Jabłko jest tylko jabłkiem, prawda?
Niezupełnie! W rzeczywistości poranna przekąska może być szwedzkim stołem chemikaliów, takich jak choćby karbendazym – substancja aktywna fungicydu o możliwym działaniu kancerogennym i zaburzającym gospodarkę hormonalną – i chloropiryfos, podejrzewany o bycie jedną z przyczyn syndromu wojny w Zatoce. Kupujesz fasolkę szparagową? Może zawierać nawet do 38 ukrytych związków, w tym cypermetrynę, lambda-cyhalotrynę, metomyl i azoksystrobinę.
Niektóre z nich mogą szkodliwie oddziaływać na układ nerwowy, inne zakłócać działanie hormonów i nawet powodować uszkodzenie płodu.
Śladowe ilości substancji aktywnych insektycydów, herbicydów i hormonów wzrostu, używanych podczas produkcji żywności pozostają na uprawianych towarowo owocach i warzywach, a ich poziom musi mieścić się w „dopuszczalnych granicach”.
Jednak wyniki badań przeprowadzonych w USA ujawniają zależność między długotrwałym narażeniem na niektóre związki chemiczne z chorobą Parkinsona, autyzmem i nadpobudliwością u dzieci.
Jak zatem zjeść codzienne 5 porcji owoców, warzyw lub soku bez pasażerów na gapę w postaci chemikaliów?
Mycie nic nie pomoże! Badania z 2014 roku* dowiodły, że szorowanie warzyw i owoców nie usuwa pozostałości chemikaliów, a żywność organiczna, cóż, ma swoją cenę.
Dlatego pora odłożyć zakupy w sklepach i zacząć uprawy na własną rękę. Znacząco obniżysz poziom codziennie przyjmowanych niekorzystnych związków, jeśli weźmiesz na cel największych przestępców – „parszywą dwunastkę” owocowo- warzywnego świata.
Oto 12 warzyw i owoców, które są najczęściej zanieczyszczone pozostałościami środków ochrony roślin (ŚOR), jeśli kupujesz je w sklepach i pochodzą z nieorganicznych (konwencjonalnych) upraw.
Na szczęście wszystkie z nich są łatwe w uprawie, dlatego nowy sezon rozpocznij od posadzenia ich w ogródku, by mieć pewność, że twoje jedzenie naprawdę jest tak świeże i zdrowe, na jakie wygląda.
Warzywa i owoce z pozostałościami środków ochrony roślin
JABŁKA I GRUSZKI
- Pozostałości pestycydów na 96% gruszek* i 91% jabłek.
Uprawiaj sam Posadź rośliny w okresie ich spoczynku. Wybierz żyzną, przepuszczalną ziemię w osłoniętym i słonecznym miejscu. Zasadź co najmniej 2 drzewka w odstępie co 4 m, aby mogły się zapylać i by dały duże plony.
Profilaktyka Regularnie podlewaj, a wiosną dokarmiaj nawozem o spowolnionym działaniu – odżywione, bujnie rosnące drzewa lepiej radzą sobie z chorobami i szkodnikami. Jabłonie i grusze mogą paść ofiarą chorób grzybowych. Przycinaj je każdej zimy, by utrzymać otwartą, kielichowatą koronę dla dobrej cyrkulacji powietrza. Usuwaj natychmiast wszystkie porażone owoce i liście, co pomoże zatrzymać chorobę.
Odmiany [odporne na] Jabłoń ‘Sunset’ [rak i parch], grusza ‘Beurre Hardy’ [parch].
WINOGRONA
- Pozostałości pestycydów na 91% winogron.
- Uprawiaj sam Posadź rośliny w okresie ich spoczynku. Wybierz słoneczne stanowisko o żyznej ziemi. Winorośl może rosnąć w gruncie lub pod szkłem, ale dla okazałych owoców prowadź uprawę pod osłonami.
