Legionella w instalacji wodnej | Jak możesz się zarazić w domu? Jakie są objawy choroby?

Legionella, niewidoczny wróg w naszych kranach, jest bakterią, która w sprzyjających warunkach może przekształcić domową instalację wodną w potencjalne źródło zakażenia. W obliczu tego mikroskopijnego zagrożenia, wiedza na temat skutecznych metod ochrony i dezynfekcji staje się kluczowa dla zdrowia i bezpieczeństwa. W naszym artykule przyglądamy się różnym aspektom obecności Legionelli w systemach wodociągowych, od jej pochodzenia i warunków, które sprzyjają jej rozwojowi, po metody wykrywania i zwalczania. Zbadamy również, jakie mity krążą wokół tej bakterii i jakie są faktyczne sposoby na jej eliminację. Ponadto, zastanowimy się, jak nowoczesne technologie, takie jak pompy ciepła z funkcją "antylegionella", mogą przyczynić się do poprawy jakości wody w naszych domach. 

Czy filtrowanie wody zapobiega Legionelli?   

Filtrowanie wody jest powszechnie stosowaną metodą na poprawę jej smaku i jakości, ale jego skuteczność w eliminacji bakterii Legionella jest ograniczona. Filtry dzbankowe, popularne w wielu gospodarstwach domowych, są zaprojektowane głównie do usuwania chloru, metali ciężkich i niektórych zanieczyszczeń organicznych. Niestety, ze względu na rozmiar bakterii Legionella, która jest bardzo mała, tego typu filtry nie są w stanie jej wyłapać. W przeciwieństwie do nich, filtry odwróconej osmozy i UV oferują większą ochronę, ponieważ są w stanie usunąć lub dezaktywować mikroorganizmy.

Filtry odwróconej osmozy działają na zasadzie półprzepuszczalnej membrany, która usuwa większość zanieczyszczeń, w tym bakterie. Z kolei filtry UV zabijają mikroorganizmy poprzez niszczenie ich DNA, co uniemożliwia im rozmnażanie. Warto jednak pamiętać, że oba te systemy wymagają regularnej konserwacji i wymiany elementów, co wiąże się z dodatkowymi kosztami. Dostępność tych rozwiązań jest coraz większa, a ich ceny stają się bardziej przystępne, co sprawia, że są one coraz częściej wybierane przez świadomych konsumentów poszukujących skutecznych metod ochrony przed Legionellą. 

Jak sprawdzić, czy w wodzie jest Legionella?   

Aby stwierdzić obecność bakterii Legionella w instalacji wodnej, konieczne jest przeprowadzenie specjalistycznego badania w akredytowanym laboratorium. Proces ten rozpoczyna się od pobrania próbki wody, która powinna być zebrana zgodnie z określonymi procedurami, aby zapewnić jej reprezentatywność i uniknąć kontaminacji. Następnie próbka jest transportowana do laboratorium w warunkach zapewniających zachowanie jej jakości.

W laboratorium przeprowadza się analizę mikrobiologiczną, która może obejmować hodowlę bakterii na specjalnych pożywkach lub testy molekularne, takie jak reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR). Badania te pozwalają nie tylko na wykrycie obecności Legionelli, ale także na określenie jej stężenia, co jest istotne dla oceny ryzyka zakażenia. Zaleca się przeprowadzanie takich badań regularnie, szczególnie w miejscach publicznych, takich jak hotele czy szpitale, a także po każdym wykryciu przypadków choroby legionistów. 

Skąd Legionella w wodociągach?

Legionella może znaleźć się w wodociągach z różnych źródeł. Bakterie te naturalnie występują w środowisku wodnym, w tym w wodach powierzchniowych, skąd mogą być zasysane do systemów miejskich. W wodociągach tworzy się biofilm, który stanowi idealne środowisko dla Legionelli, zapewniając jej ochronę i pożywienie. Biofilm to złożona struktura składająca się z różnych mikroorganizmów oraz substancji organicznych i mineralnych, która przyczepia się do wewnętrznych powierzchni rur. Aby zapobiegać tworzeniu się biofilmu, konieczne jest utrzymanie odpowiedniej jakości wody, w tym kontrola jej składu chemicznego i fizycznego, a także regularne płukanie systemów wodociągowych, aby zapobiegać stagnacji wody.

Legionella może zasiedlać systemy wodne w różnych typach budynków, stając się zagrożeniem, gdy znajdzie odpowiednie warunki do wzrostu. Do jej namnażania przyczyniają się takie czynniki jak stagnacja wody, osady mineralne, obecność innych mikroorganizmów oraz ciepła temperatura w zakresie 25-40 stopni Celsjusza.

