Instalacja elektryczna oświetlenia zewnętrznego na działce

Instalacja niskiego napięcia

Niskie napięcie, czyli 12 lub 24 V, jest korzystne tylko na niewielkich działkach, z kilkoma punktami oświetleniowymi rozmieszczonymi na przykład wzdłuż dojścia do budynku.

Do wykonania takiej instalacji można użyć dowolnego kabla i ułożyć go w gruncie na dowolnej głębokości i w dowolny sposób. Dla zabezpieczenia przed uszkodzeniem podczas prac w ogrodzie kabel warto umieścić w karbowanej rurce ochronnej.

Przekrój żył w przewodzie należy dobrać do długości instalacji oraz jej obciążenia. Liczba żył zależy od tego, iloma obwodami będziemy chcieli niezależnie sterować. W miejscach przewidzianych do zamontowania lamp przewody wyprowadza się ponad grunt na wysokość około 1 m.

Instalacja z napięciem sieciowym

Zasilanie oświetlenia napięciem sieciowym 230 V jest wskazane na dużych posesjach, na których planowane są liczne źródła światła.

Na taką instalację trzeba użyć kabla o odporności napięciowej izolacji do 1 kV (symbol YKY) i przekroju żył – 2,5 mm².

Kable układa się w wykopie na głębokości 70 cm. Do zasilania pojedynczego obwodu wystarczy kabel trójżyłowy, ale do zasilania trzech obwodów konieczny będzie pięciożyłowy.

Jeśli w jednym obwodzie składającym się z kilku lamp pierwsza i ostatnia lampa znajdą się w zbliżonej odległości od zasilania, to warto zastosować tzw. zasilanie pierścieniowe i przewód zasilający wszystkie te lampy ułożyć w postaci pętli wychodzącej z punktu zasilania i powracającej do niego. Dzięki temu lampy będą zasilane dwustronnie i w razie uszkodzenia fragmentu instalacji będą nadal działać.

Instalacja elektryczna oświetlenia zewnętrznego na działce, fot. Lange Łukaszuk

Lampy ogrodowe najczęściej mają oprawy wykonane ze szkła (fot. 1 – Brilux).

Sterowanie oświetleniem zewnętrznym za pomocą instalacji inteligentnej jest najwygodniejsze. Niestety wyposażenie domu w najprostszy system kosztuje kilkanaście tysięcy złotych, a w najbardziej rozbudowany – kilkadziesiąt tysięcy (fot. 2 – Lange Łukaszuk).

Seria ogrodowych lamp z diodami LED (fot. 3 – Praktiker).

Wieczorne biesiadowanie umilą drobne lampki zawieszone na drzewach (fot. 4 – Philips)

Prowadzenie kabli

Jeśli w ogrodzie ma być kilka obwodów oświetleniowych (na przykład kilka włączanych odrębnie grup lamp lub lampy zasilane różnym napięciem), to obwody te należy wyodrębnić z głównego obwodu zasilającego oświetlenie zewnętrzne i podłączyć je do odpowiednich aparatów sterujących, a do obwodów, które mają zasilać lampy niskonapięciowe (na 12 lub 24 V), podłączyć transformatory i dodatkowe bezpieczniki montowane za transformatorem (po stronie niskonapięciowej).

Wszystkie te urządzenia i bezpieczniki warto zamontować w oddzielnej rozdzielnicy umieszczonej np. w garażu, a przewody zasilające wyprowadzić na zewnątrz w rurkach poprowadzonych po ścianie domu.

WYGODNIE I OSZCZĘDNIE

Dla ułatwienia sterowania oświetleniem i tym samym oszczędnego zużywania energii elektrycznej, oświetlenie ogrodowe warto wyposażyć w specjalne czujniki.

Czujniki ruchu – kontrolują określony obszar wokół lampy. Gdy w tej strefie znajdzie się człowiek lub pojazd, lampa włączy się i będzie ją oświetlać przez zaprogramowany czas (od 5 sekund do 4 minut).

Praca czujnika nie ogranicza się tylko do oświetlania drogi do domu, ale może on również „namierzać” np. intruzów na terenie posesji. Czujnik obserwuje obszar w promieniu 5–15 m, a jego maksymalny zasięg to najczęściej 130° w pionie lub 140° w poziomie, choć dostępne są również czujniki, które mogą obejmować 360° zarówno w pionie, jak i w poziomie.

