Ruta zwyczajna (Ruta graveolens)

Ruta zwyczajna (Ruta graveolens) to bylina lub półkrzew z rodziny rutowatych (Rutaceae). W naturze można ją spotkać niemal w całej Europie (min. Środkowej i Południowej). Polsce jest zwykle uprawiana w ogrodach i tylko czasem dziczeje.

Ruta dorasta do ok. 0,7-1 m wys. i tworzy wzniesione, rozgałęzione, w dolnej części drewniejące pędy, porośnięte licznymi, pierzastymi, mocno klapowanymi, w zarysie jajowatymi, jasnozielonymi, pokrytymi sinoniebieskim nalotem liśćmi.

Wiosną (V-VII) na szczytach pędów roślina rozwija liczne, drobne, żółto-zielone, promieniste kwiaty, zebrane w wiechowate kwiatostany. Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w pękate, kanciaste owocostany, wypełnione ciemnymi, drobnymi nasionami.

Wymagania i uprawa

Ruta zwyczajna w uprawie oczekuje słonecznego, ciepłego stanowiska i przepuszczalnej, suchej gleby, o zasadowym odczynie pH. Ruta zwyczajna ma umiarkowaną mrozoodporność, dlatego w chłodniejszych rejonach kraju zaleca się okrycie ją na zimę warstwą ściółki.

Każdego roku po kwitnieniu roślinę warto przycinać, dzięki czemu lepiej się rozkrzewi i ładniej zagęści (zabieg należy wykonywać w rękawiczkach, aby uniknąć poparzeń).

Roślinę najlepiej rozmnażać przez podział lub sadzonki pędowe wykonane wiosną. Rośliny uzyskane z nasion zakwitną w drugim roku uprawy.

Zastosowanie

Ruta zwyczajna uprawiana jest jako ozdobna roślina lecznicza w ogródkach ziołowych i kwietnych rabatach. Pięknie wyglądającą w ogródkach żwirowych lub w zestawieniu z innymi roślinami np. krwawnikami, lawendą, szałwią omszoną, kocimiętką czy perowskią.

Surowcem zielarskim są jej liście bogate min. w olejki eteryczne, rutynę, kwasy organiczne, wit. C i sole mineralne. Ziele wykazuje głównie działanie moczopędne, rozkurczowe i żółciopędne. Wspomaga również trawienie i poprawia pracę układu pokarmowego. Niestety, roślina posiada też ciemną stronę natury, gdyż zawarte w niej związki chemiczne mogą powodować fotouczulenia (zwiększać ryzyko poparzeń słonecznych) i pęcherzowe, przewlekłe zapalenie skóry. Na rutę w szczególności powinny uważać kobiety w ciąży (ryzyko poronień), alergicy i osoby o jasnej karnacji. Ziele nie jest też polecane przy chorobach wrzodowych układu pokarmowego.

Rura zwyczajna bywa też używana jako roślina przyprawowa i dodawana do sałatek, surówek, serów oraz dań rybnych i mięsnych. Można nią też aromatyzować wódki i likiery.

Wybrane odmiany

• 'Jackman’s Blue' – szaroniebieskie liście
• 'Variegata' – liście pstre, białozielone

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: Plenuska/CC BY-SA 4.0/Wikimedia Commons, Nadaja/CC BY-SA 3.0/Wikimedia Commons, Judy Roberts/Pixabay