Rola tekstury w planowaniu ogrodu. Porady architekta krajobrazu

Tekstura w ogrodzie odgrywa różne role. Najczęściej jest wykorzystywana w ogrodach sensorycznych. Dostarcza bowiem wielu wrażeń dotykowych. Mamy całe spektrum roślin miłych w dotyku, ale również kłujących, parzących czy szorstkich. Różna tekstura powoduje też inny odbiór wizualny roślin oraz całego ogrodu. Tekstura ma również duże znaczenie przy doborze nawierzchni ogrodowych oraz elementów małej architektury (ławki, pergole, trejaże, altany itp.). Odpowiednie połączenie różnych tekstur gwarantuje wspaniały efekt.

Wybierz odpowiednie rośliny

Dotykając liści lub innych elementów roślin odkrywamy, że niektóre są przyjemne w dotyku, a inne nie. Ma na to wpływ morfologia całej rośliny, a więc zewnętrzna budowa pędów (łodygi, pnia), liści, kwiatów oraz owoców. Każda roślina jest inna! Jedne mają liście miłe w dotyku, a inne gładkie, kłujące, parzące albo szorstkie. Jedne są okrągłe, inne podłużne, pierzaste lub wachlarzowate. Drobne, średniej wielkości lub duże.

Dobór roślin do ogrodu zaczynamy od drzew. Wybierając gatunki do ogrodu przyglądamy się zwykle liściom i kwiatom. Zwróćmy jednak też uwagę na pień drzewa i jego korę. Opierając się o korę młodego jesiona wyniosłego (Fraxinus excelsior), buka pospolitego (Fagus sylvatica) albo grabu pospolitego (Carpinus betulus) poczujemy przyjemną, gładką powierzchnię. Natomiast głębokie, szorstkie, spękane bruzdy pnia dębu (Quercus), brzozy brodawkowatej (Betula pendula) lub sosny (Pinus) są już mniej przyjemne w dotyku.

Za to łodygi robinii białej (Robinia pseudoacaccia), głogu (Crataegus), ognika szkarłatnego (Pyracantha coccinea) czy glediczji trójcierniowej (Gleditsia triacanthos) są kolczaste. To piękne rośliny, ale najlepiej sadzić je w głębi ogrodu, w środku rabaty i z dala od przestrzeni przeznaczonej do zabaw dla dzieci. Jeśli chcemy, by rosły w przedogródku lub blisko tarasu, pamiętajmy, by zachować odpowiednią odległość między nimi a ścieżką, miejscem do siedzenia lub schodami.

A co z różami? Dobrym, sprawdzonym sposobem na wyeksponowanie róż w ogrodzie jest posadzenie ich za zieloną, formowaną obwódką, np. z zimozielonego bukszpanu o gładkich liściach. Kolczastych roślin nie trzeba spisywać całkowicie na straty. Idealnie nadają się do tworzenia obronnych żywopłotów, np. na bardzo dużych działkach.

Co więc posadzić blisko miejsca do wypoczynku i placyku do zabaw dla dzieci? Tu sprawdzają się gatunki miękkie, delikatne, puszyste i aksamitne w dotyku. Takie są właśnie liście bylicy Stellera (Artemisia stelleriana), czyśćca wełnistego (Stachys byzantina), dziewanny (Verbascum), kocimiętki Faassena (Nepeta faassenii) oraz rogownicy kutnerowatej (Cerastium tomentosum). Te gatunki można wykorzystać na rabatach znajdujących się przy tarasie, wzdłuż wąskich ścieżek ogrodowych, kąciku wypoczynkowym i wszędzie tam, gdzie istnieje możliwość dotknięcia roślin w czasie pobytu w ogrodzie.

Coraz częściej do ogrodowych kompozycji wykorzystujemy trawy ozdobne. Choć tworzą puszyste i miękkie kwiatostany, ich źdźbła wcale nie muszą być miękkie. Niektóre z nich tworzą gęste kępy złożone z ostrych spiczastych liści, np. kostrzewa popielata (Festuca glauca) lub kostrzewa Gautiera (F. gautieri). Dlatego te trawy najlepiej wykorzystywać w miejscach reprezentacyjnych, np. sadząc je przed domem albo na wrzosowisku.

Wyjątkowo ostre liście ma wydmuchrzyca piaskowa (Leymus arenarius). Jej szablaste, sinoniebieskie źdźbła są bardzo atrakcyjne, ale ze względu na ostre brzegi liści tę mało wymagającą roślinę wykorzystuje się głównie do umacniania skarp w stosownej odległości od ciągów pieszych. Wydmuchrzyca sprawdza się przede wszystkim na podłożu piaszczystym.

