Ryjówka w warzywach: co robić, gdy ją spotkasz?

Ryjówki – co to za zwierzęta? Czy mogą szkodzić roślinom?

Ryjówki aksamitne (łac. Sorex araneus), to maleńkie ssaki, które są prawdziwymi mistrzami w przystosowywaniu się do różnych środowisk. Możesz je spotkać niemal wszędzie – od gór po niziny, a coraz częściej także w przydomowych ogrodach. Te stworzonka, choć niewielkie, są fascynującymi mieszkańcami naszej fauny.

Jak rozpoznać ryjówkę w ogrodzie?

Na pierwszy rzut oka ryjówki mogą przypominać myszy lub nornice, co często prowadzi do nieporozumień. Ich najważniejszym wyróżnikiem jest charakterystyczny, ruchliwy ryjek, który nie tylko wygląda uroczo, ale pełni kluczową rolę w ich codziennym życiu. Ryjek pokrywają unerwione włoski, które działają jak mały detektor – pomagają ryjówce odnaleźć się w ciemnościach i wyczuwać drobne owady ukryte w ziemi.

Oprócz tego ryjówkę łatwo rozpoznać po:

jej aksamitnym futerku, które zmienia kolor w zależności od pory roku – zimą jest niemal czarne, a latem szarobrązowe,
długości ciała, która wynosi 6,5-8 cm (czyli mniej więcej tyle co długość palca wskazującego),
małych, niemal niewidocznych oczkach i okrągłych uszach ukrytych w futrze,

Jeśli zauważysz niewielkie stworzenie o tych cechach, które szybko porusza się przy ziemi, masz duże szanse na spotkanie z ryjówką.

Fot. cliff / AdobeStock

Ryjówki to niezwykle ruchliwe zwierzątka. Ich codzienne życie toczy się w poszukiwaniu pożywienia, które zjadają niemal non stop. Ponieważ nie zapadają w sen zimowy, są aktywne przez cały rok, w dzień i w nocy. Okazuje się też, że bez dostępu do pokarmu mogą przeżyć jedynie 10 godzin!

Czy ryjówki są szkodnikami?

Ryjówki bywają niesłusznie oskarżane o szkody w ogrodzie, głównie z powodu swojej aktywności w glebie. W rzeczywistości są one jednym z najlepszych sprzymierzeńców ogrodnika. Nie żywią się roślinami, więc nie podgryzają cebul, korzeni czy nasion. Zamiast tego, są... drapieżnikami!

● Nie przegap: Warsaw Garden Expo 2025 – to tu 18-20 lutego spotkają się miłośnicy roślin i profesjonaliści

Co jedzą ryjówki?

Jak już wspomniano wyżej, ryjówki aksamitne mają niezwykle szybki metabolizm, co sprawia, że muszą zjadać ogromne ilości pokarmu – nawet 90% swojej masy ciała w ciągu doby! Żywią się głównie owadami, larwami, pająkami i ślimakami, ale potrafią także upolować większe ofiary, np. małe myszy czy żaby. Jak to możliwe? Dzięki... jadowi w ślinie!

Ryjówki, dzięki swojej ślinie, którą wydzielają z trucizną, potrafią jednym ugryzieniem obezwładnić ofiary cięższe od nich samych. Choć ich jad jest nieszkodliwy dla ludzi, pokazuje, jak niezwykle skutecznymi łowcami są te małe stworzenia.

Czy ryjówki wchodzą do domu? Czy są groźne?

Ryjówki aksamitne czasami mogą zawitać do naszych domów, zwłaszcza jeśli szukają schronienia lub pożywienia. Zdarza się to głównie w okresach, gdy ich naturalne środowisko staje się mniej sprzyjające, np. podczas późnej jesieni i zimy. Dzięki niewielkim rozmiarom są w stanie przecisnąć się przez małe szczeliny w drzwiach czy fundamentach. Warto jednak pamiętać, że ryjówki nie są zainteresowane naszymi zapasami czy meblami – nie zjadają roślin ani produktów spożywczych. Wchodzą do budynków jedynie przypadkowo, często szukając drogi powrotnej na zewnątrz.

Ryjówki nie stanowią zagrożenia dla człowieka, choć ich szybkie ruchy i niezwykły wygląd mogą budzić chwilowe zaskoczenie. Te małe ssaki są bardzo płochliwe i unikają kontaktu z ludźmi. Ugryźć nas mogą jedynie ze strachu. Spotkanie z ryjówką to raczej ciekawostka niż powód do obaw.

Jak zachęcić ryjówki do zamieszkania w ogrodzie?

Jeśli chcesz, aby ryjówki zadomowiły się w Twoim ogrodzie, zapewnij im bezpieczne środowisko. Oto kilka wskazówek:

Pozostaw fragment ogrodu z naturalną ściółką lub niekoszoną trawą, gdzie będą mogły znaleźć pokarm.
Unikaj stosowania chemicznych środków ochrony roślin, które mogą być dla nich toksyczne.
Nie niszcz nor i kryjówek, w których ryjówki mogą się schronić.

Trzeba wiedzieć, że ryjówki aksamitne w Polsce są objęte częściową ochroną gatunkową. Nie można ich zabijać, łapać ani niszczyć ich nor.

Zdjęcie tytułowe: Jan Møller Pedersen/Wirestock Creators / AdobeStock

FAQ Pytania i odpowiedzi

Co to są ryjówki aksamitne i gdzie je spotkać?

Ryjówki aksamitne to niewielkie ssaki z rodziny ryjówkowatych, które występują zarówno w górach, jak i na nizinach. Coraz częściej można je znaleźć w ogrodach, gdzie poszukują schronienia i pożywienia.
Jak odróżnić ryjówkę od myszy lub nornicy?

Ryjówkę wyróżnia charakterystyczny, ruchliwy ryjek pokryty unerwionymi włoskami, które pełnią funkcję detektora w ciemnościach. Inne cechy to aksamitne futerko zmieniające kolor sezonowo, małe oczka oraz długość ciała wynosząca 6,5-8 cm.
Czy ryjówki są szkodnikami?

Ryjówki nie podgryzają roślin, korzeni ani cebul, więc nie wyrządzają szkód w ogrodach. Zamiast tego są drapieżnikami, które zjadają owady, larwy i inne szkodniki, czyniąc je sprzymierzeńcami ogrodników.
Czym żywią się ryjówki?

Ryjówki konsumują pokarm równy 90% swojej masy ciała dziennie. Żywią się głównie owadami, pająkami, ślimakami, a czasem nawet większymi ofiarami, jak myszy czy żaby. Ich sekret to jad zawarty w ślinie, który obezwładnia ofiary.
Jak zadbać o obecność ryjówek w ogrodzie?

Aby zachęcić ryjówki do zamieszkania w ogrodzie, warto pozostawić naturalne zakątki z niekoszoną trawą i unikać chemicznych środków ochrony roślin. Nie należy niszczyć ich nor, ponieważ są one w Polsce pod częściową ochroną gatunkową.
Dlaczego ryjówki są pożyteczne?

Ryjówki to naturalni sprzymierzeńcy ogrodnika – dzięki swojej diecie skutecznie redukują populację szkodników, chroniąc uprawy i wspierając równowagę ekosystemu.