Z czego zrobić nawierzchnię w ogrodzie?

Utwardzanie ciągów komunikacyjnych oraz powierzchni wokół domu i w ogrodzie należy zacząć od wykonania projektu. Można zlecić to zadanie architektowi krajobrazu, firmie w której kupimy kostkę brukową lub wielkoformatowe płyty, ewentualnie wykonać projekt samemu. Niektórzy producenci materiałów udostępniają poprzez swoje strony internetowe programy, umożliwiające samodzielne wykonanie prostej wizualizacji.

Robiąc lub zlecając przygotowanie projektu należy kierować się kilkoma zasadami. Przed przystąpieniem do pracy warto sprawdzić poziom wód gruntowych i jeśli jest on wysoki, pomyśleć o ewentualnym odwodnieniu. Ważne też, aby wszystkie utwardzone powierzchnie miały około 2-procentowy poprzeczny spadek, co umożliwi szybkie odprowadzanie z ich powierzchni deszczówki.

Chodniki i tarasy znajdujące się przy domu, powinny mieć spadek w stronę ogrodu. Należy też pamiętać, aby podjazd nie był zbyt krótki, a ścieżki zbyt wąskie - kierujmy się zasadą, że powinny swobodnie mijać się na nich dwie osoby. Dobrze jest dokładnie ustalić ich przebieg i technologię wykonania. Podobnie należy postąpić w przypadku tarasów. Do utwardzania nawierzchni nie należy też używać zbyt wielu odcieni kolorystycznych, aby uniknąć efektu pstrokacizny.

Kolory powinny współgrać z charakterem elewacji budynku mieszkalnego i zielenią ogrodu. Jeśli dom i otaczający go ogród znajdują się na niewielkiej działce, powierzchnię utwardzonych nawierzchni należy zredukować do minimum, aby nie zdominowały one roślinności. Gdy mamy do dyspozycji większą przestrzeń, możemy pokusić się o dodatkowe chodniki, przejścia, placyki, ronda, czy miejsca parkingowe.

Podjazd, ścieżki, chodniki

Utwardzony podjazd, prowadzący od bramy wjazdowej na posesję do budynku, który często przechodzi także przez część ogrodu, powinien mieć co najmniej 3 m szerokości i nie mniej niż 6 m długości, co zagwarantuje wygodne manewrowanie. Jeśli mamy więcej miejsca, może być jeszcze szerszy, poprowadzony po łuku i zakończony niewielkim rondem, którego środek możemy obsadzić na przykład kwiatami. Warto wygospodarować także miejsce na zatoczkę, w której nasi goście będą mogli zostawiać samochody. Miejsca parkingowe powinny mieć minimalne wymiary 2,5 × 5 m.

Chodnik od furtki do drzwi wejściowych o standardowej szerokości 1,2-1,5 m powinien przebiegać w miarę możliwości w linii prostej, aby można było zobaczyć z domu osobę wchodzącą na naszą posesję. Ścieżki łączące budynek mieszkalny z ogrodem mogą być proste albo faliste i mieć szerokość nie mniejszą niż 0,8 m. Projektując je warto pamiętać, że układanie ciągów o nieregularnych kształtach jest o wiele bardziej pracochłonne i siłą rzeczy będzie więcej kosztować.

fot. BRUK-BET	fot. KAMAL
Wygodna ścieżka ogrodowa powinna mieć minimum 80 cm szerokości. fot.	Brzegi nawierzchni utwardzanych kostką stabilizuje się najczęściej krawężnikami.

Wybieramy materiał

Każda utwardzona nawierzchnia ma inne przeznaczenie. Dlatego przed przystąpieniem do pracy warto zastanowić się nad doborem optymalnego materiału, jego grubością (zwłaszcza w przypadku różnego rodzaju płyt i kostek), a także określić sposób jego ułożenia. Do utwardzania podjazdów najczęściej używa się kostki betonowej. Jest ona trwała, odporna na mrozy, uszkodzenia i ścieranie.

