Oświetlenie zewnętrzne domu i ogrodu: dekoracyjne i praktyczne

Oświetlając ogród warto przewidzieć światło na wolnostojących cokołach i palikach służące orientacji w ogrodzie po zmierzchu oraz punktowe źródła światła – tworzące nastrój i wydobywające ciekawe zakątki.

Zatem w pierwszej kolejności podświetlić należy ścieżki oraz schody, a następnie wybrać najbardziej atrakcyjne elementy ogrodu np. ładną kompozycję roślinną, drzewo soliterowe, rzeźbę czy oczko wodne.

Jakie oświetlenie wybrać?

System montowanych na zewnątrz lamp, opraw, reflektorów i kinkietów najczęściej jest wykorzystywany do podświetlania okolicy bramy wjazdowej i furtki, wjazdu na posesję, ścieżek ogrodowych i wartych wyeksponowania elementów ogrodu, czy na przykład oczka wodnego, fontanny oraz domu, w pierwszej kolejności z uwzględnieniem drzwi wejściowych, tarasu i bramy garażowej.

Planując rozkład oświetlenia, powinniśmy pamiętać o rozmieszczeniu źródeł światła wszędzie tam, gdzie występują nierówności terenu, czyli w sąsiedztwie schodów, miejsc pochyłych, zbiorników wodnych, ale także wąskich przejść czy zakamarków.

Źródła światła

W znacznej mierze na efekt podświetlenia wpływa rodzaj zastosowanych źródeł światła, które mają różną temperaturę barwową, co z kolei przekłada się na odmienne odwzorowanie kolorów.

• Najtańsze są zwykłe żarówki, dające światło o ciepłej, białej barwie, które dobrze odwzorowuje kolory (do podświetlania akcentującego znakomicie nadają się żarówki z tzw. reflektorem). 
  
  
• Żarówki halogenowe w miarę realistycznie oddają barwy podświetlanych obiektów (może nieco je wysycając), ale wywołują duże kontrasty świetlne.
  
  
• Do podświetlania domu czy ogrodu dobrze jest użyć także halogenów punktowych.
  
  
• Świetlówki kompaktowe z kolei wymagają wprawdzie specjalnych opraw, ale za to zużywają do pięciu razy mniej energii, niż tradycyjne żarówki, i są od nich bardziej żywotne (ale też niestety droższe).
  
  
• Niezwykle modne są ostatnio diody LED, które mogą świecić na biało albo kolorowo.
  
  
• Rtęciówki wysokoprężne, z powodu niedoboru czerwieni w widmie światła, nadają się do podświetlania ogrodowej zieleni.
  
  
• Sodówki niskoprężne natomiast świecą na żółtopomarańczowo i są idealne do podświetlania ścian z czerwonej cegły lub elewacji obłożonych piaskowcem. Jako że ich światło jest najlepiej widoczne we mgle i deszczu, z powodzeniem można stosować je także do oświetlania bram wjazdowych.
  
  
• Podobne światło emitują również sodówki wysokoprężne, które dając światło z przewagą czerwieni i żółci można wykorzystać do podświetlenia np. cegły ceramicznej.
  
  
• Źródłem światła zewnętrznego nie powinny być natomiast energooszczędne świetlówki, które na mrozie świecą o wiele mniej intensywnie, niż przy dodatniej temperaturze.
  
  

Rodzaje oświetlenia zewnętrznego

Do oświetlenia domu i jego bezpośredniego otoczenia mogą być wykorzystywane lampy słupkowe stojące, których wysokość waha się od kilkudziesięciu centymetrów do nawet kilku metrów, różnego rodzaju reflektory, kinkiety, lampy wiszące, oprawy wpuszczane w podłoże, najazdowe, opaski LED-owe. Należy pamiętać, że każdy rodzaj oświetlenia ma inne zastosowania i trudno wskazać to wybierane najczęściej.

• Lampy słupkowe umieszcza się zwykle przy ścieżkach lub chodnikach, natomiast w dużym ogrodzie z trawnikiem lepiej sprawdzają się wyższe, nawet kilkumetrowe latarnie, które nie tylko bardziej dekoracyjnie wyglądają, ale są w stanie oświetlić większe powierzchnie.
  
  
• Kinkiety mocuje się na ogół na słupkach wjazdowych przy bramie, furtce oraz na elewacji domu lub altany.
  
  
• Oprawy najazdowe zlicowane z powierzchnią kostki brukowej (oprawy do zabudowy zwykle mają kształt koła, kwadratu lub prostokąta) idealnie nadają się do podświetlania tarasów lub podjazdów. Powinny one być odporne na uderzenia, wodoodporne i wytrzymywać duże naciski, gdyż na co dzień będą miały kontakt z kołami samochodów.
  