Ostnice (Stipa), np. ostnica Jana i ostnica mocna ‘Pony Tails’ tworzą delikatne, powiewające na wietrze wiechy. Ich miękkie kłoski w dotyku przypominają ptasie piórka. Nadają się do zestawień z kolorowymi bylinami i tworzenia trawiastych łanów. Bardzo efektownie na rabatach bylinowych i między krzewami wyglądają rozplenice (Pennisetum), których puszyste wiechy przypominają szczotki do butelek. Jednak ze względu na wrażliwość na niskie temperatury rozplenice najlepiej sadzić w miejscach ciepłych, osłoniętych od wiatru.

Atrakcyjne są także popularne miskanty (Miscanthus), np. cukrowy i odmiany miskanta chińskiego. Mają one efektowne kwiatostany w kształcie wachlarzowatych wiech. Niektóre z nich, np. miskant chiński (Miscanthus sinensis) ‘Gracillimus’, mimo miękko i delikatnie wyglądających listków, jest niezwykle ostry, raniąc już przy lekkim muśnięciu. Jeśli chcemy je posadzić na rabacie, najlepiej przeznaczmy dla nich miejsce z tyłu rabaty; pamiętajmy, że pięknie komponują się z wysokimi bylinami o miękkich liściach, np. astrami czy dość łatwymi w uprawie, kolorowymi jeżówkami.

Do gatunków, które mają duże znaczenie w odbiorze poprzez dotyk, zaliczamy też te, po których można chodzić, czyli: mchy, trawy gazonowe oraz byliny, np. karmnik ościsty (Sagina subulata) oraz lepnica bezłodygowa (Silenea caulis). Po takim miękkim, zielonym dywanie można swobodnie biegać, nawet bez butów.

Dobierz pasujące nawierzchnie

Na wygląd ogrodu duży wpływ, poza roślinami, ma rodzaj materiału wykorzystany na nawierzchniach ścieżek, placyków i podjazdów. Podjazdy i główne ścieżki prowadzące do domu, ze względu na wygodę, najlepiej utwardzić – zrobić z kamienia lub wyłożyć kostką brukową. Dzięki temu trasę komunikacyjną w ogrodzie będzie też łatwo utrzymać w czystości. Stabilne i trwałe kamienie naturalne wykorzystuje się również w ogrodach leśnych i naturalistycznych, gdzie przypominają górskie ścieżki i doskonale wyglądają na tle miękkich paproci lub bujnie rozrastającego się bluszczu.

Bardzo efektowne, lecz nie zawsze wygodne, są nawierzchnie ze żwiru. Pamiętajmy, że im kamienie są większe, tym trudniej się po nich chodzi. Żwirowe place i ścieżki stosuje się więc głownie dla ozdoby (ogrody japońskie, rabaty żwirowe) lub w miejscach rzadziej uczęszczanych, np. na ścieżkach w głębi ogrodu.

Miękkim i przyjaznym materiałem polecanym na ogrodowe ścieżki są drewniane zrębki oraz kawałki kory. Chodząc po nich poczujemy się, jak w lesie spacerując po ściółce. Bardzo przyjemny w dotyku jest również mech i trawa (na ścieżki wybierajmy mieszanki odporne na deptanie). Jednak jeśli na ścieżkach zastosujemy nawierzchnię z żywych roślin, musimy zdawać sobie sprawę, że wymagają odpowiedniej i regularnej pielęgnacji.

W miejscach, gdzie planujemy część użytkową dla dzieci, czyli pod huśtawkami, drabinkami, domkiem na drzewie, warto wysypać drobny piasek; zmniejsza on bolesność upadku, a przy tym jest świetnym materiałem do zabawy.

W ogrodach można też stosować mniej popularne materiały, takie jak drewniane krążki, keramzyt lub szyszki (sosnowe, jodłowe, świerkowe, modrzewiowe). Mają one przede wszystkim walory estetyczne. Wykorzystuje się je też w ogrodach tworzonych dla osób niewidomych, aby uczyć je rozpoznawania różnice między poszczególnymi materiałami.

...i małą architekturę

Przy doborze tzw. małej architektury trzeba zawsze kierować się względami praktycznymi. Materiał, z którego zostały wykonane meble ogrodowe ma ogromny wpływ na to, czy często i chętnie będziemy z nich korzystać. Najbardziej trwała ławka ogrodowa to ta wykonana z kamienia, betonu lub stali. Ale są to materiały chłodne i niezbyt przyjemne w dotyku. Bardziej przyjaznymi materiałami są drewno (odpowiednio impregnowane), rattan i technorattan.

Od kilku sezonów modne są meble i elementy dekoracyjne wykonane z żeliwa i metalu oraz postarzane, wyglądające jakby były od wielu lat pokryte rdzą. Warto po nie sięgać, bo wyglądają oryginalnie i nadają roślinnym kompozycjom charakteru.

Tekst i zdjęcia: Bogumiła Bulga www.projektowanie.ogrodow.com