Niewielkie elementy łatwo jest układać, wymieniać, a - w razie potrzeby - demontować. Kostki betonowe mogą być jedno-, lub dwuwarstwowe. Jednowarstwowe są barwione w masie, w dwuwarstwowych barwiona jest tylko cienka warstwa licowa, która ma zwykle nie mniej niż 5 mm grubości. Często do warstwy wierzchniej producenci dodają różnego rodzaju uszlachetniacze, jak na przykład kamienne kruszywa, aby kostka jak najbardziej przypominała materiał naturalny.

Od góry kostka może być gładka, piaskowana lub śrutowana, co nadaje jej wygląd starego bruku. Poprzez szczotkowanie powierzchni zyskuje natomiast porowatą fakturę oraz uwidacznia się efekt melanżu kolorów. Z kolei obijanie elementów w specjalnym bębnie postarza ją. Kostki betonowe występują w wielu fakturach, kolorach i kształtach, chociaż najpopularniejsze nadal są kwadratowe i prostokątne w różnych odcieniach szarości.

Alternatywą dla nich mogą być kostki kamienne - odporne na mróz, promienie UV, wysokie temperatury i kwasy, nie nasiąkające wodą i praktycznie się nie ścierające. Są one jednak droższe, nie występuje w takiej ilości kształtów (zwykle są kwadratowe lub prostokątne) i kolorów, nie mają też idealnie równych wymiarów. Do utwardzania nawierzchni najczęściej wykorzystuje się kostki granitowe lub bazaltowe.

Inne ciekawe materiały to mający podobne właściwości do kamienia klinkier oraz cieszące się coraz większą popularnością wielkoformatowe, betonowe płyty o prostych, geometrycznych kształtach. Mają one przeważnie nieco surowy, industrialny wygląd i nadają się do utwardzania nawierzchni na posesjach o nowoczesnym charakterze. Rozwiązaniem ekologicznym, które sprawdzi się głównie na niewielkich posesjach, są natomiast ażurowe, betonowe płyty z prześwitami, które po ułożeniu można obsiać na przykład trawą. Płyty takie nie ograniczają powierzchni biologicznie czynnej działki.

fot. ABW SUPERBRUK	fot. KOPP
Przydomowy taras łączący dom z ogrodem pełni głównie funkcje rekreacyjne. To idealne miejsce zarówno do wypoczynku z książką i filiżanką kawy, jak również do urządzania wieczornych spotkań z przyjaciółmi.	Do budowy tarasów najlepiej nadają się gatunki drewna egzotycznego, najbardziej odporne na działanie zmiennych warunków atmosferycznych. O trwałości nawierzchni tarasu decyduje przede wszystkim sposób jego montażu i jakość drewna.

Chodniki i ścieżki w ogrodzie zwykle utwardza się kostką betonową albo betonowymi elementami imitującymi bardziej szlachetne materiały, jak na przykład podkłady kolejowe czy kamienne płyty, ale także naturalną kostką kamienną z granitu lub sjenitu, małymi otoczakami, ewantualnie żwirem krzemowym bądź grysem.

Wszystkie kamienie są niezwykle twarde, chropowate, odporne na zarysowania i nie wchłaniają wody. Do utwardzenia nawierzchni można wykorzystać również elementy drewniane, które znakomicie komponują się z zielenią. Bruk dębowy lub sosnowy można kupić w postaci impregnowanych ciśnieniowo niewielkich kostek lub okrąglaków o średnicy od 10 cm wzwyż. Szersze okrąglaki szybciej się układa, ale tworzą się też między nimi większe szczeliny, które trzeba później zasypać piaskiem. Nawierzchnie drewniane nie są tak trwałe jak z kostki czy kamienia, dlatego trzeba zadbać o ich odwodnienie, robiąc wcześniej drenaż. Inną wadą drewna jest to, że gdy popada robi się ono bardzo śliskie. Podobnie jest zresztą z kostkami bazaltowymi, które wykorzystuje się raczej do celów dekoracyjnych, utwardzając nimi obrzeża ciągów.

Co pasuje do zieleni?