- Profilaktyka Winorośl, której brakuje wody, szybko porażana jest przez mączniaka. Antidotum: suche powietrze, ale korzenie mające wystarczającą ilość wilgoci, dlatego podlewaj rośliny i ściółkuj powierzchnię ziemi, by zatrzymać wilgoć w glebie. Przycięcie nieowocujących bocznych pędów na długość 5 liści także poprawia cyrkulację powietrza i wpływa na lepsze owocowanie. Ponownie przytnij w okresie spoczynku, by jeszcze bardziej zwiększyć zbiory.
- Odmiany [odporne na] ‘Phoenix’ [mączniak prawdziwy], ‘Seyval Blanc’ [mączniak prawdziwy i rzekomy].
TRUSKAWKI
- Pozostałości pestycydów na 91% truskawek.
- Uprawiaj sam Jesienią kup sadzonki kopane z gruntu i natychmiast je posadź. Truskawki potrzebują mrozu do plennego owocowania. Wybierz osłonięte, słoneczne miejsce o dobrej ziemi i posadź sadzonki w rozstawie co 30 cm tak, by wystawała im jedynie korona.
- Profilaktyka Osłoń siatką przeciw ptakom, a pod rosnące owoce podłóż słomę, by odstraszyć ślimaki oraz by owoce nie leżały na mokrej ziemi powodującej ich gnicie. Po skończonym owocowaniu przytnij liście i dobrze wysprzątaj grządki, a później rozrzuć nawóz uniwersalny i rozłóż ściółkę, by rośliny przetrwały zimę w doskonałej formie.
- Odmiany [odporne na] ‘Bolero’ [werticilioza, zgnilizna korony truskawki, mączniak], ‘Calypso’ [werticilioza], ‘Florence’ [zamieranie, mączniak prawdziwy, opuchlaki].
BRZOSKWINIE I NEKTARYNY
- Pozostałości pestycydów na 83% brzoskwiń.
- Uprawiaj sam Posadź drzewka w okresie ich spoczynku, wzdłuż osłoniętej, południowej ściany. Daj im przepuszczalną ziemię. Formuj je w kształt wachlarza przy poziomych linkach rozciągniętych co 15 cm.
- Profilaktyka Podsyp nawozem wolnodziałającym i ściółkuj wiosną. Okryj folią i pozostaw ją do początku lata, by osłonić kwiaty przed mrozem i walczyć z kędzierzawością liści. Ręczne zapylanie kwiatów miękkim pędzelkiem poprawi zawiązywanie się owoców. Przycinaj latem, by zmniejszyć ryzyko porażenia srebrzystością liści.
- Odmiany [odporne na] Brzoskwinia ‘Avalon Pride’ i nektaryna ‘Honey Kist’ [kędzierzawość liści brzoskwini].
MORELE
- Pozostałości pestycydów na 82% moreli.
- Uprawiaj sam Posadź drzewka w okresie ich spoczynku na ciepłym, osłoniętym stanowisku przy południowej ścianie i w dobrej, przepuszczalnej ziemi. Wcześniej zamocuj druciane linki co 20 cm, aby prowadzić przy nich drzewko w kształcie wachlarza.
- Profilaktyka Od wczesnej wiosny do lata okryj przezroczystą folią, aby osłonić kwiaty przed mrozem. Zdejmuj folię w ciągu dnia (owady zapylające będą mieć dostęp do kwiatów). Dokarmiaj nawozem o spowolnionym działaniu, a wiosną ściółkuj. Przycinaj latem, by zmniejszyć ryzyko porażenia srebrzystością liści.
- Odmiany [odporne na] ‘Goldcot’ [plamistość liści], ‘Alfred’ [zamieranie].
MARCHEW
- Pozostałości pestycydów na 73% marchewek.
- Uprawiaj sam Korzenie marchwi rozwidlają się w kamienistej ziemi, dlatego najpierw zrób łomem otwory, napełnij je ziemią na bazie kompostu i wysiej do nich nasiona. Zawsze siej wprost do gruntu i do wilgotnej ziemi – podlej wcześniej dołek, jeśli jest zbyt sucho.