Czujniki zmierzchowe – włączają lampy, gdy zapadnie zmrok i wyłączają je, gdy wstaje dzień. Taki czujnik mierzy natężenie światła, nie może być usytuowany zbyt nisko ani też w cieniu czy w strefie oświetlanej przez lampę, bo wtedy jego działanie będzie zakłócone.

Włącznik z programatorem czasu – umożliwia nastawianie godziny, o której oświetlenie ma być włączone i wyłączone. Zwykle będzie to czas od zmroku do świtu, jak przy zastosowaniu włącznika zmierzchowego, ale większa jest możliwość zmian i nie ma ryzyka, że ktoś niepowołany wyłączy nam oświetlenie (np. przez podświetlenie sondy czujnika zmierzchowego). Zastosowanie czujników zapewnia większe bezpieczeństwo, wyższy komfort i maksymalną oszczędność energii elektrycznej.

Instalacja inteligentna – jest najwygodniejszym sposobem sterowania oświetleniem ogrodu. Umożliwia programowanie czasu świecenia lamp i tworzenie scen świetlnych dostosowanych do określonych sytuacji oraz sterowanie światłem z każdego miejsca w domu, a także przez Internet czy komórkę.

Wybór lamp

Z metalu czy z tworzywa?

Lampy zewnętrzne produkuje się z tworzyw sztucznych, stopów aluminium i żeliwa. Te z tworzyw sztucznych są lekkie i nie rdzewieją – są najtańsze, ale i najmniej trwałe. Bardziej odporne na uszkodzenia są lampy z aluminium i stali. Wysokie latarnie ogrodowe wykonuje się najczęściej z żeliwa. Ponieważ są bardzo ciężkie, do ich montażu może być niezbędny dźwig.

Oprawy wykonuje się z tworzyw sztucznych (poliwęglanu) lub szkła odpornego na uderzenia i wysoką temperaturę. Mogą być przezroczyste lub matowe. Mają przeróżne kształty.

Tradycyjne czy energooszczędne?

Wybierając lampy, powinniśmy dopasować je do oczekiwanego efektu oświetlania i napięcia, jakim mają być zasilane, do miejsca, w którym będą zamontowane, i czasu, jaki mają świecić:

żarówki tradycyjne – można montować tam, gdzie będą świeciły przez krótki czas,

źródła energooszczędne: świetlówki kompaktowe, halogeny, diody LED – należy zainstalować do stałego oświetlenia, bo zużywają one kilkakrotnie mniej energii w porównaniu ze zwykłymi żarówkami.

BEZPIECZEŃSTWO

Wszystkie, a więc także zewnętrzne obwody elektryczne muszą być zabezpieczone w tablicy rozdzielczej wyłącznikami:

nadmiarowoprądowym (dobranym do mocy obciążenia),
przeciwporażeniowym (różnicowoprądowym).

Przewody zasilające oświetlenie powinny być poprowadzone w rurkach osłonowych.

Trasa, którą będzie prowadzony kabel zasilający poszczególne lampy, nie może przebiegać blisko dużych drzew, wzdłuż fundamentów ani też w odległości mniejszej niż 80 cm od rur wodociągowych.

Reflektory halogenowe montowane w podsufitce okapów lub daszków muszą być przystosowane do montażu w materiałach łatwopalnych.

Należy kupować tylko takie lampy, które mają wymagane oznaczenia:

znak bezpieczeństwa B – oznaczający, że produkt spełnia wymagania polskiej normy i ma aprobatę techniczną;
klasę ochronności określającą rodzaj izolacji elektrycznej, która oznaczana jest cyfrą rzymską; lampy ogrodowe powinny mieć II klasę ochronności, lampy do oczek wodnych – klasę III.
stopień ochrony określający szczelność oprawy, czyli kod IP uzupełniony dwucyfrową liczbą, pierwsza wartość (od 0 do 6) oznacza pyłoszczelność, druga (od 0 do 8) wodoszczelność.

Kody IP zalecane zależnie od rodzaju lamp
Rodzaj lampy	Zalecany kod IP
niskonapięciowe (12 lub 24 V)	IP21
zasilane napięciem 230 V, w zależności od ich usytuowania:
kinkiety i lampy pod zadaszeniem	minimum IP44
wolno stojące, tzw. słupki	IB55
najazdowe	IP65
montowane w oczkach wodnych	IP68