Drzewa do małego ogrodu. Te gatunki i odmiany warto znać!

Które małe drzewa warto posadzić w ogrodzie?

Drzewa sadzimy na lata, warto o tym pamiętać jeszcze przed ich zakupem! Dobór i możliwości ich zastosowania w niewielkim ogrodzie zależą przede wszystkim od rozmiarów, jakie uzyskają po kilku czy kilkunastu latach. Oczywiście część z nich można przycinać, gdy się zbyt mocno rozrosną, jednak formy cięte nie oddają w pełni cech danej odmiany, dlatego drzewa polecane do małych ogrodów powinny charakteryzować się wolnym tempem wzrostu.

Miniaturowe formy gatunków osiągających w naturze potężne rozmiary znajdziemy m. in wśród dębów, buków, grabów, jesionów, kasztanowców, klonów, lip czy tulipanowców. Wybór jest szeroki – polskie szkółki roślin ozdobnych oferują dziesiątki niewielkich, kompaktowych drzew, które po wielu latach uprawy dorastają zaledwie do 2-4 m wysokości. Oto wybrane z nich.

DĄB

Jednym z takich miniaturowych drzew, nadającym się do uprawy na bardzo niewielkiej przestrzeni, jest dąb szypułkowy (Quercus robur) ‘Menhir’ (1) [kliknij w zielony link, by dowiedzieć się więcej] – karłowa forma o wąskim, kolumnowym pokroju i bardzo gęstej, zwartej koronie. Dorasta zaledwie do 3-4 m wysokości. Wymaga stanowiska słonecznego i dość żyznej, umiarkowanie wilgotnej gleby. Niestety bywa atakowany przez mączniaka prawdziwego oraz szkodniki żerujące na liściach, które w przypadku pojawienia się, trzeba zwalczać odpowiednimi pestycydami.

Zdrowsze, a przez to zupełnie niekłopotliwe w uprawie, są karłowe odmiany dębu błotnego (Quercus palustris) ‘Isabel’ (2) i ‘Green Dwarf’ (3). Obie zachwycają zwartym, kompaktowym, kulistym pokrojem oraz liśćmi fantastycznie przebarwiającymi się jesienią. Najczęściej są oferowane w sprzedaży w formie szczepionej na pniu (od 1 do 2 m wysokości). Po wielu latach ich korony uzyskują średnicę 1,5 m.

Miłośnikom drzew kolumnowych przypadnie do gustu odmiana ‘Green Pillar’ (4), tworząca bardzo wąskie, zielone słupy osiągające ponad 10 m wysokości. Jest to całkiem spora wysokość, jednak biorąc pod uwagę, że korona pozostaje bardzo wąska, drzewo nadaje się do sadzenia w miejscach o ograniczonej przestrzeni. Dąb błotny, wbrew temu co sugeruje jego nazwa, wcale nie wymaga mokrego podłoża, jest gatunkiem o dużych zdolnościach adaptacyjnych, toleruje większość gleb, znosi niekorzystne warunki uprawy, w tym okresową suszę, jest odporny na mróz oraz mączniaka prawdziwego, który często atakuje liście krajowych gatunków dębów.

🔴 Zobacz inne dekoracyjne gatunki i odmiany dębów

Fot. Grzegorz Falkowski

Dęby do małego ogrodu: ‘Menhir’ (1), ‘Isabel’ (2) i ‘Green Dwarf’ (3), ‘Green Pillar’ (4).

KLON

Klon palmowy (Acer palmatum) i jego odmiany należą do najchętniej sadzonych w ogrodach miniaturowych drzew. Niestety ze względu na niepełną mrozoodporność nie wszędzie mogą być uprawiane. O ile dobrze rosną na zachodzie kraju, od Pomorza po Dolny Śląsk, to na wschodzie kraju i w centrum mogą przemarzać. Dlatego decydując się na zakup klonów palmowych należy wybierać najbardziej odporne odmiany, takie jak ‘Garnet’ (1). Jest to niski, szeroki krzew o kopiastym, płaskokulistym pokroju, oferowany jako roślina szczepiona na niskiej podkładce lub niewysokim pniu. Po 15 latach uprawy dorasta do około 1 m wysokości. Tworzy cienkie, miotlaste gałązki rozkładające się parasolowato nad ziemią. Jego cechą charakterystyczną są koronkowe, ciemne, purpurowo- czerwone liście. Blaszki liściowe są głęboko powcinane do samej nasady, a poszczególne klapy są pierzasto postrzępione. Barwa liści jest trwała, nie blaknie w trakcie sezonu.

Równie wartościowa jest odmiana ‘Trompenbur’ – rośnie znacznie szybciej i silniej niż ‘Garnet’, tworzy malownicze drzewa o koronie w kształcie odwróconego stożka i wysokości 4-5 m. Młode liście są purpurowe, błyszczące, latem lekko zielenieją, jesienią na powrót czerwienieją.

