Roszpunka warzywna (Valerianella locusta) nazywana też popularnie roszponką, to jednoroczna lub dwuletnia roślina zielna z rodziny kozłkowatych (Valerianaceae). Gatunek pochodzi z Europy, Azji i Afryki Północnej, ale obecnie rzadko spotykany jest na stanowiskach naturalnych, natomiast bardzo często uprawiany jako liściasta roślina jadalna.
Roszpunka dorasta do kilku centymetrów wys., ale w czasie kwitnienia osiąga ok. 10-20 cm wys. Roślina tworzy ciemnozielone, całobrzegie, miękkie, odziomkowe, płaskie liście o łopatkowym kształcie, zaokrąglone w górnej części i zwężające się do dołu. Liście układają się tuż nad ziemią w gęstą rozłożystą rozetę i zwykle są zimozielone.
Roślina zakwita latem (VII-VIII), wydając drobne, białobłękitne kwiaty, zebrane na szczycie wiotkiej, wzniesionej, rozgałęzionej, słabo ulistnionej łodyżki w małe, główkowate kwiatostany. Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się niewielkie, okrągłe, lekko spłaszczone owocostany.
Roszponka uznawana jest za sałatę, choć w rzeczywistości należy do innej rodziny botanicznej i jest bogatsza od sałaty w liczne substancje odżywcze.
Wymagania i uprawa
Roszpunka warzywna jest łatwa w uprawie i mało wymagająca, ale nie lubi gorąca i suszy. Latem wybija też w pęd kwiatowy, dlatego uprawia się ją na zbiór wiosenny lub jesienno-zimowy. Warzywo posiada krótki okres wegetacji (ok. 2-3 m-ce) i może być uprawiane jako poplon lub przedplon. Pod jego uprawę należy przeznaczyć słoneczne stanowisko i żyzną, próchniczą, lekko wilgotną, ale przepuszczalną glebę.
Nasiona wysiewa się wprost do gruntu w rzędach co 15-20 cm (w rzędzie rośliny co 8-10 cm), w różnych terminach. Na zbiór wczesnowiosenny nasiona sieje się we IX, natomiast na zbiór jesienny i zimowy w VII-VIII (liście roszponki można zbierać przez całą zimę, nawet spod śniegu, o ile mrozy nie są zbyt duże). Rośliny są dostatecznie odporne na niskie temperatury, ale przed silniejszymi mrozami warto okryć zagony włókniną.
Roślina zwykle nie wymaga ochrony chemicznej, gdyż rzadko atakowana jest przez szkodniki i choroby. Roślina łatwo daje spory samosiew.
Zastosowanie
Zielone liście roszponki to cenne źródło kwasów omega 3 oraz witamin (głównie wit. C, A i z grupy B) i minerałów (min. żelaza, potas, magnez). Zbiera się je wraz z całymi rozetami, przed spożyciem usuwając jedynie korzenie. Liście mają przyjemny, łagodny, lekko orzechowy smak i doskonale pasują do sałatek i surówek. Mogą stanowić też pyszny dodatek do kanapek i gotowanych jajek. Nadają się też do koktajli warzywnych.
Roszponka jest niezwykle cennym warzywem, gdyż w okresie zimowym, kiedy innych świeżych warzyw brakuje, może dostarczać nam wartościowe, bogate w witaminy, zielone liście.
Wybrane odmiany
- 'Favor' – liście ciemnozielone, zaokrąglone
- 'Verte de Cambari' – liście ciemnozielone, węższe niż u gatunku, rozety zwarte, duże
Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: David Will, WikimediaImages/Pixabay
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
