i posiekaj, pora pokrój. Wrzuć z groszkiem i ziemniakami do garnka, zalej bulionem i gotuj, aż warzywa zmiękną. Dorzuć nasiona i liście nasturcji, gotuj 1-2 minuty. Dopraw i zmiksuj. Możesz podawać z grzankami lub kleksem śmietany.

Fot. Małgorzata Kalemba-Drożdż

Marynowane nasiona nasturcji

SKŁADNIKI: 2 słoiczki niedojrzałych zielonych nasion nasturcji, 4 łyżki cukru, 1 łyżka soli, 1,5 szklanki octu winnego, 1 szklanka wody, 2 liście laurowe, 4 ziela angielskie, 4 goździki

PRZEPIS: Nasiona nasturcji umyj, włóż do słoiczków. Ocet zagotuj z wodą, cukrem, solą i przyprawami. Zalej nasiona gorącą marynatą i szczelnie zakręć. Przed spożyciem powinny się macerować przynajmniej przez tydzień.

Tekst i zdjęcia: Małgorzata Kalemba Drożdż – dr biochemii, autorka kulinarnego bloga „Trochę Inna Cukiernia”. Laureatka AIG Prix Międzynarodowej Akademii Gastronomicznej. Autorka kulinarno-botanicznych książek: „Jadalne kwiaty”, "Pyszne chwasty", "Skarby ogrodu", "Smakowite drzewa".