|
|
Płazy potrzebują naszej pomocy, ponieważ ich liczba drastycznie maleje na całym świecie, również w Polsce. Mają na to wpływ m.in. zanieczyszczenie środowiska i utrata naturalnych siedlisk oraz ich fragmentacja. Jezdnie i autostrady, ale również ogrodzenia działek i ogrodów, uniemożliwiają migrację płazów do strumieni i zbiorników wodnych oraz miejsc do zimowania – płazy zimują maksymalnie kilkaset metrów od wody, w której spędziły lato. Chętnie zasiedlają działki i ogrody, jeśli tylko znajdą w nich korzystne dla siebie warunki.
Niespodziewane pojawienie się ropuchy wśród kwiatów może wywołać szok – poza bajkami, w których zmienia się w przystojnego księcia, ten płaz nie cieszy się przesadną sympatią, zapewne z uwagi na swoją aparycję.
W Polsce żyje 19 gatunków płazów, a wszystkie podlegają ochronie gatunkowej. W ogrodach najczęściej, oprócz ropuchy szarej, goszczą żaby: wodna i trawna. Wiosną w oczkach wodnych przemykają traszki zwyczajne, a jeśli będziesz mieć szczęście, wśród zieleni liści uda się wypatrzyć coraz rzadszą rzekotkę drzewną. Z obecności płazów w ogrodzie płynie szereg korzyści.
Traszki, żaby i ropuchy to najlepsi naturalni pogromcy komarów – wyłapują dorosłe, latające owady. Żyjące w wodzie kijanki mają inną dietę – chociaż nie jedzą larw komarów, to regulują czystość wody, ponieważ odżywiają się glonami. Gąsienice i ślimaki są następne na liście płazich dań. Te szkodniki żerują często w nocy i właśnie wtedy polują na nie płazy, które unikają bezpośredniego słońca, ponieważ wysusza ich skórę. Chociaż same są drapieżnikami, płazy stanowią też pokarm większych zwierząt – do ich naturalnych wrogów należą m.in. bocian, czapla, lis, borsuk, jeż, kuna, wydra i zaskroniec.
Jak pomóc płazom?
Najważniejszą zachętą dla płazów będzie zbiornik wodny – im większy, głębszy i bardziej zarośnięty, tym lepiej, lecz nawet małe oczko wodne może stać się nieocenioną oazą. Zadbaj o obsadzenie go różnorodną roślinnością – posadź wyższe rośliny, jak pałka wodna, jeżogłówka gałęzista, strzałka wodna czy tatarak, które zapewnią cień, oraz rośliny o liściach unoszących się na powierzchni wody jak grzybienie, kotewka orzech wodny czy żabiściek pływający – żaby lubią się na nich wygrzewać do słońca, a kijanki i traszki mogą się pod nimi ukryć przed ptakami. Zadbaj o obecność roślin natleniających wodę, jak moczarka kanadyjska, rogatek sztywny czy przęstka wodna.
Brzeg zbiornika wodnego powinien mieć łagodny spadek, aby zwierzęta mogły bez trudu wchodzić i wychodzić z wody. Śliską folię wyściełającą oczko wodne zakryj kamieniami i żwirem, aby im to ułatwić. Obsadź też brzegi zbiornika gęstą roślinnością, aby płazy szybko mogły się w niej ukryć po wyjściu z wody i nie były narażone na atak drapieżników.
Gdy zbliża się zima, płazy znikają z pola widzenia. To zdumiewająca zmiana, z której rzadko zdajemy sobie sprawę. Wiosną można się na nie natknąć niemal na każdym kroku – rechot żab niesie się z odległych zbiorników wodnych, a oczka wodne wypełniają się skrzekiem ropuch, wśród którego przemykają traszki. Latem małe żaby i ropuchy, które dopiero co były kijankami, umykają pod stopami.
Nasze krajowe płazy zimują przeważnie na lądzie. Na zimowe schronienia wybierają sobie nory i jamy w ziemi, zakamarki pod korzeniami drzew lub szczeliny pod kamieniami. Chronią się także pod dużymi stertami gałęzi, pod ułożonymi polanami drewna, a nawet pod grubą warstwą liści. Skrupulatne porządkowanie ogrodu jesienią, grabienie opadłych liści i usuwanie butwiejącego drewna zmniejsza pulę kryjówek, z których płazy mogą skorzystać.