Czy Legionella jest w wodzie z kranu? Czy w zimnej wodzie jest Legionella?    

Legionella może być obecna w wodzie z kranu, zarówno ciepłej, jak i zimnej. Bakterie te najlepiej rozwijają się w temperaturze od 20 do 50 stopni Celsjusza, co oznacza, że ciepła woda użytkowa jest dla nich idealnym środowiskiem. W zimnej wodzie bakterie te mogą przetrwać, ale są mniej aktywne i rzadziej prowadzą do zakażeń. Aby zmniejszyć ryzyko obecności Legionelli w zimnej wodzie, ważne jest, aby zapobiegać stagnacji wody w rurach i utrzymywać system w ruchu, co utrudnia tworzenie się biofilmu i rozwój bakterii. 

W jakich warunkach ginie Legionella? Dlaczego tak trudno usunąć Legionellę z instalacji?    

Legionella ginie w temperaturze powyżej 60 stopni Celsjusza, dlatego jednym z zalecanych środków zapobiegawczych jest utrzymywanie wysokiej temperatury wody w systemie. Jednakże, usunięcie biofilmu, w którym bakterie te mogą przetrwać nawet przy wysokich temperaturach, jest znacznie trudniejsze. Biofilm jest odporny na wiele metod dezynfekcji, w tym na wysokie temperatury i chlorowanie, ponieważ jego struktura chroni mikroorganizmy przed działaniem tych środków. Aby skutecznie usunąć biofilm, stosuje się metody mechaniczne, takie jak szczotkowanie rur, oraz chemiczne, w tym zastosowanie jonów srebra i miedzi, które mogą penetrować biofilm i niszczyć bakterie. 

Gdzie najczęściej występują bakterie Legionella?    

Bakterie Legionella są najczęściej spotykane w ciepłej wodzie użytkowej, w tym w basenach, jacuzzi, systemach klimatyzacyjnych i innych miejscach, gdzie woda jest podgrzewana do temperatur sprzyjających ich rozwojowi. Ryzyko występowania Legionelli jest wyższe w starszych, zaniedbanych budynkach, gdzie systemy wodociągowe nie są regularnie konserwowane i czyszczone. W takich środowiskach łatwiej o stagnację wody i tworzenie się biofilmu, co sprzyja namnażaniu się bakterii.

Jak można się zarazić Legionellą? Jakie choroby może powodować?    

Legionellą można się zarazić drogą wziewną poprzez wdychanie powietrza z bakteriami w aerozolu, które są niewidoczne. Ma to miejsce podczas spłukiwania toalety, puszczania wody z prysznica lub kranu – aerozol tworzy się z kropelek wody, zawierających bakterie, które w trakcie wdychania dostają się do organizmu. Do zarażenia może też dojść poprzez klimatyzację, czy przebywanie w pobliżu fontanny.

Co ważne, Legionellą nie można się zakazić od osoby chorej ani po wypiciu zakażonej wody. Bakteria Legionella może wywołać dwie choroby. Gorączkę Pontiac, która jest łagodną infekcją i nie stanowi większego zagrożenia, gdyż samoistnie przechodzi po 1 – 2 dniach lub chorobę legionistów, która powoduje ciężkie zapalenie płuc, a więc poważną chorobę, wymagającą hospitalizacji. Niestety choroba jest wysoce śmiertelna.    

Zakażenie Legionellą następuje poprzez inhalację zanieczyszczonej pary wodnej lub drobnymi kroplami wody podczas mikroaspiracji. Bakteria ta wywołuje chorobę zwaną legionellozą, z okresem inkubacji trwającym od 2 do 10 dni. Charakterystyczne objawy to bóle mięśni, ból głowy, gorączka oraz symptomy zapalenia płuc, takie jak suchy kaszel i problemy z oddychaniem.

Jak zwalczyć Legionelle w wodzie?    

Większość stosowanych metod pozbywania się bakterii Legionelli z wody jest skuteczna, ale tylko na krótki czas, więc trzeba je powtarzać co kilka tygodni. To przede wszystkim podgrzanie całej wody (dezynfekcja termiczna) do temperatury 70 stopni Celsjusza i dokładne wypłukanie wszystkich punktów (również toalet, pryszniców i kranów). Można też zastosować środki chemiczne, czyli chlor i dwutlenek chloru. Dobrym pomysłem jest też montaż odpowiednich filtrów: UV lub odwróconej osmozy. Dzięki tym metodom liczba bakterii w instalacji z pewności się zmniejszy. Regularnie należy też dezynfekować urządzenia natryskowe: baterie, głowice prysznicowe itp.). Chcąc skutecznie i długotrwale usunąć bakterie należy usunąć biofilm, do czego wykorzystuje się jony srebra i miedzi np. za pomocą specjalnych urządzeń Bifipro.    

