Czy wiesz, co kryje w sobie jajko? Odkryj 15 zdumiewających ciekawostek. Dietetyk podpowiada

Ciekawostki i przydatne informacje o jajkach

Zdarza się, że nieświadomie powtarzamy różne mity jak i fakty, które usłyszymy lub przeczytamy ze źródła, którego wcześniej nie sprawdzimy. W obecnych czasach trzeba być szczególnie uważniejszym na mylące informacje, które mogą wynikać z przerysowywania rzeczywistości lub celowego pomijania niektórych niuansów związanych z danym tematem. To samo zdarza się zarówno w przypadku ważniejszych danych, jak i tak pospolitej rzeczy, jaką jest... jajko!

Poniżej przedstawiamy 15 sprawdzonych i naprawdę ciekawych faktów o tym spożywczym produkcie. Już po kilku pierwszych punktach łatwo zrozumieć, czemu dietetycy zaliczają jajka do "superfood" i zalecają je jeść nawet do kilkunastu razy w tygodniu!

1. Jajka można nazwać kapsułką witaminową.

Zawierają wszystkie makroskładniki, między innymi białko, tłuszcz, węglowodany, wszystkie składniki mineralne i witaminy z wyjątkiem witaminy C. Są prawdopodobnie najzdrowsze ze wszystkich produktów spożywczych.

2. Jajka zawierają dużo łatwo przyswajalnego białka, witamin oraz korzystne tłuszcze (między innymi kwas linolowy i lecytynę).

Tłuszcze zawarte w jajkach mają korzystny wpływ na procesy myślowe oraz koncentrację, przyswajanie wiedzy i logiczne myślenie (głównie lecytyna). Ponadto jajka są bogatym źródłem witamin, zwłaszcza tych z grupy B, które regulują prawidłową pracę całego układu nerwowego. Jajka zawierają także witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D i E i są doskonałym źródłem wielu składników mineralnych w tym wapnia, żelaza, cynku, potasu, magnezu, fosforu czy selenu. Warto również pamiętać, że jedno jajo nie dostarcza nam zbyt wielu kalorii – ok. 75 kcal.

3. Żadne naukowe badania nie potwierdziły bezpośredniej zależności między jedzeniem jajek a poziomem cholesterolu.

Jego zawartość we krwi człowieka zależy bowiem od wielu czynników, między innymi genów, wieku, płci, wagi, sylwetki i aktywności fizycznej, a także od chorób, np. cukrzycy. Warto też dodać, że nasz organizm sam wytwarza cholesterol. Co więcej – obecne w jajku lecytyna i wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 pomagają pozbyć się cholesterolu i obniżają poziomu trójglicerydów we krwi. Jednak, jak pokazują badania zrealizowane na zlecenie marki Berimal, 40% Polaków nadal wierzy w mit o jajkach dotyczący ich niekorzystnego wpływu na poziom cholesterolu.

4. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) dopuszcza jedzenie do 10 jajek tygodniowo, łącznie z tymi, których użyjemy do przygotowywania innych dań, w tym na przykład kotletów, ciast czy makaronów oraz klusek.

Według polskich dietetyków i kardiologów osoby zdrowe mogą jeść 1 jajko dziennie, natomiast osoby borykające się z podwyższonym cholesterolem – maksymalnie 2 lub 3 jajka tygodniowo. Dotyczy to przede wszystkim żółtek, bowiem białka można jeść bez ograniczeń. Jednak im więcej spożywamy warzyw oraz owoców, a mniej potraw obfitujących w tłuszcze zwierzęce, tym częściej możemy pozwolić sobie na jajko.

5. Jajka są źródłem cennych protein.

Pod względem składu aminokwasów, czyli związków białkowych są najdoskonalszym produktem pochodzenia zwierzęcego. Do tego stopnia, że służą za punkt odniesienia przy badaniu wartości innych białek. Białko jajka w blisko 90% składa się z wody, w 9% z aminokwasów oraz w 1% z węglowodanów. W 100 gramach białka znajdziemy 45 kcal.

6. Żółtko jajka składa się w 2/3 z lipidów – tłuszczów.

Są to trójglicerydy (65 proc.), fosfolipidy (ok. 30 proc., w tym głównie lecytyna) oraz cholesterol. Towarzyszą im witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K). Duża ilość składników energetycznych sprawia, że wartość kaloryczna żółtka wynosi aż 350 kcal/100 g. Co ciekawe żółtko jajka zawiera więcej białka niż białko jaja.

7. Żółtko jajka zawiera składniki ważne dla zdrowia.