  
• Oprawy i lampy do zabudowy osadza się w ścianach, podbitkach lub podwieszanych sufitach.
  
  
• Reflektory mogą być montowane do ściany budynku, ustawione na ziemi lub trawniku. Mogą być przenośne, montowane na stałe i mieć ruchomą głowicę, zaś opaski świetlne zwykle układa się wzdłuż chodnika lub podjazdu.
  
  

Modne oświetlenie: rodzaje materiałów

Lampy, kinkiety, oprawy i reflektory mogą być wykonane z rozmaitych materiałów i są dostępne w różnych kolorach. Obecnie producenci najchętniej sięgają po stal nierdzewną, aluminium, poliwęglany.

Stal i aluminium, często także w połączeniu ze szkłem, to materiały eleganckie i nowoczesne, które znakomicie komponują się nie tylko ze współczesną, ale i klasyczną architekturą. Popularnością cały czas cieszą się też lampy żeliwne (lub wykonane z imitującego żeliwo aluminium) i mosiężne, które pasują do starych ogrodów z dużymi drzewami i domów o charakterze dworkowym.

Modne są poza tym lampy i kinkiety łączące różne materiały, na przykład stal z odpornym na trudne warunki atmosferyczne drewnem tekowym lub rattanem. Lampy z drewnianymi wstawkami świetnie wyglądają zwłaszcza w otoczeniu zieleni. Innym ogrodowym hitem, który ostatnio robi się coraz bardziej popularny, są niezwykle masywne, wykonane z betonu lampy japońskie, które mogą mieć różne kształty i występować w wielu kolorach.

W ciągu dnia niektóre lampy oświetleniowe czy reflektory są ukryte, inne zaś widoczne. Te drugie powinny komponować się z najbliższym otoczeniem, tworząc z nim harmonijną całość. Istnieje zasada, że proste, oszczędne formy opraw, kinkietów i lamp oświetleniowych bardziej pasują do obiektów nowoczesnych, zaś masywniejsze o bardziej nieregularnych kształtach – do domów i ogrodów o rustykalnym charakterze.

Osobną kategorię oświetlenia zewnętrznego stanowi tzw. oświetlenie designerskie. Są to różnego rodzaju świecące kolumny i lampy o nietypowych i niepowtarzalnych kształtach, np. czerwonego sześcianu czy kolorowej ośmiornicy. Są to często formy niezwykle oryginalne, które nie każdemu mogą przypaść do gustu. Oświetlenie designerskie jest kilkakrotnie droższe od typowego, produkowanego masowo oświetlenia.

Jak zaoszczędzić na oświetleniu?

W oświetleniu zewnętrznym liczy się nie tylko estetyka i walory praktyczne, ale także aspekt ekonomiczny. Dlatego warto stosować rozwiązania, które nie zrujnują naszej kieszeni.

Jeśli chodzi o źródła światła, to najtańsze są zwykłe żarówki, które jednak zużywają stosunkowo dużo energii. Na przeciwległym biegunie jest oświetlenie LED-owe – energooszczędne i mało podatne na usterki, lecz niestety sporo droższe.

Rodzaj wprowadzonych źródeł oświetlenia ma znaczenie, ale ważne jest również racjonalne gospodarowanie energią elektryczną. Dlatego warto zastanowić się nad lampami wyposażonymi w czujniki ruchu, które włączają się, gdy pod bramę podjeżdża samochód, a do ogrodu wchodzi człowiek. W wielu z nich można ustawić czas świecenia wynoszący zwykle od kilkunastu sekund do kilku minut.

Innym rozwiązaniem, pozwalającym oszczędzić prąd, są czujniki zmierzchowe, uruchamiające lampy po zapadnięciu zmroku i samoczynnie wyłączające się po wschodzie słońca.

Kolejne ekologiczne rozwiązanie to lampy solarne, wykorzystujące energię słoneczną zgromadzoną w ciągu dnia. Nie dają one jednak bardzo intensywnego światła i dlatego powinny być raczej uzupełnieniem tradycyjnego oświetlenia. Często mają wymyślne formy i kształty, dzięki czemu pełnią także funkcję ozdobną. W ofercie producentów są na przykład łańcuchy świetlne z motylkami czy biedronkami, lampy w kształcie bukietu kwiatów, różnokolorowe kule, wymyślne figurki kolorowych skrzatów lub grzybów, które z powodzeniem mogą stanowić dekorację przydomowego ogrodu, a nie wymagają zasilania energią elektryczną.

Innym popularnym rozwiązaniem są solarne tablice świetlne z umieszczonym na nich numerem domu. Niektóre wersje lamp czy listew LED-owych wyposażone są w ściemniacze, którymi steruje się za pomocą pilota.

