Burak dziki: jak wygląda i jak go uprawiać? Superfood z nadmorskich wydm

Burak dziki (łac. Beta vulgaris subsp. maritima) to prawdziwa roślinna perełka. Choć od wielu lat znany jest jedynie jako ciekawostka z piaszczystych wydm nadmorskich, to właśnie on dał początek wszystkim uprawnym burakom, które dziś królują w kuchniach i na polach uprawnych. W przeciwieństwie do swojego znanego kuzyna, nie wytwarza okazałego, mięsistego korzenia, lecz koncentruje się na liściach i łodygach, które kryją w sobie wiele cennych składników odżywczych.

Rośnie dziko w wielu miejscach na świecie, nie boi się trudnych warunków i doskonale przystosował się do życia w zasolonym środowisku. Warto poznać go bliżej, bo może stać się nie tylko zdrowym dodatkiem do diety, ale także piękną ozdobą ogrodu.

Pochodzenie i występowanie – gdzie można spotkać buraka dzikiego?

Jak już wspomniano wyżej, burak dziki upodobał sobie tereny nadmorskie – spotkamy go na wybrzeżach całej Europy, Afryki Północnej i Azji Zachodniej, stąd też jego druga nazwa – burak morski.

Nie ogranicza się jednak wyłącznie do tych regionów. Przypadkiem zawleczony przez człowieka, trafił także na wybrzeża Ameryki Północnej i Południowej, a nawet do Australii. W Polsce pojawia się sporadycznie, głównie w okolicach portów morskich.

Burak dziki wyróżnia się niezwykłą odpornością na trudne warunki, dlatego świetnie radzi sobie na piaszczystych, słonych glebach, gdzie inne rośliny miałyby problem z przetrwaniem.

Jak wygląda burak dziki? Jak go rozpoznać?

Burak dziki to niewysoka, ale dobrze przystosowana do trudnych warunków roślina, dorastająca do około 40 cm wysokości. Wytwarza mięsiste, rozgałęziające się i lekko płożące łodygi, na końcu których zawiązuje kwiaty. Liście buraka dzikiego, zwłaszcza w porównaniu z innymi roślinami nadmorskimi, są dość charakterystyczne i łatwo rozpoznawalne w krajobrazie wybrzeża. Blaszki liściowe są długie, faliste i błyszczące, o intensywnej, ciemnozielonej barwie, czasem poprzecinanej czerwonymi żyłkami, co nadaje roślinie nieco surowy, ale efektowny wygląd. Posiadają długie, stosunkowo grube ogonki liściowe o rynienkowatym przekroju.

Wiosną burak dziki zakwita, wypuszczając drobne, zielonkawe kwiaty zebrane w luźne wiechy. Po przekwitnięciu roślina wytwarza małe, twarde nasiona, które rozsiewają się samoczynnie, umożliwiając jej szybkie rozprzestrzenianie się w sprzyjających warunkach.

Burak dziki a burak uprawny – co je różni?

Największa różnica tkwi w korzeniu – burak dziki nie wytwarza grubego, mięsistego zgrubienia, lecz posiada cienki, włóknisty system korzeniowy. Jego łodyga jest dłuższa i bardziej rozgałęziona, a liście węższe, faliste i błyszczące, podczas gdy u buraków uprawnych są one większe i mięsiste.

Kwiaty buraka dzikiego są drobniejsze i mniej okazałe, a cała roślina przystosowana do trudnych, nadmorskich warunków, w przeciwieństwie do swoich wymagających kuzynów uprawnych.

Fot. Valter / AdobeStock

Burak dziki to genetyczny protoplasta wszystkich buraków uprawnych, w tym cukrowego, pastewnego i ćwikłowego. Bez niego nie mielibyśmy dziś buraków znanych z naszych kuchni i pól.

Fot. Arousa / AdobeStock

Przez niektórych, młode kwiatostany uważane są za najsmaczniejsze partie rośliny. Warto też wiedzieć, że burak dziki, rosnąc w środowisku nadmorskim, wchłania sól z gleby, która następnie gromadzi się w jego tkankach, co sprawia, że zwykle... nie trzeba go dosalać!

Dlaczego warto jeść buraka dzikiego?

Burak dziki to prawdziwa bomba minerałów. Ponieważ rośnie w zasolonym środowisku, kumuluje w sobie sód, magnez i wapń. Dzięki temu doskonale wspiera gospodarkę wodno-elektrolitową, korzystnie wpływa na układ nerwowy oraz wzmacnia kości. Jest także bogaty w błonnik, witaminę C i antyoksydanty, które pomagają w utrzymaniu odporności i chronią organizm przed stresem oksydacyjnym.

Jak wykorzystać buraka dzikiego w kuchni?

Burak dziki ma dość wyrazisty smak, przypominający niektórym szpinak, który sprawia, że świetnie komponuje się z wieloma daniami. Można go jeść na surowo, dodać do sałatek, wrzucić do zupy lub poddusić z oliwą i czosnkiem.