Drzewem podobnym do klonu palmowego jest klon Szirasawy (Acer shirasawanum), oferowany w szkółkach najczęściej w postaci odmiany ‘Aureum’ (2) o żółtych liściach. Dorasta do 3-4 m wysokości. Przez cały sezon zachwyca swoimi przepięknymi liśćmi w kolorze cytryn. Oba gatunki klonów wymagają gleb żyznych, próchniczych, o kwaśnym odczynie, stale umiarkowanie wilgotnych i przepuszczalnych. Młode rośliny są wrażliwe na suszę. Na glebach zbyt ciężkich i mokrych mogą być porażane przez chorobę grzybową – fytoftorozę, co objawia się dosyć nagłym więdnięciem i zamieraniem roślin w pełni sezonu wegetacyjnego.

Drzewa najlepiej rosną sadzone na stanowiskach słonecznych (odmiany o czerwonych liściach) lub półcienistych (odmiany o żółtych liściach), w miejscach zacisznych, osłoniętych od wiatru. Na zimę rośliny, zwłaszcza młode, trzeba zabezpieczyć przed przemarzaniem. Najlepiej do tego celu nadaje się słoma, z której można wykonać stożkowate chochoły o szerokich podstawach, związane od góry, ale równie dobrze rośliny można okrywać gałązkami roślin iglastych.

Całkowicie odporne na mróz, polecane do sadzenia na terenie całego kraju, są karłowe odmiany klonu pospolitego (Acer platanoides) ‘Novush’ – przypominająca klon palmowy miniatura o mniej lub bardziej kulistym pokroju, w starszym wieku nieregularnym i liściach pięciokrotnie mniejszych niż u gatunku, oraz ‘Marit’ – kolumnowa forma o bardzo krótkich pędach bocznych, nie dłuższych niż 10 cm i silnie pomarszczonych liściach. Ciekawą nowością na naszym rynku jest wyjątkowo wąska odmiana ‘Warmia’ wyhodowana przez Lucjana Gursztyna, wyróżniona złotym medalem w Konkursie Roślin Nowości wystawy „Zieleń to Życie” w 2019 r. Dorasta po 10 latach do 7-8 m wysokości, ale średnica korony nie przekracza 0,5 m. Doskonale nadaje się do sadzenia w miastach, przy drogach i ulicach.

🔴 Zobacz inne dekoracyjne gatunki i odmiany klonów

BUK

Buk pospolity (Fagus sylvatica) ‘Mercedes’ (3) to jedna z najwolniej rosnących odmiana tego gatunku o długich, głęboko powcinanych blaszkach liściowych. Początkowo przypomina gęsty zwarty krzew, po 10 latach uzyskuje około 1 m wysokości. Dopiero starsze egzemplarze przybierają formę małego drzewa, które nie przekracza więcej niż 4 m wysokości. Preferuje gleby żyzne i świeże, przepuszczalne, gliniaste lub gliniasto-piaszczyste, wapienne. Znosi niezbyt silne zacienienie i całkiem dobrze rośnie w warunkach miejskich, w rejonach o silnie zanieczyszczonym powietrzu.

🔴 Zobacz inne dekoracyjne gatunki i odmiany buków

Fot. Grzegorz Falkowski

Kloen ‘Garnet’ (1), klon ‘Aureum’ (2), buk ‘Mercedes’ (3), kasztanowiec ‘Koehnei’ (4), kasztanowiec ‘Laciniata’, grab ‘onument’

KASZTANOWIEC

Spośród karłowych drzew o ozdobnych kwiatach jednym z najpiękniejszych jest kasztanowiec krwisty (Aesculus pavia) ‘Koehnei’ (4), wprowadzony do uprawy w 1893 r., ale ciągle zbyt mało znany i traktowany jako roślina kolekcjonerska. Z pewnością jest warty szerszej popularyzacji, bo oprócz niekwestionowanych walorów ozdobnych ma niewielkie wymagania uprawowe i jest odporny na szrotówka kasztanowcowiaczka – szkodnika atakującego kasztanowca białego, powodującego przedwczesne brązowienie i zasychanie liści.

Jest zwykle szczepiony na podkładce na wysokości od 1 do 2 m, ma ładną, kulistą koronę, która po wielu latach uprawy osiąga średnicę 1,5-2 m. Kwitnie w maju, tworząc obficie przepiękne, żółto-ceglaste kwiaty zebrane w gęste, wzniesione kwiatostany. Ozdobą są też liście, złożone z 5-7 drobno piłkowanych listków, od góry zielonych, od spodu pokrytych srebrzystym kutnerem. Rozwijające się wiosną młode liście mają atrakcyjne, czerwone zabarwienie. Jest to wyjątkowo oryginalna roślina do małych ogrodów przydomowych i działkowych, polecana do sadzenia w pobliżu miejsc wypoczynku, przy tarasach, na rabatach bylinowych, nad oczkami wodnymi.

