Wgłębnik w ogrodzie. Co to jest, jak go zbudować? Inspiracje w różnych stylach

Podczas projektowania i zakładania ogrodów stosuje się wiele trików, które wpływają na ich funkcjonalność i poprawiają efekt wizualny terenu wokół domu. Architekci krajobrazu mają coraz więcej ciekawych i nowatorskich pomysłów, ale też chętnie korzystają z rozwiązań, które spotkać można w zabytkowych założeniach; jednak je modyfikują do nowych czasów, potrzeb właścicieli, wykorzystując przy tym nowe technologie i teren, jakim dysponują.

Jednym z takich przykładów jest wgłębnik. Kiedyś pełnił przede wszystkim rolę ozdobną, a dziś pełni rolę podobną do tarasu.

Czym jest wgłębnik?

Wgłębnik to obniżony fragment ogrodu, w stosunku do terenu znajdującego się w pobliżu. Ma najczęściej prostokątny kształt. Wgłębniki można podziwiać w zabytkowych ogrodach – pierwsze formy ogrodowe tego typu pojawiły się w okresie baroku. Znajdowały się w nich różnokształtne gazony (trawniki) lub były wypełnione nasadzenia z gatunków kwitnących. Na dół można było zejść po szerokich stopniach. Wokół wgłębników często zakładano szpalery z formowanych drzew, ale mogły się one również znajdować na otwartej przestrzeni.

Obecnie wgłębnik ma zwykle funkcję podobną do tarasu lub wnętrza ogrodowego o charakterze wypoczynkowym.

Fot. r_andrei / AdobeStock

Odtworzony wgłębnik z trawnikiem w Ogrodach Dolnych Zamku Królewskiego w Warszawie. Latem jego brzeg zdobią rabaty z kwitnącymi bylinami i roślinami sezonowymi, a na trawniku można wypocząć podczas spaceru po ogrodzie lub w czasie organizowanych w ogrodzie wydarzeń. Do wnętrza wgłębnika prowadzą z kilku stron wygodne schody

We współczesnych ogrodach wgłębnik także jest zagłębieniem w terenie, na płaskiej działce zwykle na około 0,45-1,5 m. Wgłębnik może być wyłożony nawierzchnią, która ułatwia jego użytkowanie, albo mieć na dnie trawnik. Na jego bokach znajdują się murki oporowe (murowane, wykonane z drewna, kamienia, betonu lub gabionów). Na murkach często montuje się siedziska – w małych ogrodach mogą pełnić rolę ławek. 

Wnętrza współczesnych wgłębników mogą pełnić rolę czysto wypoczynkową, ustawia się w nich meble ogrodowe, pozostawia miejsce do rozstawienia leżaków, albo wykorzystuje jako przestrzeń do grillowania czy palenia ogniska. Na dnie wgłębnika można też założyć oczko wodne, zamontować fontannę lub ustawić rzeźbę ogrodową.

Zalety budowy wgłębnika

Ogrodowy wgłębnik ma wiele zalet. Wybudowany w płaskim, długim ogrodzie (lub przy niskim budynku) uatrakcyjnia przestrzeń, a na pochyłym terenie pozwala lepiej ją wykorzystać. Pochyłe działki bywają bowiem trudne do zagospodarowania, a stworzenie w części nierównego ogrodu płaskiego wgłębnika sprawia, że powstaje wygodne miejsce do wypoczynku, rodzaj tarasu lub placyku. Wgłębnik może też uporządkować przestrzeń ogrodu i stać się pretekstem do założenia wokół niego innych konstrukcji lub form ogrodowych.

W małym ogrodzie wgłębnik optycznie powiększa przestrzeń. Natomiast konstrukcja wgłębnika w dużym ogrodzie sprawia, że teren staje się ciekawszy, gdyż jest zróżnicowany.

Wgłębnik z ładnym murkiem oporowym także przyciąga wzrok, jest więc nie tylko funkcjonalny, ale i dekoracyjny. Na krawędziach wgłębnika, na murkach oporowych można ciekawie zaaranżować zieleń, założyć rabaty bylinowe lub posadzić gatunki sezonowe. Murki oporowe mogą pełnić rolę ławek ogrodowych lub miejsca do wyeksponowania donic lub dekoracji ogrodowych.

Fot. Magdalena Bujak, slavun / AdobeStock

Dwa wgłębniki o charakterze wypoczynkowym, ale w różnych stylach.