Aby uniknąć zakażenia Legionellą ważne jest utrzymanie odpowiednio wysokiej temperatury wody. Bakterie te mogą przetrwać przez 20 minut w wodzie o temperaturze 55°C, ale podniesienie temperatury do 60°C skraca ich żywotność do zaledwie 2 minut. Zaleca się, aby woda była podgrzewana do co najmniej 70°C, co skutecznie eliminuje Legionellę, zanim dotrze ona do punktów poboru wody, takich jak prysznic.

Jak chronić domową instalację przed Legionellą?   

Aby chronić domową instalację wodną przed Legionellą, należy unikać sytuacji, w których woda może stać w systemie przez dłuższy czas, co sprzyja tworzeniu się biofilmu. Regularne przepływanie wody przez system, utrzymanie odpowiedniej temperatury ciepłej wody i stosowanie środków chemicznych do odkażania mogą znacznie zmniejszyć ryzyko zakażenia. Ponadto, warto rozważyć instalację filtrów UV lub systemów odwróconej osmozy, które mogą dodatkowo chronić przed bakteriami.

Legionella a pompa ciepła    

Wybierając pompę ciepła, warto sprawdzić, czy ma ona funkcję „antylegionella”. To opcja, która oferuje trzyetapową dezynfekcję poprzez: • wygrzewanie wody przez pompę ciepła; • ogrzewanie wody grzałką elektryczną do osiągnięcia temperatury do 70 stopni C.; • dezynfekcja rur do ciepłej wody za pomocą pompy cyrkulacyjnej. Należy pamiętać, że po zakończeniu dezynfekcji woda w kranie jest bardzo gorąca i może doprowadzić do poparzeń.

Co warto zapamiętać?

Podsumowując, Legionella jest bakterią, która może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, zwłaszcza w systemach wodociągowych. Zrozumienie, jak i gdzie bakteria ta rozwija się oraz jakie metody są najskuteczniejsze w jej zwalczaniu, jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa wody w domach, miejscach pracy i innych publicznych obiektach. Filtry wody, takie jak te z odwróconej osmozy i UV, mogą znacznie zmniejszyć ryzyko zakażenia, ale wymagają regularnej konserwacji i nie zawsze są wystarczające. Regularne badania laboratoryjne są niezbędne do monitorowania obecności Legionelli w systemach wodnych, a utrzymanie wysokiej temperatury wody i eliminacja biofilmu są kluczowe w zapobieganiu jej rozprzestrzenianiu się.

Pomimo że bakterie Legionella mogą przetrwać w zimnej wodzie, to właśnie ciepła woda stanowi dla nich najlepsze środowisko do rozmnażania. Dlatego też, odpowiednie zarządzanie temperaturą wody i unikanie stagnacji wody w instalacjach są ważnymi środkami zapobiegawczymi. W przypadku pomp ciepła, funkcja "antylegionella" może dodatkowo zabezpieczyć przed rozwojem bakterii, choć wymaga to świadomości i ostrożności ze strony użytkowników, by uniknąć poparzeń.

W artykule przedstawiono również, że choć Legionella może być obecna w różnych środowiskach wodnych, to zakażenie najczęściej następuje przez wdychanie zanieczyszczonego aerozolu wodnego. Choroby wywołane przez Legionellę mogą być łagodne, jak gorączka Pontiac, lub poważne, jak choroba legionistów, która wymaga szybkiej interwencji medycznej.

Zwalczanie Legionelli wymaga kompleksowego podejścia, włączając w to zarówno metody fizyczne, jak i chemiczne, a także nowoczesne technologie, takie jak jony srebra i miedzi. Regularna konserwacja i dezynfekcja instalacji wodnych, w tym urządzeń natryskowych, są niezbędne dla utrzymania bezpieczeństwa i higieny wody.

W konkluzji, ochrona przed Legionellą jest procesem ciągłym, wymagającym świadomości i odpowiedzialności zarówno od indywidualnych użytkowników, jak i od operatorów systemów wodociągowych. Przez stosowanie się do zaleceń i regularne przeglądy instalacji wodnych, możemy skutecznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia i rozprzestrzeniania się tej groźnej bakterii.

Tekst: ZO, zdjęcie tytułowe: Axel Kock, dinastya, Sharne T/peopleimages.com / Adobe Stock