Jak ochronić drzewa przed jemiołą? Tradycyjne i nowoczesne metody zwalczania

W miastach, gdzie zieleń stanowi kluczowy element ekosystemu, jemioła staje się coraz większym wyzwaniem. Ten półpasożyt, znany z pobierania składników odżywczych z drzew, rozprzestrzenia się na alarmującą skalę, zagrażając zdrowiu i estetyce miejskich drzewostanów. Zmiany klimatyczne i urbanistyczne przyczyniają się do tego problemu, wymuszając na arborysach poszukiwanie nowych, skuteczniejszych metod walki. W tym artykule przyglądamy się, jak jemioła wpływa na drzewa, jakie strategie są obecnie stosowane do jej kontroli, oraz jakie innowacje mogą pojawić się w przyszłości.

Rosnące zagrożenie jemioły dla drzew miejskich

Jemioły jest coraz więcej i arboryści nie dają rady z nią walczyć. Skupiają się na ochronie drzew, które są cenne, bo nie da się ochronić wszystkich; rozprzestrzenianiu jemioły sprzyja ocieplanie klimatu - ocenił w rozmowie z PAP dendrolog dr inż. Marcin Kolasiński.

Ekspert o jemiole: półpasożyt w miejskim krajobrazie

Dr inż. Marcin Kolasiński z Katedry Roślin Ozdobnych, Dendrologii i Sadownictwa Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu w rozmowie z PAP zaznaczył, że jemioła, czyli półpasożyt pobierający z zaatakowanego drzewa wodę i sole mineralne, staje się coraz większym zagrożeniem dla gatunków rosnących w miastach. "Niestety jemioły jest coraz więcej i arboryści nie dają rady z nią walczyć" - podkreślił.

Dylematy arborysów: ochrona drzew w mieście

"Jeżeli drzewa w miastach będą porażane przez jemiołę, a my nic z tym nie będziemy robić, to niestety te drzewa będą stopniowo zamierać. Dlatego arboryści skupiają się na ochronie drzew, które są cenne - duże i dorodne lub rzadkie. Niestety nie da się ochronić wszystkich. Patrząc realnie, w tej chwili jesteśmy na przegranej pozycji" - przyznał.

Skuteczne metody walki z jemiołą

Pytany o sposoby walki z jemiołą, jako obecnie najskuteczniejszy, wskazał odcinanie gałęzi, na której rośnie krzak półpasożyta. "Jemioła ma tzw. haustoria, czyli ssawki, które wrastają w drewno. Jeżeli zetniemy krzew jemioły, to haustoria zostają w drewnie i w ciągu roku czy dwóch krzew potrafi odrosnąć, dlatego należy odciąć całą gałąź" - powiedział Marcin Kolasiński.

Wyzwania i koszty usuwania jemioły

Jak dodał, taki sposób zwalczania jemioły, zwłaszcza, gdy ta występuje blisko pnia, na grubych konarach, może jednak doprowadzić do zniszczenia drzewa. "W takich przypadkach trzeba ściąć krzew jemioły, a miejsce gdzie wyrastała zabezpieczyć np. czarną agrowłókniną, tak, aby zacienić ten fragment gałęzi. Z tego co wiem, np. w Poznaniu w ten sposób usuwanych jest rocznie kilka tysięcy krzaków jemioły" - zauważył.

Poszukiwanie nowych rozwiązań: chemiczne i biologiczne metody

"Jeżeli znajdziemy jakiś chemiczny lub biologiczny sposób walki z jemiołą, to będzie szansa na ograniczenie jej występowania. Natomiast samo +mechaniczne+ usuwanie tego półpasożyta jest drogie - chodzi o wejście na drzewo i usunięcie z niego 20 -30 krzaków oraz zacieniowanie każdego miejsca ich wycięcia" - zaznaczył naukowiec.

Naukowe eksperymenty i przyszłość walki z jemiołą

Podkreślił, że były już przeprowadzane próby chemicznego zwalczania półpasożytów, ale stosowane środki wpływały na całe porażone drzewo. "W Czechach są prowadzone nowe próby. Chodzi o środek chemiczny, który ma powodować, że nie zamykają się aparaty szparkowe, co miałoby powodować wysychanie krzewów jemioły. No ale na razie ten środek jest na etapie badań. Zarejestrowanie go i wprowadzenie do produkcji potrwa kilka lat" - przyznał.

Klimatyczne uwarunkowania rozprzestrzeniania się jemioły

"Jemioła to gatunek rozdzielnopłciowy, który kwitnie w bardzo nietypowym okresie - w lutym i na początku marca, więc wzrost temperatury w sezonie zimowym powoduje, że ma sprzyjające warunki do rozwijania owoców. To jest jeden z czynników rozprzestrzeniania się jemioły i wynika z ocieplania klimatu" - powiedział dendrolog.

Rola ptaków w rozprzestrzenianiu jemioły

Jak dodał, owoce jemioły na kolejne drzewa przenoszą ptaki. "Kiedyś to były tylko jemiołuszki, które występowały u nas w niewielkich liczbach. Żywią się one owocami jemioły i czyszcząc dzioby przyklejają je do gałęzi oraz konarów innych drzew. Jednak obecnie, coraz więcej gatunków ptaków nie odlatuje zimą na południe, tylko pozostaje w miastach. I one także zainteresowały się owocami jemioły, dlatego mamy większe grono osobników, które ją rozprzestrzeniają" - podkreślił dr Kolasiński.

Adaptacja jemioły i jej wpływ na różne gatunki drzew

Jak wskazał jemioła w przeszłości atakowała głównie drzewa o miękkim drewnie, takie jak topole czy wierzby, jednak obecnie półpasożyty rosną na większości gatunków, a jednym z nielicznych wyjątków jest dąb szypułkowy.

Tempo zniszczenia: jak szybko jemioła działa?

Pytany o to jak szybko jemioła jest w stanie doprowadzić do obumarcia zaatakowanego drzewa ekspert zaznaczył, że zależy to od gatunku. "Na zdrowej, nieuszkodzonej lipie 20-30 krzaków może rosnąć przez kilka lat i drzewo sobie z nimi poradzi. Natomiast w przypadku sosny już jeden czy dwa krzewy mogą spowodować obumarcie całego drzewa" - powiedział. 

Tekst: Nauka w Polsce, Szymon Kiepel, zdjęcie tytułowe: andsko / Adobe Stock