Młode liście świetnie sprawdzają się w duszonych daniach, makaronach czy farszach do tart. Nawet jego korzeń, choć nie tak mięsisty jak u buraka ćwikłowego, można gotować lub piec, nadając potrawom ciekawy aromat.

Uprawa buraka dzikiego w ogrodzie: krok po kroku

Burak dziki to roślina łatwa w uprawie, a jego wysiew nie wymaga specjalnych umiejętności.

Jakie stanowisko dla buraka dzikiego?

Burak dziki to roślina niezwykle odporna, dlatego świetnie nadaje się do uprawy nawet w mniej sprzyjających warunkach. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu, choć poradzi sobie również w lekkim półcieniu. Preferuje gleby piaszczyste, dobrze przepuszczalne, a nawet te o lekko zasolonym odczynie, co czyni go idealnym wyborem do ogrodów o trudniejszym podłożu.

Pod względem wilgotności gleby nie jest szczególnie wymagający. Dobrze znosi okresowe susze, ale dla lepszego wzrostu warto go podlewać w dłuższych okresach bez opadów, zwłaszcza na początkowym etapie wzrostu. Nie toleruje natomiast nadmiernej wilgoci– zbyt mokra ziemia może powodować gnicie jego korzeni.

Burak dziki wykazuje wysoką odporność na niskie temperatury. Może zimować w gruncie nawet przy mrozach sięgających -20°C, a wiosną bez problemu odrasta z systemu korzeniowego.

Burak dziki jest rośliną wieloletnią, która może rosnąć w ogrodzie przez wiele sezonów bez konieczności corocznego wysiewu czy sadzenia.

Kiedy siać buraka dzikiego?

Najlepszy czas na wysiew to wczesna wiosna, gdy temperatura gleby wynosi co najmniej 8-10°C. Można również wysiewać go jesienią, aby nasiona przezimowały i wykiełkowały wiosną, co często daje lepsze efekty.

Jak siać nasiona?

Najlepiej siać go bezpośrednio do gruntu, choć można także przygotować rozsady. Nasiona należy wysiewać na głębokość około 1 cm, zachowując odstępy 10-15 cm między roślinami. Jeśli chcesz uzyskać gęstszy łan buraka, można siać go nieco ciaśniej, a potem przerzedzić młode rośliny, zostawiając najsilniejsze sadzonki.

Podlewanie i pielęgnacja

Po wysiewie dobrze jest podlać glebę, ale niezbyt obficie – burak dziki nie lubi nadmiaru wilgoci. Kiełkuje zwykle po 7-14 dniach, w zależności od temperatury. Gdy sadzonki osiągną kilka centymetrów, warto je lekko przerywać, aby miały więcej miejsca do wzrostu.

Fot. Valter / AdobeStock

Buraka dzikiego można sadzić w miejscach naturalistycznych jako roślinę ozdobną. Ze względu na jego ozdobne, faliste liście i ciekawy pokrój, sprawdzi się m.in. na rabatach i skalniakach.

Kiedy zbierać liście buraka dzikiego?

• Najwięcej wartości odżywczych mają młode liście zbierane wiosną, kiedy są najbardziej delikatne i bogate w minerały. Ich smak jest wtedy łagodniejszy i lekko słonawy, co sprawia, że świetnie nadają się do sałatek i innych dań na surowo.
• W miarę wzrostu rośliny liście stają się bardziej intensywne w smaku, a ich tekstura nieco twardsza. Można je zbierać przez cały sezon wegetacyjny, aż do jesieni, jednak do gotowania i duszenia najlepiej nadają się starsze liście, które po obróbce cieplnej zyskują głębszy aromat.
• Zebrane liście najlepiej spożywać od razu po zerwaniu, ale jeśli chcesz je przechować, warto trzymać je w lodówce, owinięte w wilgotną ściereczkę lub umieszczone w pojemniku. Można je również suszyć lub mrozić, dzięki czemu będą doskonałym dodatkiem do zimowych potraw, takich jak zupy, gulasze czy farsze.
• Aby roślina zachowała swoją witalność, nie należy zrywać wszystkich liści naraz – najlepiej zbierać je stopniowo, co pozwoli burakowi dzikiemu wytwarzać nowe pędy i zachować zdrowy wzrost przez cały sezon.

Burak dziki a ekologia – czy jego populacja jest zagrożona?

Choć burak dziki nie znajduje się na liście gatunków zagrożonych, jego naturalne siedliska stopniowo zanikają. Działalność człowieka, zmiany w glebie oraz degradacja wybrzeży wpływają na jego populację.

Na szczęście jest to roślina wyjątkowo odporna, łatwo się adaptuje i nie wymaga szczególnej troski, co daje jej szansę na przetrwanie.

Zdjęcie tytułowe: emmapeel34 / AdobeStock