- Profilaktyka Uprawiaj pod siatką przeciwko owadom lub pod tunelem z gęstej włókniny rozpostartej na wysokości 120 cm, aby odpędzić połyśnicę marchwiankę. Od kwietnia do czerwca podlewaj roztworem nicieni. Nawadniaj podczas suszy, by zapobiec pękaniu korzeni.
- Odmiany [odporne na] ‘Resistafly’ [połyśnica marchwianka], ‘Flyaway’ [połyśnica marchwianka].
OGÓRKI
- Pozostałości pestycydów na 73% ogórków.
- Uprawiaj sam Wysiewaj w ogrzewanej mnożarce od lutego lub w kwietniu [w Polsce dopiero po majowych przymrozkach] prosto do gruntu. Wysiej po 3 nasiona w 10-cm doniczce i trzymaj sadzonki w cieple, aż miną ostatnie przymrozki. Wysadź na zagony w szklarni lub zahartuj i wysadź pod chmurką.
- Profilaktyka Uprawiaj ogórki w gruncie na niskich, usypanych rzędach, jako że grudkowate podłoże pomaga uniknąć gnicia pędów. Wysoka wilgotność odstrasza przędziorki, dlatego w gorące dni polewaj wodą chodnik w szklarni. Podlewaj, ale umiarkowanie i co 2 tygodnie dokarmiaj nawozem do pomidorów.
- Odmiany [odporne na] ‘Tiffany’ [mączniak prawdziwy], ‘Marketmore’ [mączniak prawdziwy i rzekomy], ‘Bush Champion’ [wirus mozaiki ogórka].
FASOLA ZWYKŁA I SZPARAGOWA
- Pozostałości pestycydów na 55% fasoli.
- Uprawiaj sam W kwietniu wysiej nasiona do doniczek lub wielodoniczek, po połowie maja zahartuj i wysadź rozsadę do gruntu. Od czerwca siej prosto do żyznej ziemi na słonecznym stanowisku, po 2–3 fasolki przy tyczce.
- Profilaktyka Siewki fasoli są przysmakiem ślimaków, dlatego nakryj sadzonki połówkami butelek PET lub rozsyp granulki przeciwko ślimakom, dopóki rośliny nie podrosną. Później dobrze je podlewaj: ściółkowanie pozwoli zatrzymać wilgoć w ziemi.
- Odmiany [odporne na] ‘Concador’ [wirus mozaiki, antraknoza, bakterioza obwódkowa fasoli], ‘Delinel’ [wirus mozaiki, antraknoza], ‘Blauhilde’ [wirus mozaiki].
SAŁATA
- Pozostałości pestycydów na 53% sałat.
- Uprawiaj sam Sałaty wysiane prosto do gruntu jeszcze w fazie siewek zwykle są pożerane przez ślimaki, dlatego począwszy od marca, wysiej je do wielodoniczek lub kuwet, a później rozsadź do doniczek, z których następnie wysadzisz je do gruntu w rozstawie co 15 cm. Latem wysiewaj sałatę w chłodne wieczory, ponieważ jej nasiona nie kiełkują, kiedy jest im zbyt ciepło.
- Profilaktyka Sałaty i ślimaki lubią wilgotne podłoże i trochę cienia, dlatego broń się przed ślimakami: podlewaj rozsadę sałaty roztworem nicieni i użyj pułapek na ślimaki, osłonek i przyjaznych dla reszty stworzeń granulek siarczanu żelaza.
- Odmiany [odporne na] ‘Lollo Rossa’ [ślimaki], ‘Lakeland’ [mszyca korzeniowa], ‘Little Gem’ [mszyca korzeniowa].
PASTERNAK
- Pozostałości pestycydów na 50% pasternaku.
- Uprawiaj sam Nie siej go zbyt wcześnie, bo zaatakuje go rak lub inne zgnilizny – wy-starczy siew w marcu lub kwietniu. Wysiewaj bezpośrednio do gruntu w kupkach po 2–3 nasiona co 15 cm. Później przerwij i zostaw najsilniejsze rośliny.