Wybierając kolor nawierzchni najlepiej poruszać się maksymalnie w dwóch odcieniach barw, zachowując łagodne przejścia między tonacjami. Przy domu dobrze prezentują się nawierzchnie z akcentami z kamienia naturalnego, które uszlachetniają wygląd tańszych nawierzchni z kostki betonowej czy bruku klinkierowego. Do jasnej elewacji świetnie pasują kostki ciemne i w odcieniach brązu, nawiązujące do naturalnych barw ziemi. Z zielenią roślin ogrodowych znakomicie współgra natomiast kolor szary, stanowiąc dla niej naturalne tło. W ogrodzie dobrze wygląda także ciemny brąz, który jednak może zmniejszać optycznie jego powierzchnię.

Pamiętajmy, że nawierzchnia nie powinna konkurować wyglądem z otaczającą roślinnością, lecz z nią harmonizować. Dlatego też nie warto układać w ogrodzie zbyt kolorowych wzorów, bo i tak nie będą one tak atrakcyjne, jak kwitnące kwiaty, równo przystrzyżone krzewy czy ładnie utrzymany trawnik.

Projektując nawierzchnię z kostki brukowej, kamienia, drewna czy klinkieru można delikatnie zaakcentować wybrane jej fragmenty, stosując oryginalne wzory lub akcenty geometryczne z kostki o odmiennym odcieniu. Niezwykle ciekawe efekty można uzyskać także przez wkomponowanie w kostkę elementów małej architektury czy oświetlenia.

Układanie nawierzchni

Zarówno podjazd, jak i ścieżki, które chcemy utwardzić kostką brukową, należy wcześniej wykorytować na głębokość od 20 cm do 50 cm. Dno wykopu zagęszcza się z uwzględnieniem spadku, a po bokach obsadza krawężniki tak, aby wystawały kilka centymetrów nad powierzchnię gruntu lub z nim licowały (wówczas nawierzchnia wygląda bardziej naturalnie). Potem w wykopie układa się geowłókninę i 10-20-centymetrową warstwę nośną w postaci grubego piasku, którą następnie należy zagęścić. Na to idzie kolejna warstwa piasku zmieszanego z cementem, na której po zagęszczeniu i wyrównaniu układa się kostkę. Ułożoną nawierzchnię ubija się za pomocą wibratora płytowego z gumową nakładką, zasypuje piaskiem, a na końcu impregnuje. Podjazdy brukuje się zwykle większymi kostkami, zaś ścieżki i alejki - mniejszymi. Technologia układania kostek kamiennych jest bardzo podobna. Nieco inaczej układa się natomiast bruk klinkierowy.

Można kłaść go tradycyjnie liniowo, łokciowo lub układać "w jodełkę" pamiętając, aby mieszać elementy z różnych palet, ponieważ mogą różnić się odcieniami. Nawierzchnię z klinkieru, aby wydobyć z niej głębię i dodatkowo ochronić przez zabrudzeniami, po ułożeniu warto jest zaimpregnować. Elementów drewnianych nie można układać zbyt blisko siebie, ponieważ klocki pod wpływem warunków atmosferycznych albo pęcznieją, albo się kurczą. Nawierzchnie drewniane, jeśli podłoże jest dobrze przepuszczalne, układa się na 5-10 cm warstwie zagęszczonego piasku. W przypadku podłoża gliniastego dobrze jest dodatkowo ułożyć pod spodem 10-15 cm warstwę filtrującą ze żwiru lub kruszywa.

Tarasy

Nawierzchnię tarasu, będącego łącznikiem między domem a ogrodem, można wykończyć przynajmniej na kilka sposobów. Jeśli zdecydujemy się na utwardzony taras ziemny, należy zastosować podobną technologię jak w przypadku ścieżek i alejek - najpierw wykorytować podłoże, potem ułożyć warstwę podbudowy, warstwę odsiewków kamiennych lub piasku zmieszanego z cementem, zagęścić to wszystko i przystąpić do układania kostki betonowej, kamiennej, bruku klinkierowego, drewnianego lub wielkoformatowych betonowych płyt.

