Jak zaszczepić drzewo krok po kroku? Nie musisz być sadownikiem, żeby zrobić to dobrze

Na czym polega szczepienie drzew owocowych?

Szczepienie to połączenie dwóch różnych roślin w jedną – jednej, która dostarcza system korzeniowy (podkładki), i drugiej, która da nowe pędy i owoce (zrazu). Zabieg ten umożliwia rozmnażanie roślin o cennych cechach, zachowanie określonej odmiany, a także poprawę właściwości drzewa, takich jak odporność na choroby, wielkość czy tempo wzrostu.

Szczepienie to najczęściej stosowana metoda w szkółkarstwie, ale każdy ogrodnik może wykonać je samodzielnie, o ile zna podstawowe zasady i techniki. Kluczem do sukcesu jest dokładność, higiena i właściwe dobranie materiału szczepionego.

DZIAŁKOWIEC TV / You Tube

Dlaczego warto szczepić drzewa owocowe?

Szczepienie pozwala osiągnąć to, czego nie da się uzyskać przez sadzenie pestek czy nasion. Dzięki tej metodzie:

możesz odtworzyć konkretną odmianę drzewa owocowego,
zaoszczędzisz czas – szczepione drzewa wcześniej owocują niż te rozmnażane z nasion,
łatwiej dostosujesz roślinę do warunków w swoim ogrodzie (np. gleby czy klimatu),
zyskujesz możliwość łączenia kilku odmian na jednym drzewie (tzw. drzewo „koktajlowe”).

Dla pasjonatów ogrodnictwa to także sposób na eksperymentowanie i rozwijanie umiejętności.

Kiedy najlepiej szczepić drzewa owocowe?

Termin szczepienia zależy od wybranej metody, ale ogólnie wyróżnia się dwa główne okresy:

Wiosna (luty–kwiecień) – to najczęstszy moment na szczepienie „na zrazy” metodą stosowania, bocznego zrastania lub za korę. Ważne, by wykonać zabieg, zanim ruszy intensywny wzrost soków, ale gdy już ustąpią silne mrozy.

Lato (lipiec–sierpień) – to czas szczepienia „oczkowaniem” (letnie oczkowanie śpiące). Pędy są wtedy dobrze rozwinięte, a kora łatwo odchodzi od drewna, co sprzyja skutecznemu zabiegowi.

Nie zaleca się szczepienia jesienią i zimą, gdy drzewa są w stanie spoczynku – ryzyko nieprzyjęcia się zrazów jest wtedy bardzo wysokie.

Jakie drzewa można szczepić?

Najczęściej szczepi się:

jabłonie, grusze, śliwy, czereśnie i wiśnie – dobrze reagują na różne metody szczepienia i dobrze się zrastają,
morele, brzoskwinie, pigwy, a także rzadziej spotykane gatunki, jak jarzębiny czy głogi, które również można szczepić, choć bywają bardziej wymagające.

Warto pamiętać, że udane szczepienie możliwe jest tylko między gatunkami blisko spokrewnionymi. Na przykład jabłoń można zaszczepić na podkładce z innej jabłoni lub dzikiej odmiany, ale nie na śliwie czy gruszy.

Jakie są najpopularniejsze metody szczepienia?

Wybór odpowiedniej metody szczepienia ma kluczowe znaczenie dla powodzenia całego zabiegu. W ogrodach amatorskich najczęściej stosuje się kilka sprawdzonych technik, które różnią się stopniem trudności i zastosowaniem. Oto one:

Fot. Aldona / Adobe Stoc

▲ Szczepienie przez stosowanie
To najprostsza i bardzo skuteczna metoda, idealna, gdy podkładka ma zbliżoną grubość do zraza. Obie części przycina się skośnie (min. 3 cm), łączy tak, by miazga przylegała, następnie zabezpiecza folią i smaruje maścią ogrodniczą.

Fot. Aldona / Adobe Stoc

▲ Szczepienie w klin
Sprawdza się przy podkładkach grubszych niż zrazy, np. u starszych drzew. Zraz przycina się w kształt klina, a w podkładce wycina się odpowiadające zagłębienie (ok. 15 mm). Po dopasowaniu całość owija się folią.

Fot. Aldona / Adobe Stoc

▲ Szczepienie za korę („kożuchówka”)
Wykonuje się je na starszych drzewach z grubą korą, zwykle w okresie, gdy kora łatwo odchodzi od drewna (przełom kwietnia i maja). Wcześniej odcina się świeży kawałek konaru, nacina korę pionowo (ok. 3,5 cm), wsuwa zraz i zabezpiecza.

Fot. Aldona / Adobe Stock

▲ Szczepienie w szparę
Przystosowane do konarów średniej grubości (do ok. 5 cm średnicy). Po wyrównaniu powierzchni rany, konar jest rozłupywany podłużnie i w szparę wsuwany jest skośnie obcięty zraz (3–4 oczka). Całość obwiązuje się folią.

Fot. Aldona / Adobe Stock

▲ Okulizacja (szczepienie oczkiem)
Technika letnia – wykonuje się ją od połowy lipca do połowy sierpnia. Polega na wszczepieniu pojedynczego pąka (tzw. tarczki okulizacyjnej) wraz z częścią kory i miazgi do nacięcia w formie litery „T” na podkładce. Po wciśnięciu pączka miejsce zabezpiecza się folią, którą usuwa się przed zimą.

Jak wybrać odpowiednią podkładkę i zraz?

Podkładka powinna być:

zdrowa, bez uszkodzeń i chorób,
dobrze ukorzeniona (jeśli szczepisz w gruncie),
dostosowana do warunków siedliskowych ogrodu (np. gleby, wilgotności).

Zraz powinien pochodzić z:

młodego, zdrowego pędu,
dwu- lub trzyletniego drzewa o znanych cechach odmianowych,
gałęzi, która nie była nadmiernie nawożona azotem.

Zrazy najlepiej pozyskiwać zimą (styczeń–luty) i przechowywać w wilgotnym piasku lub trocinach w chłodnym miejscu do momentu szczepienia.

Jak przygotować się do szczepienia?

Niezbędne będą:

ostry i zdezynfekowany sekator lub nóż szczepiący – precyzja cięcia to podstawa,
taśma ogrodnicza lub folia do zabezpieczenia miejsca szczepienia,
maść ogrodnicza do uszczelnienia rany i ochrony przed infekcją,
opcjonalnie – znacznik do oznaczenia odmiany na drzewie.

Prace najlepiej prowadzić w suchy, chłodny, ale bezmroźny dzień. Ważne jest, by nie dotykać ran gołymi rękami i nie dopuścić do przesuszenia zrazów.

Jak dbać o miejsce szczepienia?

Po zabiegu miejsce szczepienia należy dokładnie owinąć i zabezpieczyć przed wysychaniem. Regularnie sprawdzaj, czy nie pojawiły się oznaki infekcji, zasychania czy odrzutu zraza. Po kilku tygodniach, jeśli pojawią się oznaki wzrostu, możesz poluzować opaski. Całkowite ich usunięcie zaleca się dopiero po kilku miesiącach – najlepiej jesienią.

Szczepienie drzew owocowych to prosty i sprawdzony sposób na rozmnażanie ulubionych odmian oraz tworzenie drzew o pożądanych cechach. Wystarczy znać podstawowe techniki, dobrać odpowiednie terminy oraz zadbać o higienę i precyzję. To nie tylko oszczędność pieniędzy, ale też ogromna satysfakcja – bo nie ma nic bardziej satysfakcjonującego niż plony z samodzielnie zaszczepionego drzewa.