- Profilaktyka Odchwaszczaj regularnie, by chwasty nie konkurowały z pasternakiem o wodę i składniki pokarmowe w czasie suszy.
- Odmiany [odporne na] ‘Albion’, ‘Avon Resistor’ i ‘Gladiator’ [rak].
POMIDORY
- Pozostałości pestycydów na 48% pomidorów.
- Uprawiaj sam Od lutego wysiewaj je w ogrzewanej mnożarce, a później wysadź na zagony w szklarni lub do gruntu po ostatnim przymrozku w rozstawie 60x60 cm.
- Profilaktyka Sadź pomidory głęboko, ponieważ ich łodygi mają zdolność wydawania dodatkowych korzeni. Podlewaj rośliny u podstawy, by nie moczyć liści i uchronić je przed zarazą. Ziemia powinna być równomiernie wilgotna.
- Odmiany [odporne na] ‘Mountain Magic’, ‘Losetto’ [zaraza ziemniaka], ‘Sungold’ [fuzarioza].
GROCH
- Pozostałości pestycydów na 42% grochu.
- Uprawiaj sam W lutym do 10-cm doniczek wysiej po 5 nasion. Wysadź rozsadę na słoneczne stanowisko z żyzną ziemią.
- Profilaktyka Wczesne lub zupełnie późne wysiewy są w mniejszym stopniu atakowane przez pachówkę strąkóweczkę, dręczącą kwitnące rośliny w czerwcu/lipcu. Uprawiaj rośliny pod włókniną przeciwko owadom lub jedz jak śnieżny groszek (w całości). Kiedy pojawią się kwiaty, utrzymuj podłoże stale wilgotne.
- Odmiany [odporne na] ‘Terrain’ [mączniak], ‘Kelvedon Wonder’ [więdnięcie grochu, mączniak rzekomy].
Udane zbiory bez stosowania chemii
● Stosuj płodozmian, aby nie dawać pożywki szkodnikom i chorobom.
● Dezynfekuj narzędzia i czyść miejsce pracy, by ograniczyć choroby i nie pozwolić im się zadomowić.
● Wybierz odporne odmiany, by szkodniki i choroby nie miały do nich dostępu.
● Podlewaj siewki wodą kranową, ponieważ deszczówka zbierana w beczkach często zawiera patogeny grzybowe powodujące zgorzele.
● Regularnie sprawdzaj rośliny i działaj natychmiast, by zdusić kłopoty, zanim zdążą się rozprzestrzenić.
● Zapewnij roślinom właściwe warunki do wzrostu – przestrzeń, wodę i słońce – i ściółkuj ziemię wokół roślin, używając dobrze rozłożonej materii organicznej (poprawi zasobność ziemi w składniki pokarmowe i zatrzyma wilgoć). Zdrowe, bujne rośliny radzą sobie ze szkodnikami i chorobami łatwiej niż te rosnące w stresujących warunkach.
● Użyj włókniny przeciwko owadom, by trzymać na dystans wszystko: od bielinka kapustnika po wełnowce.
● Posadź rośliny w odpowiednim rozstawie, by powietrze mogło przepływać swobodnie, a patogeny grzybowe nie miały szansy osiedlenia się.
● Zerwij liście porażone chorobami grzybowymi (mączniak, zaraza), aby zmniejszyć tempo rozprzestrzeniania się chorób na zdrowe liście.
● Zastosuj środki ochrony biologicznej, by szkodniki zostały zwalczone przez swoich naturalnych wrogów: nicienie rozprawią się ze ślimakami, a larwy biedronek pokonają mszyce osłabiające rośliny i szerzące choroby.
● Jeśli musisz wykonać opryski, wybierz marki przeznaczone do upraw organicznych, i unikaj opryskiwania warzyw liściastych.
Informacje dotyczące pozostałości środków ochrony roślin dostarczone zostały przez Defra Expert Committee on Pesticide Residues in Food and the Pesticides Action Network
Źródło: Gardeners' World Polska Marzec-Kwiecień 2017
