Środki grzybobójcze w uprawie roślin. Czy są niebezpieczne? Jak ich używać, by nie szkodzić przyrodzie?

Szkodliwość środków grzybobójczych (fungicydów) – co warto wiedzieć? 

Jak wiadomo, wszelkie preparaty chemiczne, stosowane do ochrony roślin zawierają substancje, które mogą negatywnie wpływać na nasze zdrowie i środowisko, ale nie oznacza to, że należy je całkowicie wyeliminować. Warto mieć świadomość, że całkowita rezygnacja z zastosowania środków przeciwgrzybowych może mieć więcej minusów niż plusów.

Fungicydy czyli chemiczne środki grzybobójcze (przeznaczone do zastosowań w amatorskiej uprawie roślin) działają przede wszystkim na określone patogeny chorobotwórcze i je niszczą. Ponadto, substancje aktywne zawarte w fungicydach mają określone okresy działania oraz rozpadu, co jest szczegółowo badane, by odpowiednie instytucje mogły dopuścić dany środek do obrotu. Aby środki ochrony chemicznej nie wyrządzały szkód, producenci wskazują na etykietach środków między innymi konkretne zalecane okresy karencji oraz prewencji.

Warto też pamiętać, że podstawą procesu rejestracji środków ochrony roślin są wnikliwe badania i oceny wpływu danego preparatu na zdrowie człowieka i inne organizmy żywe. Można więc powiedzieć, że preparaty grzybobójcze odpowiednio i racjonalnie stosowane (w uprawie amatorskiej w ogrodach), rzadko stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka lub zwierząt.

Niestety nie ma możliwości, by zupełnie uchronić roślin przed infekcjami grzybowymi (np. ze względu na pogodę czy inne czynniki zewnętrzne). Nie zawsze też problem rozwiążą jedynie naturalne czy biologiczne preparaty ochrony roślin, które raczej działają profilaktycznie lub ograniczają rozwój chorób grzybowych.

Oczywiście w uprawach roślin, które spożywamy (warzywa, owoce, zioła) należy zachować szczególną ostrożność i raczej zapobiegać chorobom niż je zwalczać, ale dobrze dobrane preparaty chemiczne są często jedynym ratunkiem dla roślin w ogrodach lub w większych uprawach rolniczych czy ogrodniczych.

Należy jednak bezwzględnie zachowywać środki ostrożności, zalecane dawki preparatów i właściwie je dobierać, ponieważ w przeciwnym przypadku mogą realnie szkodzić, zamiast pomagać. Środki grzybobójcze zawierają różnego rodzaju substancje chemiczne, w tym toksyczne, ale znajdziemy je też w przeróżnych artykułach, np. w detergentach czy kosmetykach używanych na co dzień, dlatego wszystko zależy od właściwego doboru i sposobu użycia danego środka.

Fot. FotoHelin / Adobe Stock

Aby ograniczyć potrzebę używania fungicydów (i ich obecność w środowisku naturalnym), należy stale monitorować stan i zdrowotność roślin. Pozwoli to na szybką reakcję i dobór odpowiedniej, jak najmniej szkodliwej metody ochrony. W miarę możliwości, należy zawsze najpierw stosować uniwersalne naturalne metody i alternatywy dla środków przeciwgrzybowych, np. opryski z sody oczyszczonej, czosnku, skrzypu polnego, pokrzywy itp.

Jak korzystać z fungicydów, by nie szkodziły środowisku? 

Aby wykluczać lub ograniczyć negatywny wpływ środków grzybobójczych na środowisko, należy przede wszystkim: 

• właściwie dobierać środki do zagrożenia (choroby),
• zawsze stosować je w odpowiednich warunkach, zgodnie z zaleceniami producenta, zachowując środki ochrony osobistej
• wybierać preparaty o jak najniższej szkodliwości dla środowiska
• stosować tzw. rotację środków (używać ich zamiennie), by patogeny nie uodporniły się na stosowany wciąż jeden preparat. 

Jak rozsądnie stosować środki grzybobójcze w praktyce? Oto 10 zasad

Gdy zachodzi potrzeba zwalczania lub ograniczenia infekcji grzybowej w uprawach, najczęściej chcemy jak najszybciej wykonać niezbędny oprysk i ratować rośliny. I choć to właściwe działanie, warto wykonywać zabiegi rozważnie, tak by były one skuteczne, ale też nie szkodziły naszemu zdrowiu i otaczającej nas przyrodzie.

By to się udało, warto stosować środki grzybobójcze w następujący sposób:

1. Dobrze zdiagnozować chorobę grzybową.
2. Wybrać odpowiedni preparat (o najmniejszej toksyczności) przeznaczony do ochrony konkretnych roślin.
3. Przed opryskiem najpierw przeczytać etykietę środka lub zalecania producenta na opakowaniu.
4. Sprawdzić czy wykonywany zabieg nie będzie zanieczyszczał zbiorników wodnych (jeśli znajdują się w pobliżu).
5. Zachowywać tzw. strefy buforowe (wg zaleceń producenta i zgodnie z przepisami) przy wykonywaniu zabiegów wokół dróg, pasiek i zbiorników wodnych.
6. Przestrzegać zalecanej dawki (za niska dawka będzie nieskuteczna, a jej zwiększenie może uszkodzić rośliny i zanieczyszczać środowisko).
7. Zawsze się zabezpieczać i używać środków ochrony osobistej (rękawice, okulary, odzież ochronna) w celu unikania kontaktu z substancjami chemicznymi.
8. Wykonywać zbieg ochrony w odpowiednich warunkach pogodowych, unikając oprysków czasie upałów i silnego wiatru oraz okresu oblotu roślin przez pszczoły.
9. Stosować 2-3 podobnie działające fungicydy naprzemiennie, powtarzając zabiegi zwalczające daną chorobę.
10. Przechowywać środki ochrony roślin (w zamkniętych opakowaniach, w odpowiednio przygotowanych pomieszczeniach, bez kontaktu z żywnością oraz z dala od budynków mieszkalnych i pomieszczeń dla zwierząt). 

Zdjęcie tytułowe: Drobot Dean / Adobe Stock