Trzeba pamiętać, aby zastosowane nawierzchnie nie miały szlifowanej lub polerowanej powierzchni, ponieważ, gdy popada, staną się niezwykle śliskie. Ostatnim krokiem jest zaimpregnowanie ułożonej powierzchni, co ochroni ją przed zabrudzeniami (np. tłuszczem z grilla). W tego typu konstrukcjach z powodzeniem można też łączyć np. klinkier i kamień, pamiętając jednak że najlepiej wyglądają kompozycje proste, w wykorzystaniem dwóch rodzajów materiałów. Jeśli chodzi o kolorystykę tarasu, to może być ona nieco jaśniejsza niż w przypadku podjazdu i ścieżek. Dobrze będą wyglądały odcienie słonecznej żółci czy piaskowego beżu, które przyjemnie rozjaśniają otoczenie w pochmurne dni. Na nawierzchnię tarasu nadają się także różnego rodzaju antypoślizgowe i mrozoodporne gresy, które przykleja się do przygotowanej wcześniej betonowej wylewki elastyczną zaprawą klejową.

Tarasy z drewna, choć wymagają okresowych zabiegów pielęgnacyjnych i są drogie w wykonaniu, znakomicie komponują się z zielenią i elementami ogrodowej architektury oraz elegancko wyglądają. Taras z drewna można wybudować na utwardzonej konstrukcji ziemnej, betonowej wylewce (można ją zrobić znacznie wcześniej) albo posadowić na betonowych słupkach i legarach, do których przytwierdza się deski lub panele. Przy trzeciej metodzie trzeba wcześniej przygotować punktowy fundament, zastępując ziemię pod tarasem żwirem, który będzie pełnił funkcję drenażu.

Na słupkach, z minimalnym spadkiem (1-2 procent) w stronę ogrodu układa się legary. Deski mocuje się do legarów nie korodującymi wkrętami ze stali nierdzewnej lub mosiądzu. Ważne, aby deski nie były szersze niż 15 cm, bo wówczas są bardziej podatne na paczenie. Należy też zachować między nimi niewielkie odstępy, bo drewno cały czas pracuje, a poza tym pod powierzchnią tarasu zachodzi cyrkulacja powietrza i nie zbiera się wilgoć. Deski na taras mogą być z drewna krajowego (dąb, sosna, jesion) bądź egzotycznego (teak). Gatunki egzotyczne są z reguły bardziej odporne na erozję, ale też droższe. Warto zwrócić uwagę, aby górna płaszczyzna deski była ryflowana, co jest zabezpieczeniem antypoślizgowym i ułatwia spływanie z tarasu wody. Tarasy drewniane wymagają okresowych zabiegów konserwacyjnych. Jednym z najważniejszych jest olejowanie, które należy wykonywać przynajmniej dwa razy w roku.

fot. LIBET

Wybierając miejsce dla tarasu musimy się zastanowić, w jakim celu i o jakich porach dnia będziemy najczęściej z niego korzystali. Jeśli rano, to powinien znaleźć się od strony wschodniej. Jeśli zaś wieczorem, wykorzystując słońce aż do ostatniego promienia - skierujmy go na południowy zachód lub zachód.

Znakomitą alternatywą dla tarasów drewnianych mogą być trwalsze i nie wymagające zabiegów pielęgnacyjnych tarasy kompozytowe. Kompozyty drewniane wykonuje się z mączki drzewnej i polimerów. Wyglądają jak drewno, ale są o wiele bardziej odporne na niekorzystne warunki atmosferyczne, działanie szkodników, drobnoustrojów i insektów. Wykonane z kompozytu deski nie butwieją, nie pęcznieją, nie odbarwiają się. Tarasy z elementów kompozytowych buduje się na fundamencie punktowym, na tarasach betonowych lub wcześniej przytwierdzając do wypoziomowanego podłoża legary z drewna, stali, albo aluminium. Deski kompozytowe mocuje się na legarach za pomocą niewidocznych, łączących poszczególne elementy klipsów albo wkrętów ze stali nierdzewnej. Między elementami należy pozostawić niewielkie szczeliny dylatacyjne.

Źródło: Magazyn Budujemy Dom 3/2017, zdjęcie tytułowe: Buszrem, SEMMELROCK, Elkamino