Jedyna polska salamandra – salamandra plamista – była dawniej nazywana „jaszczurem ognistym”, ponieważ obserwowano jak „rodzi się w płomieniach”. W rzeczywistości były to zimujące w butwiejących pniakach salamandry, które ratowały się ucieczką z ognisk.
Płazy zimują też w zabudowaniach – zagrzebujące się w ziemi ropuchy czy grzebiuszki chętnie wskakują przez uchylone okna do piwnic oraz zakopują się w szklarniach i tunelach foliowych, do których przyciąga je wyższa temperatura. Trzy polskie żaby: trawna, śmieszka i wodna, zimują w wodzie. Zagrzebują się w mule i osadach na dnie rowów melioracyjnych oraz w szuwarach zbiorników wodnych.
Traszki, które w kwietniu na okres godów i rozrodu wchodzą do wody, nie pozostają w niej na długo – lato spędzają na lądzie, na wilgotnych łąkach i w zaroślach, po czym na następne pół roku (od października do marca) wchodzą w stan hibernacji, czyli długotrwałego odrętwienia. Jest to zachowanie łączące wszystkie polskie płazy, dlatego tak bardzo ważnym jest tworzenie dla nich siedlisk i schronień, w których znajdą azyl na zimę.
Oprócz zbiorników wodnych, płazy potrzebują zatem bezpiecznych miejsc do przezimowania. Budowa takiego siedliska (nazywanego hibernakulum) jest prosta: wykop dół o głębokości 0,5-1 m i wypełnij go gałęziami, korą, korzeniami, liśćmi, mchem i kamieniami. Utwórz z nich kopczyk obsypany z wierzchu ziemią, pozostawiając kilka miejsc, które posłużą jako wejścia do tej kryjówki.
To jeszcze nie wszystko: nawet proste działania, które każdy może podjąć w swoim ogrodzie, przysłużą się polepszeniu sytuacji płazów. Zimą unikaj pogłębiania stawu lub rowu; nie oczyszczaj też oczka wodnego. Zostaw stare, próchniejące pniaki i sterty drewna na opał – szczególnie polana, które leżą na ziemi.
Zbuduj suchopłot – ogrodzenie z suchych gałęzi ułożonych w sterty, pod którymi płazy znajdą schronienie. Unikaj maniakalnego porządkowania ogrodu, niszczenia zarośli i koszenia wysokiej trawy we wszystkich zakątkach. Zbuduj drewniany kompostownik, do którego płazy będą mogły łatwo się dostać.
10 ciekawostek o płazach
- Nauka zajmująca się badaniem płazów to batrachologia
- Żyją na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy
- Są obecnie najszybciej wymierającą grupą kręgowców na świecie
- Wszystkie płazy potrzebują wody do rozmnażania
- Większość płazów należy do drapieżników, lecz nie widzą swojej ofiary, dopóki się nie poruszy
- Są zmiennocieplne – ciepłota ich ciała zależy od temperatury otoczenia
- Opływowy kształt ciała i gładka skóra umożliwiają im bardziej efektywne pływanie
- Oddychają przez skrzela, płuca oraz przez silnie unaczynioną skórę
- Kijanka może być większa od żaby, która się z niej rozwinie
- Salamandry mogą odtworzyć utracone kończyny, ogon, oko, kręgosłup, serce, a nawet fragmenty mózgu
Płazy w liczbach
- Pierwsze płazy pojawiły się na Ziemi 370 mln lat temu
- Dotychczas opisano 8744 gatunki płazów (dane z 2024 roku)
- Tylko 3 gatunki płazów żyją w środowisku słonowodnym
- W Polsce żyje 19 gatunków płazów i wszystkie są pod ochroną
- Od lat 80. XX wieku obserwujemy współczesne wymieranie płazów
Tekst Łukasz Skop, zdjęcie tytułowe Jana Krizova / AdobeStock
|
Artykuł pochodzi z magazynu |
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
