Mącznica lekarska (Arctostaphylos uva-ursi) to bylinowa krzewinka z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Naturalnie występuje wokół bieguna na półkuli północnej, w Ameryce Północnej, Azji Północnej i w Europie, w tym także w Polsce, gdzie jest objęta ścisłą ochroną gatunkową.
Mącznica dorasta do ok. 10 cm wys., ale jej pędy mogą osiągać nawet 1 m długości. Roślina tworzy obłe, elastyczne, ukorzeniające się i rozgałęziające pędy o wzniesionych wierzchołkach. Pędy pokryte są układającymi się skrętolegle małymi, zimozielonymi, skórzastymi, owalnymi, zielonymi całobrzegimi liśćmi, które z wierzchu są ciemnozielone i błyszczące, a od spodu jaśniejsze i matowe. Liście mogą być też lekko owłosione na brzegach.
Roślina zakwita wiosną (IV-VI), wydając małe, dzbaneczkowate, miododajne, białe lub białoróżowe kwiaty, zabrane na szczytach pędów po kilka w zwisające grona.
Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w owocostany, mające postać kulistych, błyszczących, jaskrawoczerwonych jagód, wypełnionych mączystym miąższem. Owoce dojrzewają pod koniec lata. W stanie surowym nie są trujące, ale uważa się je za niejadalne, gdyż mają nieprzyjemny, cierpki, kwaśny smak.
Wymagania i uprawa
Mącznica lekarska w naturze zasiedla świetliste lasy, wrzosowiska i leśne polany. Preferuje słoneczne lub półcieniste stanowiska i lekkie, próchniczne, przepuszczalne, żyzne, lekko wilgotne gleby o kwaśnym odczynie pH. Dorosła, dobrze ukorzeniona roślina zniesie przejściową suszę, ale młode egzemplarze w okresach bezdeszczowych warto podlewać.
Mącznica jest w pełni mrozoodporna i może rosnąć na terenie całego kraju. Ponieważ jednak jest rośliną zimozieloną, źle znosi wysuszające wiatry i ostre, zimowe słońce, dlatego jeśli okrywy śnieżniej brakuje, warto osłonić ją gałązkami stroiszu.
Rozmnażanie mącznicy z nasion jest dość trudne, dlatego młode egzemplarze pozyskuje się głównie za pomocą sadzonek pędowych, pobieranych z rośliny matecznej.
Zastosowanie
Mącznica lekarska może być uprawiana jedynie w postaci odmian i form hodowlanych, gdyż pozyskiwanie jej ze środowiska naturalnego jest zabronione. Mącznica idealnie nadaje się do ogrodu leśnego, gdzie może pełnić rolę rośliny okrywowej o atrakcyjnych liściach, kwiatach i owocach. Sprawdza się też na wrzosowiskach w towarzystwie innych roślin wrzosowatych. Jej długie pędy ładnie prezentują się też na murkach, z których mogą zwieszać się kaskadami w dół oraz na skarpach. Pędy z czerwonymi owocami mogą być także wykorzystywane do tworzenia jesiennych dekoracji roślinnych.
Mącznica lekarska to także roślina lecznicza. Jej surowcem są głównie liście, wykazujące min. działanie moczopędne, odkażające układ moczowy i poprawiające jego funkcjonowanie.
Wybrane odmiany
- 'Wood's Red' – odm. karłowa
- 'Radiant' – kwiaty białe z różową, koronkową obwódką na szczycie
Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: olive.titus/Public Domain Mark 1.0/Flickr;
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
