Jaskier polny / Jaskier odłogowy (Ranunculus arvensis)

Jaskier polny (Ranunculus arvensis), nazywany też łąkowym lub odłogowym, to jednoroczna, rzadziej dwuletnia roślina zielna z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Na naturalnych stanowiskach rośnie w Afryce Północnej, Azji i Europie, w tym także w Polsce, gdzie obecnie jest bardzo rzadki (znacznie częściej spotykamy jaskier ostry). W naturze chętnie zasiedla łąki, nieużytki i przydroża.

Jaskier polny w zależności od warunków może dorastać do wys. 20-50 cm. Tworzy wzniesioną, nagą lub delikatnie owłosioną, rozgałęzioną, zieloną łodygę i rozwija powcinane lub pojedyncze, ząbkowane na brzegach liście siedzące i trójdzielne, długoogonkowe liście odziomkowe. Blaszka liściowa jest matowa, zwykle nieowłosiona.

Roślina zakwita wiosną (V-VI/VII), wydając małe, jasnożółte, promieniste, pięciopłatkowe kwiaty, osadzone pojedynczo na długich, lekko owłosionych szypułkach (owłosione są też zielone działki kielicha pod płatkami). Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w duże, kuliste, kolczaste, dość charakterystyczne owocostany, zawierające drobne nasiona. Poza porą owocowania, roślinę bardzo łatwo pomylić z innymi, dzikimi gatunkami jaskra.

Jaskier polny nie tworzy rozłogów tylko wiązkowy, dobrze rozgałęziony i mocny system korzeniowy. 

Wymagania i uprawa

Jaskier polny może być uciążliwym chwastem na polach uprawnych (min. zbóż ozimych i lucerny). Ze względu na trujące właściwości świeżego ziela, szczególnie groźny w uprawach roślin przeznaczonych na paszę zieloną dla zwierząt gospodarskich. Preferuje gleby piaszczysto-gliniaste, wilgotne i wapienne oraz stanowiska słoneczne i ciepłe.

Jaskier polny rozmnaża się przez wysiew nasion, które długo zachowują zdolność kiełkowania. Nasiona kiełkują wczesną wiosną, gdy temperatura wzrośnie powyżej 0°C.

Zastosowanie

Jaskier polny w uprawie nie ma zastosowania. Dawniej był uciążliwym chwastem zbożowym na glebach wapiennych, ale ze względu na prowadzenie intensywnych zabiegów ochrony roślin oraz siew wyselekcjonowanych nasion gatunków uprawnych, na naturalnych stanowiskach w Polsce jest obecnie bardzo rzadki, a nawet zagrożony całkowitym wyginięciem.

W medycynie ludowej jaskier polny miał zastosowanie jako środek przeciwreumatyczny. Obecnie prowadzone są też badania nad jego właściwościami antyoksydacyjnymi.

Ciekawostki

Jaskier polny jest rośliną trującą, zwierającą w swoich tkankach substancje toksyczne (głównie ranunkulinę, która jednak znika po wysuszeniu ziela). Jej świeży sok może powodować silne podrażnienie skóry i stany zapalne, a nawet rany pooparzeniowe i pęcherze. Toksyny wydzielają substancje lotne o ostrym zapachu, które mogą podrażniać błony śluzowe.

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: weha/Depositphotos, HermannSchachner/CC0/Link