W niedużych ogrodach można uprawiać inną, ciekawą odmianę kasztanowca o koronkowych liściach – ‘Laciniata’ (5). To powoli rosnące drzewo o ażurowej, jajowatej koronie. Liście są silnie, nieregularnie powcinane, czasem do samego nerwu głównego, robią wrażenie, jakby były poogryzane przez gąsienice. Dobrze rośnie na każdej żyznej, zdrenowanej glebie. Osiąga 7-8 m wysokości. Jest niestety podatny na ataki szrotówka.

🔴 Zobacz inne dekoracyjne gatunki i odmiany kasztanowców

GRAB

Grab pospolity (Carpinus betulus) ‘Monument’ (1) to inny przykład bardzo wolno rosnącego drzewa, osiągającego 4-6 m wysokości i 1-1,5 m szerokości. Cechą charakterystyczną jest tworzenie wyraźnego przewodnika od którego pod kątem ostrym wyrastają gałęzie. Pokrój jest bardzo gęsty, kolumnowy, z wiekiem korona poszerza się. Pomimo niewielkich rozmiarów nie lubi przesadzania. Zabieg udaje się jedynie wtedy, gdy wykopiemy roślinę z dużą, nienaruszoną bryłą ziemi i oczywiście w okresie bezlistnym jesienią lub wiosną.

🔴 Zobacz inne dekoracyjne gatunki i odmiany grabów

Fot. Grzegorz Falkowski

Grab ‘Monument’ (1), tulipanowiec ‘Edward Gursztyn’ (2), jesion ‘Crispa’ (3) i ‘Aliona’ (4).

TULIPANOWIEC

Lucjan Gursztyn jest również hodowcą cennej, karłowej odmiany tulipanowca amerykańckiego (Liriodendron tulipifera) ‘Edward Gursztyn’ (2), którego korona przyjmuje formę idealnej kuli. Roślina nie kwitnie, ale zachwyca swoim pokrojem oraz jesiennym przebarwieniem liści.

🔴 Zobacz inne dekoracyjne gatunki i odmiany tulipanowców

JESION

Kolekcjonerów form karłowych z pewnością zainteresuje jesion wyniosły (Fraxinus excelsa) ‘Crispa’ (3) wolno rosnąca forma o krótkich, grubych pędach i poskręcanych, ciemnozielonych liściach, najczęściej szczepiona na pniu oraz ‘Abiona’ (4) – miniaturowa odmiana o kulistym pokroju, z czasem przyjmująca formę szerokiego stożka, dorastająca do 80 cm wysokości. Liście mają taki sam kształt, jak u gatunku ale ich rozmiar jest znacznie mniejszy.

🔴 Zobacz inne dekoracyjne gatunki i odmiany jesionów

DRZEWKO W DONICY?

Większość opisanych gatunków i odmian drzew można uprawiać w pojemnikach. Przed posadzeniem roślin należy jednak pamiętać o wykonaniu otworów i zastosowaniu drenażu pozwalającego na odprowadzenie nadmiaru wody tak, aby w okresie silnych opadów deszczu system korzeniowy nie został zalany, oraz zabezpieczeniu przed mrozem. Korzenie roślin uprawianych w pojemnikach są w większym stopniu narażona na przemarzanie, niż roślin rosnących w gruncie.

Stosunkowo prostym sposobem wykonania warstwy termoizolacyjnej jest obłożenie ścian pojemnika od wewnątrz styropianem. Zabezpieczenia termicznego wymagają zwłaszcza rośliny rosnące w niezbyt dużych pojemnikach wykonanych z materiałów łatwo przewodzących ciepło (modne obecnie donice metalowe). Dobrym izolatorem termicznym jest drewno, dlatego donice wykonane z tego materiału dosyć skutecznie chronią korzenie roślin przed przemarzaniem. Uprawa roślin w pojemnikach naziemnych nastręcza pewnych trudności.

Uciążliwa może być chociażby konieczność systematycznego nawadniania, nawożenia, przycinania, ale bez odpowiedniego minimum pracy i czasu poświęconego na pielęgnację trudno osiągnąć dobre efekty w sztuce ogrodowej. Poza tym pojemniki same w sobie mogą, a wręcz powinny, stanowić wartość dekoracyjną. Donice wykonane z materiałów naturalnych, z drewna i kamienia, a także pojemniki ceramiczne lub metalowe dobrze komponują się w większości ogrodów.

Artykuł powstał we współpracy ze Związkiem Szkółkarzy Polskich. Więcej informacji o roślinach i ich producentach uzyskać można na: www.e-katalogroslin.pl lub www.zszp.pl i pod nr. telefonu 22 435 47 22.