U góry – wgłębnik powstał na nachylonej działce, dzięki czemu wygospodarowano miejsce na meble ogrodowe. U dołu – wgłębnik nawiązuje do stylu budynku, znajduje się na jego osi i jest wnętrzem ogrodowym służącym do wypoczynku (murki oporowe to jednocześnie ławki) oraz rozpalania ogniska

Lokalizacja wgłębnika w ogrodach

Lokalizacja wgłębnika zależy od tego, jaka jest wielkość działki, położenie domu, nachylenie terenu, a także rozmieszczenie istniejących już wnętrz ogrodowych, rabat oraz innych nasadzeń. Planując budowę wgłębnika trzeba wziąć pod uwagę znajdujące się pod ziemią elementy uzbrojenia terenu (przebieg kabli, rur), a także znajdujące się pod ziemią instalacje, takie jak nawodnienie czy korzenie dużych roślin (szczególnie, jeśli w pobliżu rosną drzewa).

Zwykle nie buduje się wgłębnika w strefie reprezentacyjnej, ale z tyłu domu, w części rekreacyjnej. Wgłębnik można zlokalizować blisko domu, może nawet znajdować się tuż przy nim, albo w dalszej jego części.

Ważna jest stworzenie odpowiedniej komunikacji między wgłębnikiem a domem (jeśli tworzone przez nas miejsce ma pełnić funkcję tarasu, powinna prowadzić do niego wygodna ścieżka).

Na płaskiej działce wgłębnik można zlokalizować za domem, z boku lub na osi budynku, albo na samym końcu działki. Na płaskiej działce do stworzenia wgłębnika trzeba wykonać odpowiedniej głębokości zagłębienie i obudować je ze wszystkich stron murkami oporowymi, aby uniknąć osuwania się ziemi. Konieczne jest też wykonanie drenażu, aby woda nie stała na dnie wgłębnika (szczególnie, jeśli mamy ciężką, nieprzepuszczalną glebę). 

W ogrodzie, w którym teren jest nachylony, wgłębnik jest doskonałym rozwiązaniem, gdyż pozwala stworzyć płaskie miejsce do wypoczynku. Zależnie od sytuacji, wgłębnik może znaleźć się blisko domu, w jego pobliżu lub na końcu. Budowa wgłębnika na nachylonym terenie wymaga stworzenia nasypu oraz wykopu i wyrównania terenu. Potem należy obudować wgłębnik murkami oporowymi. Wysokość murków zależeć będzie od stopnia nachylenia działki. W takim przypadku także trzeba zadbać o drenaż, mocny fundament murków oraz stabilną konstrukcję, która utrzyma napór ziemi.

Fot. Daniela Baumann, peopleimages.com, psynovec / AdobeStock

Wgłębniki we współczesnych ogrodach są zwykle niewielkie i otaczają je niskie murki oporowe. Murki buduje się z takich materiałów, które pasują do stylu budynku i pozostałych elementów małej architektury ogrodowej. Zarówno cegła, kamień, jak i drewno może wyglądać bardzo efektownie

Budowa wgłębnika nie zawsze musi wiązać się z szukaniem lokalizacji na pustym terenie. Konstrukcja może powstać w istniejącym już zagłębieniu terenu. Można przeobrazić płytki, nieużywany zbiornik wodny, wykorzystać na wgłębnik zjazd do garażu lub przestrzeń po zewnętrznej piwnicy lub fundamenty starej szklarni, szopie na narzędzia czy niedokończonym budynku.

Murek oporowy: z czego zbudować? 

Murek oporowy tworzy nastrój i styl wgłębnika, ale też jest najważniejszym elementem konstrukcyjnym, który zapewnia, że ziemia się nie osypuje. Musi mieć mocny fundament. Można go wykonać z cegły, kamieni lub betonu. Przy nowoczesnej architekturze tworzy się murki także z betonu architektonicznego lub gabionów. Aby utrzymać napór ziemi układa się także murki oporowe z gotowych bloczków cementowych lub prefabrykatów.

Czy murek wokół wgłębnika powinien być niski czy wysoki? To pytanie, które zadaje sobie wiele osób, które planują budowę takiej konstrukcji.

