Choroby kory drzew owocowych: rozpoznawanie, leczenie i zapobieganie

Skąd biorą się choroby kory drzew owocowych? 

Źródłem infekcji grzybowych i bakteryjnych zazwyczaj są różnego rodzaju rany lub uszkodzenia (np. mrozowe, mechaniczne, po cięciach, w wyniku żerowania szkodników). Różne formy przetrwalnikowe chorób mogą zimować w zgłębieniach kory, w pąkach, na porażonych owocach lub liściach i gdy tylko nadarzy się okazja, by wniknąć do rośliny, dochodzi do rozwoju chorób. Sprzyja im ciepła, wilgotna pogoda i w takich warunkach szybko postępują.

Drzewa atakowane są w różnych okresach w ciągu roku, a ich objawy nie zawsze widoczne są od razu. Bardzo często kora nie jest pierwotnym miejscem infekcji, a choroba przenosi się na pędy i korę z innych organów (np. z kwiatów).

Groźne choroby kory na jabłoni i gruszy 

Choroby grzybowe oraz bakteryjne atakują korę, zarówno owocowych drzew ziarnkowych (jabłoń, grusza), jak i pestkowych (czereśnia, wiśnia, brzoskwinia, morela, śliwa). Do najczęstszych patogenów infekujących korę na jabłoni (czasem gruszy) należy zgorzel kory jabłoni oraz rak drzew owocowych. 

Fot. tom / Adobe Stock

Rak drzew owocowych atakuje najczęściej jabłonie i jest wywoływany przez grzyb Neonectria galligena. Charakterystycznym, zauważalnym objawem choroby w miejscu infekcji jest brunatnienie (ciemnienie) kory i jej zapadanie, co w efekcie powoduje nekrozę (zamieranie) i powstawanie ran. Na krawędziach powstałej rany tworzą się zgrubienia (zrakowacenia) powstałe z tkanki kalusowej drzewa, próbującej zabliźnić ranę. W wyniku nekrozy kory i powstałej rany, odkryte zostaje drewno, które też jest infekowane, co objawia się jego ciemnieniem.

Na powierzchni ran tworzą się (od jesieni do wiosny) ciemnoczerwone owocniki, skupiające zarodniki grzyba, a od wiosny przez cały sezon mogą być widoczne żółte, okrągłe, drobne zarodnik konidialne, które infekują drzewa jesienią poprzez blizny po opadłych liściach, zerwanych owocach i innych uszkodzeniach kory. Rozwój choroby stopniowo wyniszcza roślinę – coraz większe nekrozy i rany często obejmują cały obwód konarów lub nawet pnia. 

Atakująca jabłonie (rzadziej grusze) zgorzel kory jest wywoływana przez grzyby z rodzaju Neofabraea i zwykle rozwija się jako następstwo uszkodzenia kory lub pędu (np. po cięciu, złamaniu pędu, żerowania szkodników). Grzyby mogą zimować w pozostających na drzewie, obumarłych owocach lub w powstałych wcześniej ranach na korze. Od miejsca infekcji (uszkodzenia pędu), kora zaczyna ciemnieć, marszczyć się, zapadać i zamierać. Na pędach i konarach widoczne są także podłużne, ciemne nekrotyczne smugi lub eliptyczne plamy wokół uszkodzeń. Zgorzel jest najgroźniejsza dla pędów młodych drzewek, co może prowadzić do ich zamierania. Dla starszych drzew nie jest już tak groźna, ale może być źródłem zarodników owoce. 

Jak walczyć ze zgorzelą kory i rakiem drzew owocowych? 

Rozwinięte już choroby kory i drewna są zwykle trudne do całkowitego zwalczenia, dlatego najlepszym sposobem ich uniknięcia jest właściwa profilaktyka (wybór zdrowego materiału do nasadzeń, unikanie sadzenia drzewek obok drzew chorych i starych, zapewnienie drzewom optymalnych warunków i nawożenia, systematyczne usuwanie i wycinanie pędów i miejsc porażonych i zabezpieczenie ran pi infekcji farbą emulsyjna z dodatkiem środka grzybobójczego).

Warto także opryskiwać drzewa preparatami miedziowymi (np. Miedzian), szczególnie w newralgicznym okresie opadania liści jesienią i wczesną wiosną, by hamować rozwój chorób w kolejnych sezonach.

Fot. Tomasz / Adobe Stock

Zagrożenie dla kory pędów wiśni, czereśni i brzoskwiń 

W przypadku owocowych drzew pestkowych zdecydowanie najgroźniejszym zagrożeniem dla kory i drewna jest rak bakteryjny drzew owocowych, wywoływany przez bakterię Pseudomonas syringae. Bakterie zimują zwykle w korze drzew oraz pąkach kwiatowych, a wiosną powodują ich zamieranie i dalszy rozwój choroby. Najczęściej atakowana jest czereśnia, wiśnia, brzoskwinia i morela, których porażone kwiaty są powodem infekcji kory pędów i większych gałęzi (konarów). Najczęściej do infekcji dochodzi poprzez wszelkie, najdrobniejsze nawet rany (np. blizny po opadłych liściach, rany po cięciu drzew lub żerowaniu szkodników). Kora w miejscach infekcji ulega nekrozie (zamiera) i pęka, tworząc rany i stopniowe odsłonięcie drewna.

W miejscach ran na pędach tworzą się zgrubienia (zrakowacenia), z których wycieka tzw. guma (gumoza) – bursztynowa, zastygająca substancja. Choroba może prowadzić do rozkładu większych fragmentów kory i drewna (zamieranie kory może objąć cały obwód pnia), a w efekcie zamierania całych konarów i znacznego osłabienia kondycji drzew, które z czasem również mogą zamierać.

Częstą chorobą tej grupy drzew jest wywoływana przez grzyby z rodzaju Monilinia brunatna zgnilizna owoców drzew pestkowych (monilioza), która między innymi atakuje też korę pędów. Patogen infekuje roślinę zwykle przez porażone kwiaty i następnie przenosi się na pędy i gałęzie, gdzie powoduje powstawanie na korze nekrotycznych plam, pokrytych drobnymi zarodnikami. Porażone pędy brązowieją i zamierają powyżej infekcji. Przy dużym nasileniu choroby, mogą również pojawiać się wycieki gumy z ran na korze.

W zwalczaniu raka bakteryjnego i moniliozy kluczowe są działania profilaktyczne:

• wycinanie porażonych gałęzi (lub usuwanie całych drzew), by nie stanowiły źródła porażenia kolejnych roślin (zmiany chorobowe na porażonej korze można też wyciąć i oczyścić do zdrowej tkanki);
• cięcie drzew pestkowych po zbiorze owoców (latem) i zabezpieczanie ran po cięciach;
• opryskiwanie drzew preparatami miedziowymi wiosną w okresie nabrzmiewania pąków;
• usuwanie porażonych owoców, by nie pozostawały na drzewach;
• zwalczanie szkodników (np. mszycy) powodujących uszkodzenia tkanek.

Zdjęcie tytułowe: tom / Adobe Stock