Obecnie coraz bardziej zyskują na popularności także inteligentne systemy sterowania oświetleniem, które pozwalają ustawić czas świecenia poszczególnych lamp, natężenie światła, jak również umożliwiają tworzenie scen świetlnych. Warto zaopatrzyć się w aplikację, która umożliwi kontrolowanie oświetlenia z dowolnego miejsca w domu za pośrednictwem komputera lub telefonu.

Planowanie oświetlenia zewnętrznego

Projektując instalację oświetleniową należy pamiętać, że dobrze dobrana iluminacja podkreśli piękno naszego domu czy ogrodu, natomiast oświetlenie zainstalowane w sposób nieprzemyślany i wbrew przyjętym zasadom może przynieść odwrotny skutek, uwypuklając detale, których wolelibyśmy nie eksponować.

Oświetlenie domu

Dom najczęściej podświetla się lampami lub reflektorami umieszczonymi w podsufitce bądź w daszkach nad tarasami i drzwiami wejściowymi. O wiele rzadziej montuje się reflektory podświetlające budynek od dołu.

W sąsiedztwie drzwi można zdecydować się na kinkiety lub wiszące lampy (także świecące w różnych kolorach), wprowadzające niekiedy nastrój tajemniczości. Pamiętajmy, że światło padające równolegle do elewacji budynku uwypukla jej strukturę, dając efekt przestrzenności. Znakomicie sprawdza się to przy ścianach wykonanych z łupanej cegły silikatowej lub wykończonych kamieniem o nieregularnych kształtach. Ścian otynkowanych na gładko nie powinno się w ten sposób oświetlać, gdyż widać na nich wszystkie ubytki, rysy i pęknięcia.

Coraz modniejsze staje się stosowanie oświetlenia kolorowego, zmieniającego naturalne barwy otoczenia. W ten sposób możemy wokół naszego domu stworzyć nocą prawdziwą, bajkową krainę. Eksperymentowanie z barwami oświetlenia daje naprawdę niesamowite efekty. Oświetlenie zewnętrzne nie tylko powinno dobrze wyglądać i spełniać swoją rolę. Ważny jest także aspekt praktyczny – nie może oślepiać. Dlatego światło generowane przez niskie oprawy powinno być skierowane w dół, natomiast w wyższych rozproszone.

Ważne, aby zapewnić systemowi oświetlenia zewnętrznego pewną mobilność, która pozwoli od czasu do czasu zmienić efekty iluminacji. Wiele modeli lamp słupkowych ma regulowane głowice, które można przysłaniać, tym samym kierując strumień światła w inną stronę. Kupując reflektorki podświetlające elementy małej architektury, zwróćmy uwagę, czy można je przenosić i zmieniać ich ustawienie, czy są mocowane na stałe. Pierwsze rozwiązanie daje o wiele więcej możliwości. Przenośne są w większości słupki zasilane energią słoneczną.

Fot. Spotline

Oświetlenie ogrodu

Sporym wyzwaniem jest właściwe podświetlenie ogrodu. Jego najbardziej atrakcyjne elementy powinny być podświetlone punktowo, najlepiej od dołu.

Sadzawkę ze stojącą wodą dobrze jest podświetlić od spodu, zaś wodospad czy kaskadę – od góry. W pobliżu altany ogrodowej znakomicie sprawdzą się lampy owadobójcze. Elementy małej architektury, donice, a nawet meble ogrodowe można podświetlić opaskami lub reflektorami LED-owymi.

Oświetlając okolice bramy wjazdowej i furtki, trzeba zadbać o to, aby dobrze była widoczna klamka i dzwonek, co nie tylko dobrze wygląda, ale jest przede wszystkim praktyczne. Jeżeli nad furtką znajduje się daszek, można oświetlić ją od góry.

Niezwykle modne są obecnie oprawy najazdowe i opaski LED-owe, mocowane w podjazdach, także w kostce brukowej. Jeśli jesteśmy tradycjonalistami i mamy wokół domu dużo miejsca, możemy zdecydować się na słupki wyznaczające drogę do garażu, pamiętając jednak aby świeciły rozproszonym światłem.

Montowanie słupków wokół niewielkich podjazdów nie ma sensu, gdyż mogą one utrudniać manewrowanie. Sporym wyzwaniem jest właściwe podświetlenie schodów. Tu najczęściej stosowanymi rozwiązaniami są montowane w ścianie oprawy LED-owe, oświetlające schody na całej długości, oprawy wbudowane w stopnie lub taśmy LED-owe montowane w podstopnicach.

Tekst: Tomasz Wojciuk, magazyn Budujemy Dom (1-2/2015), zdjęcie tytułowe: Tema