Są to: ksantofil i luteina. Ksantofil zapobiega osadzaniu się złogów na ścianach tętnic. Luteina w organizmie człowieka gromadzi się głównie w plamce żółtej oka i soczewce. Działa jak filtr chroniący przed szkodliwym promieniowaniem UVA i UVB. Jest również silnym wymiataczem wolnych rodników, dzięki czemu zapobiega uszkodzeniom delikatnych naczyń włosowatych siatkówki oraz fotoreceptorów.

8. Jajka to naturalny "suplement" poprawiający wygląd skóry i wzmacniają kości

Dzieje się tak dlatego, że są źródłem minerałów, witamin z grupy B i rozpuszczalnych w tłuszczach witamin A, D, E.

9. Wybierając jajka dostępne na sklepowych półkach warto zwrócić uwagę na ich oznaczenia.

Te pochodzenia ekologicznego (numer 0), czy z wolnego wybiegu (numer 1) charakteryzują się najlepszymi walorami sensorycznymi, czyli smakiem i zapachem. Niestety w Polsce ciągle popularne są jaja oznaczone numerem 3, czyli te znoszone przez kury nie mające dostępu do jakichkolwiek naturalnych warunków. Skutkuje to tym, że łatwiej zapadają na choroby i konieczne jest dodawanie do ich pasz różnych środków farmakologicznych. Można się domyślić, że jaja z oznaczeniem 3 mają także mniejszą zawartość składników mineralnych i witamin.

Fot. Apiwat / AdobeStock

10. Na liście alergenów pokarmowych u dzieci kurze jaka zajmują drugą pozycję.

Są na niej zaraz po białku krowiego mleka. Dzieci ze skłonnością do uczuleń lub pochodzące z rodzin, w których występuje alergia, nie powinny jeść jajek przed 12-tym miesiącem życia. Ale warto wiedzieć, że gotowanie jajka na twardo z reguły pozbawia je własności uczulających.

11. Surowe żółtko jest strawne w tym samym stopniu jak gotowane, ale białka nie należy jeść na surowo.

Po pierwsze ze względu na właściwości uczulające, a po drugie na obecność awidyny, która blokuje przyswajanie witaminy B7 (biotyny). W odróżnieniu od innych produktów, jajka można smażyć na maśle, bo ich białko ścina się już przy 60 °C, czyli zanim masło zacznie się palić i zanim zacznie wytwarzać się toksyczna akroleina.

12. Najlepiej przyswajalne są jaja gotowane na miękko, czyli do 4 minut.

Zbyt długie gotowanie (powyżej 10 minut) powoduje straty witamin i obniżenie wartości odżywczej białka nawet o 40 proc. Ponadto doprowadza do reakcji siarki z żelazem – wtedy dookoła żółtka powstaje zielonkawa obwódka.

13. Strawność białka wzrasta po ubiciu na pianę.

Jedyna zmiana, jaka zachodzi w białku po jego ubiciu to to, że staje się ono łatwiejsze do strawienia. Warto wiedzieć: cząsteczki białka mają stosunkowo dużą lepkość, dlatego piana się utrzymuje, a z kolei tłuszcz ją "gasi", dlatego aby uzyskać trwałą pianę z białka, należy najpierw dokładnie oddzielić żółtko, bo zawiera tłuszcz.

14. Wszystkie jaja przed użyciem należy bezwzględnie myć w ciepłej wodzie, a jeżeli mają być jedzone na surowo - sparzyć.

Bezpośrednio po zniesieniu jajko powinno być jałowe, ale bywa, że nioska jest zakażona bakteriami Salmonella lub Mycobacterium tuberculosis avium (prątkiem gruźlicy ptasiej), które zainfekują również jajo. Za psucie się jaja najczęściej odpowiedzialne są drobnoustroje z rodzaju Penicillum, Escherichia coli, Cladosporium, Pseudomonas fluorescens. Jeśli jajko jest źle przechowywane (np. w wilgoci i cieple), bakterie znajdujące się na skorupce mogą wniknąć do środka.

15. Sprawdzajmy datę przydatności jajka na stemplu.

Po rozbiciu żółtko powinno być zwarte i wypukłe, a białko galaretowate i nie może się rozlewać. Świeżość jajka możemy sprawdzić wkładając je do wody – świeże jajko pójdzie na dno, jajko średniej świeżości zawiśnie w połowie, a stare – wypłynie na powierzchnię

Tekst: Agnieszka Piskała–Topczewska, dietetyk i diet coach, ekspert marki Berimal, zdjęcie tytułowe: Nitr / AdobeStock