Wgłębniki nie muszą być mocno zagłębione w ziemię i być otoczone wysokim murkiem oporowym (chyba, że nachylenie terenu tego wymaga). Każda wysokość ma swoje zalety – niski murek, ok. 45 cm będzie idealny do wykorzystania jako ławka, natomiast wyższy stworzy bardziej kameralne wnętrze i sprawia, że wgłębnik i to co w środku niego nie będzie widoczne z innych części ogrodu.

Trzeba pamiętać, że niezależnie od tego, jaki rodzaj materiału wybierzemy do budowy muru oporowego, jego elementy muszą znajdować się na fundamencie i zostać połączone za pomocą zaprawy. Warto skonsultować się z ekspertem, jeśli nie mamy doświadczenia w stawianiu tego typu konstrukcji. Nieraz murki wymagają zastosowania zbrojenia.

Oświetlenie

Dla bezpieczeństwa, ale i ze względów estetycznych, wgłębnik w ogrodzie powinien zostać wyposażony w odpowiednie oświetlenie. Szczególnie ważne jest to w sytuacji, gdy korzystamy z ogrodu po zmroku, gdy wgłębnik znajduje się blisko domu i przechodząc blisko niego możemy po zmroku potknąć się lub przewrócić.

Oświetlić należy drogę (ścieżkę) wiodącą do wgłębnika, schodki prowadzące na dół, a jeśli przestrzeń wgłębnika jest duża, punkty świetlne warto także rozmieścić w narożnikach lub przy murku oporowym (przy samej ziemi). Można doprowadzić tradycyjne oświetlenie lub ustawić lampy zasilane energią słoneczną czy na baterie.

Fot. Garden Guru, peopleimages.com, Magdalena Bujak / AdobeStock

W dużych lub zabytkowych ogrodach brzegi wgłębników bywają udekorowane różnokolorowymi, szerokimi rabatami. W małym ogrodzie nie ma konieczności przeznaczania na nasadzenia tak dużo miejsca. Rama wgłębnika może być kolorowa, nawet wtedy, gdy mamy wąski pasek ziemi na nasadzenia

Roślinność na bokach wgłębnika

Nasadzenia na brzegach wgłębnika pełnią kilka funkcji. Oczywiście wyglądają dekoracyjnie, mogą stać się akcentem kolorystycznym, wiążącym się harmonijnie z pozostałymi kompozycjami i rabatami, ale też przyczyniają się do poprawy naszego bezpieczeństwa. Na płaskim terenie wgłębnik z daleka może być mało widoczny, a sadząc na jego brzegach rośliny, tworząc kolorowy pas bylin, niskich krzewów o wzniesionym pokroju lub z pędami zwieszającymi się przez krawędzie murków, tworzymy dobrze widoczną ramę. 

Przy wgłębniku rośliny sadzimy na samej górze, aby nie zajmowały miejsca w środku. Wzdłuż murków tworzymy, w zależności od ilości miejsca, szerokie lub wąskie rabaty. Budując murek oporowy można także pozostawić miejsce na rośliny; wówczas wokół wgłębnika powstaną podwyższone grządki.

Dobór roślin zależy od naszego gustu, warunków (nasłonecznienia, rodzaju gleby) oraz od tego, co rośnie już w ogrodzie – nasadzenia przy wgłębniku powinny łączyć się harmonijnie z pozostałymi wnętrzami ogrodowymi.

Przykładowo, na brzegach wgłębnika ładnie prezentować się będą irgi poziome, karłowe odmiany sosen, okrywowe jałowce, mikrobiota syberyjska oraz lawenda wąskolistna. Sprawdzą się także długo kwitnące róże okrywowe, jeżówki, niskie odmiany hortensji, a także ozdobne z liści funkie, paprocie, azalie i różaneczniki.

Na brzegach wgłębnika warto stworzyć tzw. roślinny mix, aby o każdej porze to miejsce wyglądało efektownie. Dlatego warto zadbać nie tylko o letnie kwiaty i gatunki zimozielone, ale także gatunki cebulowe kwitnące wiosną, jak i efektowne trawy ozdobne, które późnym latem i jesienią stanowią jedyną w swoim rodzaju dekorację. Nie ma żadnych przeciwskazań, by na brzegach wgłębnika znalazły się gatunki jadalne, owocujące, zioła lub warzywa.

Zdjęcia tytułowe: Garden Guru, Magdalena Bujak, psynovec / AdobeStock